کشور شیلی که از ذخایر غنی از لیتیوم برخوردار بوده، به دنبال ارائه یک استراتژی ملی برای مواد معدنی مورد تقاضا در گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر و روش‌های استخراج جایگزین است. با این حال، نگرانی‌های زیست‌محیطی در همین رابطه وجود دارد.

به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات‌آنلاین» و به نقل از پایگاه خبری «Dialogue Earth»، گابریل بوریک، رئیس جمهور شیلی در سال ۲۰۲۳، طرح ملی‌سازی صنعت لیتیوم این کشور را ارائه کرد. طرح مذکور با هدف نقش محوری دولت شیلی در بهره‌برداری از مواد معدنی مورد تقاضا در گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر به ویژه فلز لیتیوم، در کنار توسعه و تولید پایدار این فلز و در عین حال افزایش درآمد اقتصادی در این کشور ارائه شد.

طبق آمارهای ارائه شده در سال ۲۰۲۱، شیلی حدود ۴۴ درصد از ذخایر لیتیوم جهانی را در اختیار داشت و پس از آن استرالیا با ۲۲ درصد، آرژانتین با ۱۰ درصد و چین با ۷ درصد در رتبه‌های دوم تا چهارم قرار داشتند. به غیر از ذخایر معدنی واقع در شوره‌زار  «Salar de Atacama» واقع در شمال شیلی، سایر ذخایر معدنی لیتیوم در این کشور هنوز مورد بهره‌برداری قرار نگرفته‌اند. طبق آخرین اطلاعات منتشر شده از منابع معتبر، شیلی از لحاظ ظرفیت تولید لیتیوم پس از استرالیا در رتبه دوم جهان قرار دارد.

به عنوان بخشی از استراتژی طرح ملی‌سازی صنعت لیتیوم شیلی، دولت این کشور قرار است تعدادی ذخایر معدنی را در ۲۶ شوره‌زار به چندین شرکت تولیدکننده و استخراج‌کننده داخلی و بین‌المللی از طریق اعطای قراردادهای ویژه واگذار کند. در ماه ژانویه ۲۰۲۵، وزارت معدن شیلی فرایند اعطای کمک مالی مبتنی بر طرح اعطای قراردادهای ویژه برای واگذاری ۶ ذخیره معدنی لیتیوم را در این کشور آغاز کرد. از سوی دیگر، به نظر می‌رسد فرایند مذاکره با جوامع بومی که در مجاورت این مناطق معدنی از جمله شوره‌زارهای «Ascotán» و «Ollagüe» واقع در شمال شهر آنتوفاگاستا و شوره‌زارهای «Coipasa» در «Tarapacá» زندگی می‌کنند، آغاز شده است. همچنین، فرایند مذاکرات هم‌زمان با عملیات توسعه ذخایر معدنی با هدف افزایش ظرفیت تولید در شوره‌زارهایی مانند شوره‌زار «Maricunga»، «Salres Altoandinos» و «Atacama» که به منظور بهره‌برداری شرکت‌های معدنی دولتی در نظر گرفته شده‌اند، در حال حاضر در جریان است.

علاوه‌براین، دولت و بخش خصوصی در شیلی در حال بررسی طرح توسعه استراتژی‌های مرتبط با تولید پایدار مواد معدنی حیاتی با محوریت لیتیوم هستند. در همین رابطه، در ماه مارس ۲۰۲۴ تعدادی از شوره‌زارهای این کشور که ذخایر معدنی لیتیوم بزرگی در آن‌ها قرار دارد، به عنوان منطقه محافظت شده معدنی معرفی شدند.

در ادامه همکاری دولت و بخش خصوصی شیلی مرتبط با توسعه تولید پایدار در بخش معدن این کشور، موسسه ملی «National Lithium and Salt Flats Institute» راه‌اندازی شد. موسسه مذکور وظیفه نظارت بر روند توسعه پایدار منابع معدنی لیتیوم در شوره‌زارهای شیلی را بر عهده خواهد داشت.

