برزیل به‌ عنوان یکی از بازیگران نوظهور در عرصه تولید لیتیوم از منابع سنگ سخت، ظرفیت آن را دارد که به یکی از الگوهای جهانی در زمینه تولید کم‌هزینه و نیز به مقصدی جذاب برای سرمایه‌گذاری خارجی تبدیل شود. با این حال و به گفته فعالان بازار، چالش‌هایی نظیر دشواری در جذب منابع مالی و فضای حقوقی نامطمئن ممکن است مانع از تحقق این امر شود.

به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات‌آنلاین» و به نقل از موسسه «Fastmarkets»، وینیسیوس آلوارنگا، مدیرعامل شرکت «Companhia Brasileira de Lítio» با اشاره به مزیت‌های رقابتی کشور برزیل، گفت: برزیل در مقایسه با بسیاری از تولیدکنندگان اسپودومن در سطح بین‌المللی، هزینه‌های تولید بسیار پایین‌تری دارد که از عواملی مانند ساختار زمین‌شناسی مناسب، نیروی انسانی ارزان و هزینه انرژی پایین ناشی می‌شود. همین امر باعث شده است برزیل در سطح جهانی از جایگاه رقابتی مطلوبی برخوردار باشد.

در حال حاضر شرکت «CBL» سالانه ۴۵ هزار تن کنسانتره اسپودومن تولید می‌کند که از این مقدار ۳۰ هزار تن به چین صادر می‌شود و ۱۵ هزار تن باقی‌مانده در واحد فرآوری اختصاصی این شرکت به تولید حدود دو هزار تن لیتیوم کربنات اختصاص می‌یابد. نیمی از این محصول در بازار داخلی برزیل عرضه شده و نیمی دیگر به بازارهای خارجی صادر می‌شود. علاوه‌براین، «CBL» در حال اجرای طرحی برای افزایش ظرفیت استخراج اسپودومن به ۱۰۰ هزار تن در سال است و قصد دارد تولید مواد شیمیایی خود را نیز به ۶ هزار تن در سال برساند.

تولید لیتیوم در برزیل عمدتا در ایالت میناس ژرایس در جنوب‌شرقی این کشور صورت می‌گیرد. این ناحیه که به‌ دلیل برخورداری از ذخایر غنی به «دره لیتیوم» شهرت یافته است به‌ عنوان قطب اصلی استخراج این فلز در برزیل شناخته می‌شود.

براساس اعلام دبیرخانه توسعه اقتصادی ایالت میناس ژرایس (SEDE)، این ایالت نه‌ تنها بزرگ‌ترین ذخایر لیتیوم برزیل را در خود جای داده بلکه ویژگی‌های زمین‌شناسی آن موجب شده است تا برزیل در مقایسه با دیگر کشورها، شرایط رقابتی و منحصربه‌فردی برای تولید این ماده معدنی استراتژیک داشته باشد.

یکی از سخنگویان این نهاد در گفت‌وگو با موسسه «Fastmarkets» اظهار داشت: ماهیت ذخایر لیتیوم در برزیل و همچنین یکپارچگی بین فعالیت‌های صنعتی و معدنی این کشور باعث شده است که هزینه تولید کنسانتره لیتیوم در برزیل پایین‌تر از سایر کشورها باشد.

بانک توسعه برزیل «BNDES» نیز اعلام کرد: برزیل تنها یک تولیدکننده ارزان‌قیمت نیست بلکه یک تولیدکننده ایمن و پایدار به شمار می‌رود و توانایی آن را دارد که ثبات بیشتری به بازار جهانی لیتیوم ببخشد. این کشور در زمینه توسعه پایدار در عین حفظ رقابت‌پذیری، به یک الگو تبدیل شده است و به همین دلیل سرمایه‌گذاران خارجی به آن توجه ویژه‌ای دارند.

به‌گفته رودریگو منک، عضو هیئت‌ مدیره شرکت «Atlas Lithium»، با وجود ظرفیت‌ها و منابع موجود، برزیل هنوز به‌ عنوان یک بازیگر تاثیرگذار در بازار جهانی لیتیوم شناخته نمی‌شود و همچنان کشوری با وعده‌های تحقق‌نیافته باقی مانده است.

