برخلاف اغلب معادن زغالسنگ جهان، بیشترین ذخیره معادن کشور، از نوع ککشو است. همین امر سبب شده که ایران یکی از صادرکنندههای مهم زغالسنگ متالورژیکی در خاورمیانه باشد. علیرغم تشدید تحریمها در سالهای گذشته، متوسط ۴ سال اخیر صادرات کشور، در حدود ۲۱۰ هزار تن بوده است.
بر خلاف نفت و گاز، زغالسنگ در عمده نقاط دنیا یافت و در بیش از ۵۰ کشور دنیا استخراج میشود. ایالات متحده آمریکا، با در دست داشتن بیش از ۲۲ درصد تولید جهانی زغالسنگ، در رتبه نخست و کشور چین نیز با تولید ۲۱ درصد زغالسنگ جهان، در رتبه دوم تولید قرار دارد. در مجموع از کل تولید زغالسنگ جهان، ۷۵٫۶ درصد آن حرارتی و ۱۳ درصد آن ککشو است.
زغالسنگ ککشو، ماده اولیه تولید کک متالورژی است که در کورههای بلند فولادسازی برای تولید فولاد بهکار میرود.
در فرآیند تولید فولاد به روش کورهبلند، کربن موجود در کک، با جذب اکسیژن موجود در اکسید سنگآهن، به تولید آهن خالص کمک میکند. از همین رو، میزان کربن موجود در کک حاصل از زغالسنگ ککشو و عدم وجود ناخالصیهایی نظیر خاکستر، رطوبت و گوگرد، اهمیت فراوانی دارد، چرا که با افزایش میزان ناخالصی، ارزش حرارتی کک کاهش یافته و در نهایت بازده تولید فولادسازی افت پیدا میکند. زغالسنگ ککشوی مرغوب، حاوی ۱۸ تا ۲۵ درصد مواد فرار و حداکثر ۱۱ درصد خاکستر است.
زغالسنگ ککشوی خامی که از معدن استخراج شده، دارای ناخالصی است و طی مرحلههایی که فرآوری یا زغالشویی نام دارد، به کنسانتره زغالسنگ ککشو تبدیل میشود.
فرآوری زغالسنگ ککشو، شامل مراحلی نظیر خردایش، فرآوری زغالسنگ درشتدانه و ریزدانه، آبگیری و جداسازی باطلهها است. کک متالورژی در کورههای ککسازی با استفاده از کنسانتره زغالسنگ ککشو تولید میشود. براساس آمار سال ۹۲ ذخایر قطعی زغالسنگ ایران ۱٫۱۳ میلیارد تن است که ۸۷۰ میلیون تن آن از نوع زغالسنگ متالورژیکی و مابقی از نوع زغالسنگ حرارتی است. در حالی که اغلب ذخایر زغالسنگ جهان، از نوع حرارتی است، بیشترین تولید زغالسنگ کشور، به زغالسنگ ککشو اختصاص دارد. حجم تولید زغالسنگ متالورژیکی در کشور، حدود
۰٫۳ درصد از تولید جهانی است.
ایران به عنوان تولیدکننده مهم زغالسنگ ککشو در خاورمیانه، سالهاست که به صادرات زغالسنگ مشغول است.
نمودار ۱ صادرات زغالسنگ ککشوی ایران را نشان میدهد.
همانطور که در نمودار مشاهده میشود، بیشترین حجم صادرات، مربوط به پیش از دوره تحریمها، در سال ۱۳۹۲ بوده است.
در این سال، بیش از ۲۸۱ هزار تن زغالسنگ ککشو، راهی بازارهای جهانی شد. متوسط حجم صادرات چهار سال گذشته کشور، حدود ۲۱۰ هزار تن بوده است. کاهش ۲۷ درصدی مشاهده شده در سالهای ۱۳۹۳ و ادامه این روند نزولی در سال ،۱۳۹۴ به علت تشدید تحریمهای بینالمللی بوده که امکان صادرات را برای کشور با چالشهایی روبهرو کرده بود.
همچنین ملاحظه میشود که با انعقاد توافق برجام، دوباره صادرات رونق گرفت، بهطوری که صادرات سال گذشته نسبت به سال، ۱۳۹۴ حدود ۱۸ درصد رشد داشت