بسیاری از شرکت‌های فعال در صنعت لیتیوم شیلی اعلام کرده‌اند قصد دارند از روش استخراج مستقیم (DLE) در بهره‌برداری از ذخایر معدنی این فلز بهره ببرند. به کمک این فناوری می‌توان اثرات منفی زیست‌محیطی در فرایند استخراج این فلز را از طریق جایگزینی روش استخراج تبخیر خورشیدی به شدت کاهش داد که در نتیجه آن، مصرف آب به حداقل خواهد رسید. در همین رابطه، شماری از کارشناسان تردید خود مبنی بر امکان توسعه بخش لیتیوم شیلی بدون تاثیرات زیست‌محیطی قابل ‌توجه را ابراز داشتند.

چالش‌های توسعه پایدار صنعت لیتیوم شیلی

در حال حاضر تنها دو شرکت «SQM» و «Albemarle» در پروژه لیتیوم واقع در شوره‌زار «Salar de Atacama» فعالیت می‌کنند. طبق بررسی‌های انجام شده، فعالیت این شرکت‌ها در پروژه لیتیوم مذکور به بیش از ۶۳ میلیارد لیتر آب شور در سال (حدود دو هزار لیتر در ثانیه) از زیر ذخایر لیتیوم در شوره‌زار نامبرده شده نیاز دارد.

در همین راستا، شرکت معدنی با مالکیت دولتی «Coldeco» قصد دارد به منظور افزایش ظرفیت تولید در پروژه لیتیوم واقع در شوره‌زار «Salar de Atacama» وارد یک روند مشارکتی با شرکت «SQM» شود؛ البته شرکت چینی «Tianqi Lithium» به عنوان یکی از سهام‌داران اصلی شرکت «SQM» مخالفت صریح خود را در ارتباط با این شراکت اعلام کرده است.

جیمی آلیه، یکی از مهندسان برق در دانشگاه شیلی که حدود ۱۰ است بر روی مشکلات مربوط به صنعت لیتیوم شیلی تحقیقاتی را انجام می‌دهد، در مقام مقایسه بیان کرد: تاثیر زیست‌محیطی استخراج لیتیوم نسبت به استخراج مس در شیلی بالاتر و پنهانی‌تر است.

وی، دلیل خود برای این مقایسه را به فقدان تکنیک‌های پر سر و صدا در استخراج لیتیوم مانند استفاده از دینامیت برای ایجاد حفره‌ها یا حمل مواد در کامیون‌های غول پیکر نسبت داد.

به گفته آلیه، اگرچه ممکن است تاثیر زیست‌محیطی صنعت لیتیوم در مقایسه با استخراج به روش معادن روباز کمتر به نظر برسد، با این حال شرکت‌های معدنی هنوز با چالش‌های زیست‌محیطی قابل‌ توجهی در فرایند تولید و استخراج لیتیوم مواجه هستند.

در همین راستا، شماری از کارشناسان بر این باورند برداشت حجم زیادی از آب شور از ذخایر موجود در شوره‌زارها، تاثیر منفی قابل‌ توجهی بر اکوسیستم‌ طبیعت و محل زنگی جوامع بومی در شیلی خواهد گذاشت.

سونیا راموس، فعال محیط زیست و رهبر یکی از جوامع بومی ساکن شوره‌زار «Salar de Atacama»، مطرح کرد: استخراج لیتیوم در این شوره‌زار، تامین آب برای جوامع بومی ساکن آن را با مشکل مواجه کرده و این مسئله ممکن است زندگی افراد این جوامع بومی را به شدت تحت تاثیر قرار دهد.

دولت شیلی با آگاهی از مشکلات فعلی در استخراج لیتیوم در نظر دارد چندین راهکار را برای رفع آن‌ها ارائه دهد. روش استخراج مستقیم لیتیوم، یکی از روش‌هایی بوده که در همین راستا از سوی دولت این کشور ارائه شده است.

اگرچه روش استخراج مستقیم لیتیوم تاکنون در مقیاس گسترده در هیچ کجای جهان مورد استفاده قرار نگرفته است اما برخی از شرکت‌های مطرح و فعال در صنعت مذکور در نظر دارند از این روش در پروژه‌های لیتیوم در شیلی استفاده کنند. شرکت چینی «Sunresin»، یکی از شرکت‌هایی به شمار می‌آید که قصد انجام چینی کاری را دارد.

امیلیو بونل، استاد دانشگاه کاتولیک پاپی شیلی اظهار داشت: شرکت «Sunresin» توانسته است با کمک این روش واحدهای تولید لیتیوم با ظرفیت بین دو هزار تا ۲۰ هزار تن در سال را در چین راه‌اندازی کند.