وی تصریح کرد: کاهش قیمت لیتیوم در بازار جهانی باعث شده است پروژه‌های معدنی در برزیل با تاخیر پیش بروند.

ارزیابی قیمت اسپودومن

طبق آخرین ارزیابی روزانه موسسه «Fastmarkets»، قیمت هر تن اسپودومن با عیار حداقل ۶ درصد (تحویل در چین) در روز دوشنبه ۲۸ آوریل، به محدوده ۷۶۰ تا ۷۹۰ دلار رسیده است؛ رقمی که نسبت به روز جمعه ۲۵ آوریل، حدود ۱.۹ درصد کاهش یافته است.

عضو هیئت‌ مدیره شرکت «Atlas Lithium» با اشاره به ظرفیت رقابتی تولید اسپودومن در برزیل، مطرح کرد: هزینه تولید این فلز در برزیل بین ۴۵۰ تا ۵۰۰ دلار در هر تن است که در مقایسه با قیمت روز بازار جهانی (۷۰۰ تا ۷۵۰ دلار) مزیت اقتصادی قابل توجهی به شمار می‌رود.

منک با نگاهی به آینده، گفت: اگر همه پروژه‌های فعلی وارد مدار بهره‌برداری شوند، تا پایان دهه جاری برزیل می‌تواند به یکی از تولیدکنندگان مهم جهان تبدیل شود و به تولید سالانه دو میلیون تن اسپودومن دست یابد.

وی با تاکید بر اینکه مسیر تحقق این چشم‌انداز با موانعی روبه‌روست و دستیابی به این اهداف زمان‌بر خواهد بود، خاطرنشان کرد: برزیل همچنان با چالش‌هایی نظیر فرایند طولانی‌مدت صدور مجوزها رو‌به‌رو است. مسئله اینجانست که وقتی اخذ مجوزها تا این حد طول می‌کشد، تامین مالی چگونه باید انجام شود؟

گام‌هایی برای تامین مالی پروژه‌ها

در ماه ژانویه ۲۰۲۵، بانک توسعه برزیل و سازمان تامین مالی مطالعات و پروژه‌های فناورانه این کشور «Finep»، فراخوانی عمومی منتشر کردند و از طرح‌هایی با هدف توسعه زنجیره مواد استراتژیک در برزیل (از جمله لیتیوم، عناصر نادر خاکی، نیکل، گرافیت و سیلیکون) حمایت به‌ عمل آوردند. هدف از این برنامه، جذب سرمایه‌ برای توسعه صنایع پایین‌دستی نظیر تولید سلول‌های باتری، سلول‌های خورشیدی و آهن‌رباهای دائمی است.

بانک توسعه برزیل طی بیانیه‌ای اعلام کرد که ابتکار جدید این نهاد می‌تواند به افزایش امکان‌پذیری اقتصادی پروژه‌های نوظهور لیتیوم در این کشور کمک کند. به‌ باور این بانک، برزیل این ظرفیت را دارد که به یک مرکز مهم تولید مواد شیمیایی مشتق از لیتیوم مانند سولفات، کربنات و هیدروکسید تبدیل شود.

این ارزیابی بر مبنای چندین مزیت کلیدی برزیل انجام شده است: رقابت‌پذیری بالای پروژه‌های معدنی، سطح بالای انطباق با معیارهای پایداری زیست‌محیطی، دسترسی به انرژی‌های تجدیدپذیر با هزینه پایین و توانمندی در ایفای نقشی پایدار و قابل‌ اعتماد در زنجیره تامین جهانی.

در کنار این چشم‌انداز، بانک توسعه برزیل اعلام کرده است که از طریق ایفای نقش سهام‌دار در یک صندوق سرمایه‌گذاری خصوصی که هدف آن اکتشاف و توسعه معادن مواد معدنی استراتژیک است، مسیر تامین مالی پروژه‌ها را تسهیل خواهد کرد.

در بیانیه این بانک آمده است: ترکیب این دو مسیر حمایتی یعنی فراخوان عمومی و صندوق سرمایه‌گذاری می‌تواند بنیان‌های مالی لازم را برای رشد و توسعه پروژه‌های معدنی در برزیل فراهم آورد.

