صنعت فولاد علاوه بر اینکه نقش بسزایی در تامین نیاز سایر صنایع اعم از خودروسازی، ساختمان‌سازی، نفت، گاز و پتروشیمی، لوازم خانگی و… ایفا می‌کند، همواره یکی از ارکان رشد و توسعه اقتصادی کشور به دنبال ارزآوری از محل بازارهای صادراتی بوده است. به عبارتی، تولیدکنندگان فولاد کشور هم‌زمان با تامین نیاز داخل به این فلز استراتژیک، نیم‌نگاهی نیز به حضور موثر در حوزه صادرات و عرضه محصولات خود در بازارهای بین‌المللی داشته‌اند و تمام تلاش خود را به کار گرفته‌اند تا ضمن بازارسازی در مناطق مختلف جهان، نام صنعت فولاد ایران را بیش از پیش بر سر زبان‌ها بیندازند.

طبق آمارهای ارائه شده از سوی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، میزان صادرات «زنجیره آهن و فولاد» کشور در سال ۱۴۰۳ به ۲۹ میلیون و ۹۷۶ هزار تن رسید که از این میزان سهم محصولات فولادی (مقاطع طویل و تخت) سه میلیون و ۹۴۵ هزار تن، فولاد میانی (اسلب و بلوم و بیلت) ۶ میلیون و ۹۳ هزار تن، کنسانتره سنگ‌آهن هفت میلیون و ۴۴۱ هزار تن، گندله ۱۰ میلیون و ۸۳۷ هزار تن و آهن اسفنجی یک میلیون و ۶۶۱ هزار تن بوده است. در سالی که گذشت، صادرات این زنجیره در حالی با رشد ۰٫۲ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۲ (۲۹ میلیون و ۹۰۲ هزار تن) همراه شد که بخش‌های مختلفی از آن همچون بالادست (کنسانتره سنگ‌آهن، گندله و آهن اسفنجی) و پایین‌دست (مقاطع طویل و تخت فولادی) توانستند رشد صادرات را در مجموع ۱۲ ماهه سال ۱۴۰۳ رقم بزنند.

با توجه به اینکه کشور از ذخایر قابل‌ توجه سنگ‌آهن برخوردار بوده و سرمایه‌گذاری‌های مناسبی طی سال‌های اخیر به منظور توسعه بخش معدن و صنایع بالادستی زنجیره فولاد انجام شده است، بنابراین رشد صادرات محصولاتی همچون کنسانتره سنگ‌آهن و گندله، به ترتیب به میزان ۱۱ درصد و ۴ درصد در سال ۱۴۰۳ نمی‌تواند چندان دور از انتظار باشد. به علاوه، ایران به عنوان دومین تولیدکننده بزرگ آهن اسفنجی در جهان به شمار می‌آید که علاوه بر تامین ۱۰۰ درصد نیاز داخل به این محصول، بخشی از آن نیز روانه بازارهای صادراتی می‌شود. افزایش ۱۲ درصدی صادرات این محصول در سال ۱۴۰۳ را می‌توان مهر تاییدی بر پیشتازی ایران در عرصه تولید و صادرات آهن اسفنجی دنیا برشمرد. با توجه به رشد صادرات محصولاتی همچون تیرآهن، میلگرد و نبشی، ناودانی و سایر مقاطع در سال ۱۴۰۳ به ترتیب به میزان ۲۱ درصد، ۱۳ درصد و ۲۵ درصد، عملکرد واحدهای نورد در حوزه صادرات را نیز می‌توان قابل قبول دانست؛ اگرچه طبق گفته فعالان این بخش، صادرات محصولات فوق به علاوه دیگر محصولات فولادی همچون مفتول، با برخی چالش‌های اساسی نیز همراه بوده است.

از جمله مهم‌ترین این چالش‌ها می‌توان به عدم برقراری ارتباط مستقیم با مشتریان خارجی زیر سایه تحریم‌ها اشاره کرد. با توجه به شرایط دشوار تحریم که کشور ما مدت‌هاست با آن دست و پنجه نرم می‌کند، مشتریان و تجار خارجی قادر به برقراری ارتباط مستقیم با شرکت‌های داخلی نیستند و بر همین اساس چاره‌ای جز تاسیس یک شرکت جدید در کشور ثالث برای ایجاد ارتباط با آن‌ها وجود ندارد. از طرفی، وضع مالیات‌های گمرکی توسط کشورهای خارجی بر واردات محصولات فولادی نیز عملکرد فولادسازان در این حوزه را تحت تاثیر قرار داده است. برای مثال، دولت گرجستان مالیات وضع شده بر واردات مفتول فولادی ساخت ایران را ۱۰ درصد بیشتر از مالیات وضع شده بر نمونه مشابه ترکیه‌ای آن در نظر گرفته که همین مسئله می‌تواند مزیت رقابتی مفتول در بازارهای صادراتی را که همان قیمت تمام شده آن است، از بین ببرد.

نوسانات نرخ ارز نیز یکی دیگر از چالش‌هایی به شمار می‌آید که عملکرد صادرکنندگان محصولات فولادی کشور را تحت تاثیر قرار داده است. برای مثال، نرخ ارز در یک برهه زمانی کوتاه در روزهای پایانی سال ۱۴۰۳ به بیش از ۱۰۰ هزار تومان رسید که منجر به نگرانی‌های بسیاری در سطح بازار شد اما این رقم در ادامه به دنبال آغاز گفت‌وگوهای ایران و ایالات متحده آمریکا، به کمتر از ۸۰ هزار تومان نیز کاهش پیدا کرد. این نوسان نرخ ارز گاها می‌تواند منجر به از دست رفتن اعتماد مشتریان خارجی شود و بر همین اساس ضرورت دارد اقدامات لازم جهت ایجاد ثبات در بازار ارز، حداقل در یک بازه زمانی میان‌مدت توسط مسئولان امر انجام شود تا فولادسازان کشور بتوانند ضمن حفظ بازارهای هدف خود، در مسیر بازارسازی‌‌های جدید جهت رشد ارزآوری به داخل کشور و توسعه و پیشرفت اقتصادی گام بردارند. همچنین امید است که شاهد کاهش تحریم‌ها به دنبال گفت‌وگوهای اخیر در کشور باشیم تا زمینه توسعه روابط تجارت خارجی با دیگر مناطق جهان در آینده فراهم شود.

انتهای پیام//