وی در ادامه افزود: شرکت «Sunresin» هر سال حدود ۸۰ هزار تن کربنات لیتیوم را با استفاده از این فناوری تولید می‌کند که البته بیشتر حجم تولید این فلز در چین انجام می‌شود.

به گفته بونل، شرکت مذکور یک واحد نیمه‌صنعتی تولید لیتیوم در مقیاس آزمایشگاهی را در شیلی راه‌اندازی کرده است.

اینگرید گارس، یکی از محققان دانشگاهی در دانشگاه آنتوفاگاستا نگرانی خود را در رابطه با استفاده از روش استخراج مستقیم لیتیوم ابراز داشت.

وی در خصوص مسئله افزایش بهره‌وری و کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی به کمک روش استخراج مستقیم لیتیوم ابراز تردید کرد و گفت: اطمینان از وجود چنین مزایایی‌ در فناوری مذکور، نیازمند ارزیابی دقیق اثرات زیست‌محیطی در آن خواهد بود.

این مشکلات و چالش‌ها در صنعت لیتیوم شیلی در حالی مطرح می‌شود که دولت این کشور موسسه ملی «National Lithium and Salt Flats Institute» را تنها با هدف نظارت بر روند توسعه پایدار در صنعت مذکور راه‌اندازی کرده است.

در همین رابطه، دولت شیلی اعلام کرده است موسسه مذکور که به اختصار «Ilisa» نامیده می‌شود، نقش مهمی در توسعه فناوری‌های استخراج پایدار لیتیوم خواهد داشت.

موسسه مذکور تاکنون تحقیقاتی را برای مشخص کردن شوره‌زارهایی که امکان استفاده از شیوه‌های پایدار برای تولید لیتیوم در آن‌ها وجود دارد، در فهرستی مشخص کرده است. از سوی دیگر، موسسه نامبرده اقداماتی را در جهت بهبود بازیابی مواد معدنی در امتداد زنجیره ارزش لیتیوم از طریق بازیافت باتری لیتیومی در دست اجرا دارد.

ورونیکا مولینا، کارشناس رشته اقیانوس‌شناسی و اکولوژی میکروبی در دانشگاه پلیا آنچا در شهر بندری والپارایسو شیلی و یکی از اعضای هیئت مدیره موسسه «Ilisa» عنوان کرد: اگرچه انتظار می‌رود موسسه مذکور برای بسیاری از مشکلات مربوط راه‌حل‌هایی را ارائه دهد، با این وجود نباید انتظار داشت که این موسسه به تنهایی تمامی چالش‌های پیش روی صنعت لیتیوم را برطرف کند.

وی نسبت به امکان استفاده از دانش بین رشته‌ای برای دستیابی به استخراج پایدارتر در صنعت لیتیوم شیلی ابراز امیداوری کرد اما انجام چنین کاری را از نظر علمی بسیار دشوار دانست.

مولینا، راه‌اندازی موسسه «Ilisa» را اقدامی بسیار مثبت و بی‌سابقه توصیف کرد و گفت: تاکنون از سوی این موسسه تنها چندین دستورالعمل‌ خاص برای برخی شرکت‌های فعال در صنعت لیتیوم این کشور ارائه شده است. در حال حاضر، موسسه «Ilisa» ۶ عضو فعال دارد و قرار است یک عضو دیگر به نمایندگی از جوامع بومی به این موسسه اضافه شود.

توسعه پایدار در صنعت لیتیوم شیلی، نیازمند همکاری با جوامع بومی خواهد بود

با توجه به اینکه در طرح ملی‌سازی صنعت لیتیوم شیلی به افزایش بهره‌برداری از ذخایر این فلز واقع در شوره‌زارهای این کشور تاکید شده است، هم‌اکنون رایزنی‌ها با برخی از جوامع بومی ساکن این شوره‌زارها در حال انجام است. بسیاری از مناطقی که برای استخراج لیتیوم در شوره‌زارهای شیلی در نظر گرفته شده‌اند، در مجاورت زمین‌های آبا و اجدادی جوامع بومی قرار داشته و در برخی موارد حتی با این زمین‌ها هم‌پوشانی دارند.

لیدی ساندون، یکی از اعضای جامعه بومی ساکن شوره‌زار «Salar de Atacama» عنوان کرد: تاکنون شرکت‌های معدنی زیادی برای مذاکره در خصوص استراج لیتیوم از زمین‌هایی که با زمین‌های این جوامع بومی هم‌پوشانی دارد، اعلام آمادگی کرده‌اند. با این حال، آنچه در این مذاکرات باید مورد توجه قرار بگیرد، رعایت حقوق جوامع بومی است.