در ماه سپتامبر ۲۰۲۴، شرکت «Sigma Lithium» از بانک توسعه برزیل تعهدی قطعی دریافت کرد تا با اعطای وامی به ارزش ۴۸۷ میلیون رئال برزیل (معادل ۸۹ میلیون دلار) هزینه کامل ساخت کارخانه دوم این شرکت تامین شود. طبق برنامه‌ریزی‌ها، بهره‌برداری از این کارخانه از سه‌ ماهه پایانی سال ۲۰۲۵ آغاز خواهد شد. با بهره‌برداری از این واحد جدید، ظرفیت تولید سالانه کنسانتره اسپودومن این شرکت از ۲۷۰ هزار تن به ۵۲۰ هزار تن افزایش خواهد یافت.

با وجود این دستاورد، بانک توسعه برزیل هشدار داده است که پروژه‌های مواد معدنی استراتژیک به‌ طور ذاتی نیازمند سرمایه‌گذاری سنگین هستند و ساختار مالی آن‌ها به بازدهی پروژه متکی است. این بانک طی بیانیه‌ای خاطرنشان کرد: ریسک‌هایی مانند پیچیدگی‌های زمین‌شناسی، چالش‌های مهندسی و نوسانات بازار فرایند جذب سرمایه را پیچیده می‌کنند؛ البته این مشکلات تنها مختص برزیل نیستند و در سایر کشورها نیز وجود دارند.

در همین زمینه، منک به مانع دیگری اشاره کرد که بسیاری از پروژه‌های نوپا در برزیل با آن مواجهند: نهادهایی مانند بانک توسعه برزیل برای تامین مالی، تضمین‌هایی می‌خواهند که اغلب از عهده پروژه‌های نوظهور خارج است.

وی گفت: الزامات این بانک‌ها بسیار غیرمنطقی است؛ یا باید یک کاخانه داشته باشید یا یک ضمانت‌نامه معتبر اما زمانی که هنوز کارخانه‌ای احداث نشده است، چگونه می‌توان ضمانت‌نامه دریافت کرد. ساختارهای تامین مالی این بانک‌ها بسیار پیچیده است و فقط شرکت‌هایی که در قالب برنامه‌های خاص آن‌ها می‌گنجند می‌توانند وام دریافت کنند.

دشواری تامین مالی فقط محدود به شرکت‌های نوپا نیست. شرکت‌های باسابقه‌تری مانند «CBL» نیز با چالش‌های مشابهی مواجهند. وینیسیوس آلوارنگا، مدیرعامل شرکت «CBL» اظهار داشت: رقابت برای دریافت وام‌های بانکی بسیار شدید است. ساختارهایی که برای دریافت این اعتبارات تعریف شده‌اند نیز پرهزینه هستند و هم پیچیده. بسیاری از شرکت‌های فعال در حوزه لیتیوم هنوز نتوانسته‌اند به منابع مالی دست یابند. برای دریافت تسهیلات باید دارایی ارائه کرد؛ ضمانت‌نامه داد و از چندین مرحله اداری عبور کرد؛ بروکراسی سنگینی که گاه مانع از پیشرفت پروژه‌ها می‌شود.

آلوارنگا معتقد است که علاوه بر مسئله تامین مالی، چالش‌های ساختاری دیگری نیز در مسیر توسعه صنعت لیتیوم برزیل وجود دارد؛ از جمله زیرساخت‌های ناکارآمد، نبود نیروهای متخصص کافی در سطوح اجرایی، مشکلات لجستیکی و پیچیدگی‌های نظام حقوقی.

با وجود این شرایط، در ماه آگوست ۲۰۲۴، شرکت استرالیایی «Pilbara Minerals» اقدام به خرید شرکت «Latin Resources» کرد؛ شرکتی که صاحب یکی از پروژه‌های مهم اسپودومن در خاک برزیل است.

منک این اقدام را نشانه‌ای از اعتماد روزافزون بازیگران جهانی به آینده لیتیوم برزیل دانست و گفت: ورود شرکت‌های بین‌المللی به بازار برزیل ادامه خواهد داشت زیرا هزینه تولید در این کشور بسیار پایین است. از طرفی، جذب سرمایه خارجی در گروی فراهم شدن زیرساخت‌هایی است که امنیت سرمایه‌گذاری را تضمین کند؛ مانند بهبود وضعیت لجستیک، دسترسی به منابع مالی و تسهیل فرایندهای صدور مجوز.