ارسیلیا آرایا، رهبر جامعه بومی «Colla Pai Ote» که زمین‌های آن‌ها در نزدیکی ذخایر لیتیوم در شوره‌زار «Maricunga» واقع شده است، از فرایند مذاکرات با شرکت معدنی «Codelco» به شدت انتقاد کرد و فقدان شفافیت و عدم انجام تعهدات در مذاکرات را از دلایل اعلام این انتقاد دانست.

حفظ روند افزایشی ظرفیت تولید لیتیوم در اولویت قرار دارد

در سال ۲۰۲۲ و زمانی که قیمت کربنات لیتیوم به ۸۰ هزار دلار در هر تن رسید، صنعت لیتیوم شیلی رشد بسیار مطلوبی را تجربه کرد. در آن سال، لیتیوم پس از مس به بزرگ‌ترین کالای صادراتی شیلی تبدیل شد. طبق آمارهای ارائه شده، ارزش میزان حجم لیتیوم تولید شده در این کشور در سال ۲۰۲۲، حدود ۸٫۵ میلیارد دلار تخمین زده شد.

بین سال‌های ۲۰۱۲ و سه ماهه سوم سال ۲۰۲۳، دولت شیلی بیش از ۷٫۳ میلیارد دلار از طریق دریافت بهره‌ مالکانه از شرکت‌های معدنی فعال در معادن این کشور کسب کرد. برخی از تحلیلگران بر این باورند اگرچه قیمت لیتیوم در بازار در حال حاضر به حدود ۱۰ هزار دلار در هر تن در بازار کاهش یافته است اما انتظار می‌رود در آینده به مرز ۲۰ هزار دلار در هر تن افزایش پیدا کند.

یکی از تولیدکنندگان لیتیوم در همین رابطه اظهار داشت: تمرکز دولت شیلی نه بر روی افزایش ظرفیت تولید بلکه باید به سمت رشد بهره‌وری از ظرفیت فعلی معطوف شود.

وی با تاکید بر اینکه می‌توان با استفاده از روش استخراج مستقیم لیتیوم، بهره‌وری در ذخایر این فلز واقع در شوره‌زارهای «Salar de Atacama» و «Maricunga» را افزایش داد، اظهار داشت: با استفاده از روش مذکور بدون نیاز به افزایش ظرفیت استخراج در چندین پروژه معدنی کوچک‌مقیاس که در مجموع ظرفیت تولید لیتیوم کمتری در مقایسه با ذخایر این فلز در شوره‌زار «Salar de Atacama» دارند، می‌توان بهره‌وری را بالا برد و ظرفیت تولید را به میزان دو برابر افزایش داد.

به نظر می‌رسد اعطای قراردادهای ویژه برای واگذاری ذخایر لیتیوم در شوره‌زارهای شیلی روندی افزایشی به خود گرفته است. در همین راستا، قرار است فهرست اسامی شرکت‌هایی که با هدف توسعه ذخایر لتیوم مذکور انجام می‌شود، به زودی اعلام شود.

رائول دل باریو، مدیر اجرایی شرکت معدنی «RJR Salar» در همین راستا با مشارکت شرکت «Lithium Chile» قرار است به طور مشترک مدیریت پروژه لیتیوم واقع در شوره‌زار «Coipasa » را بر عهده بگیرند.

جیمی آلیه که یکی از منتقدان سرسخت طرح ملی‌سازی صنعت لیتیوم در این کشور به شمار می‌رود، بر این باور است که تمرکز اولیه دولت در این طرح از موضوع به حداقل رساندن اثرات زیست‌محیطی در صنعت مذکور به افزایش کسب درآمد در آن تغییر پیدا کرده است.

وی مدعی است بسیاری از اثرات منفی زیست‌محیطی در صنعت لیتیوم شیلی نادیده گرفته شده یا اصلا تلاشی برای کاهش آن انجام نمی‌شود.

آلیه پیش‌بینی کرد که رویکرد فعلی دولت شیلی در خصوص بهره‌برداری از ذخایر لیتیوم  این کشور بدون تغییرات قابل‌توجه تداوم خواهد یافت.

انتهای پیام//