وی اضافه کرد: در حال حاضر، مناطق لیتیوم‌خیز برزیل فقط از طریق جاده در دسترس هستند و شبکه ریلی وجود ندارد. همین جاده‌ها نیز شرایط مناسبی ندارند و دست‌کم باید وضعیت آن‌ها را سامان داد.

موانع توسعه صنایع شیمیایی

اگرچه پتانسیل زمین‌شناسی برزیل برای تولید لیتیوم تحسین‌برانگیز است اما کاشناسان تردید دارند که این کشور به‌ زودی بتواند در زمینه فرآوری شیمیایی لیتیوم در مقیاس صنعتی نقش‌آفرینی کند.

عضو هیئت‌ مدیره شرکت «Atlas Lithium» با اشاره به هزینه‌های بالای احداث چنین تاسیساتی، خاطرنشان کرد: پالایشگاه‌های شیمیایی که مواد مورد نیاز برای تولید باتری را تهیه می‌کنند، به سرمایه‌گذاری‌های کلان، زنجیره تامین پایدار و تولید مستمر نیاز دارند.

با منابع فعلی اسپودومن، برزیل قادر به تامین خوراک لازم برای چنین واحدهایی نیست. از این رو دست‌کم در کوتاه‌مدت چنین طرح‌هایی عملی نخواهند شد مگر اینکه چند پروژه وارد فاز تولید شوند و انگیزه‌های صادراتی بیشتر شود.

در کنار این چالش‌ها، نبود حمایت‌های دولتی نیز مانعی جدی به شمار می‌رود. آلوارنگا تاکید کرد که برزیل برخلاف سایر اقتصادهای بزرگ، فاقد سیاست‌های توسعه‌ای برای افزایش تقاضای داخلی لیتیوم است.

وی اظهار داشت: در حال حاضر دولت برزیل برای افزایش مصرف لیتیوم هیچ برنامه‌ای ترتیب ندیده است؛ در حالی که کشورهایی مانند چین از مدت‌ها پیش مسیر رشد خود را با حمایت‌های دولتی طی کرده‌اند.

ملاحظات زیست‌محیطی، اجتماعی و حاکمیتی (ESG)

از سوی دیگر، برزیل به‌ دلیل انتشار پایین کربن در فرایند تولید لیتیوم، به‌ ویژه در ایالت میناس گرایس، به عنوان یک نمونه پایدار زیست‌محیطی شناخته می‌شود. این ایالت بخش عمده برق خود (معادل ۹۹ درصد) را از منابع تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی یا برق‌آبی تامین می‌کند.

به گفته انریکه تاوارش، یکی از مدیران سازمان «Invest Minas»، این ویژگی موجب شده است تا از همان آغاز، فرایند تولید لیتیوم در این منطقه با شاخص‌های پایداری زیست‌محیطی همخوان باشد.

وی خاطرنشان کرد: شرکت‌هایی که در این ایالت فعالیت می‌کنند، متعهد به رعایت معیارهای «ESG» هستند و پروژه‌های اقتصادی خود را در کنار ابتکارات اجتماعی و استخدام نیروی کار محلی پیش می‌برند که در نهایت، منجر به اشتغال‌زایی و درآمدزایی در جوامع بومی می‌شود. علاوه‌براین، بسیاری از این شرکت‌ها در بورس‌های کانادا، آمریکا و استرالیا پذیرفته شده‌اند و از همین رو، از شفاف‌ترین و سخت‌گیرانه‌ترین استاندارهای حاکمیتی تبعیت می‌کنند.

گزارشی از اقدامات «ESG» تولیدکنندگان لیتیوم در برزیل

• شرکت «Sigma Lithium» موفق شده است ۹۰ درصد از آبی را که در مرحله فرآوری مصرف می‌کند، بازبافت کند. این شرکت از مواد شیمیایی در فرایند معدنکاری خود استفاده نمی‌کند و پسماندها را به‌ صورت خشک و بدون نیاز به احداث سد انباشته می‌کند که همین امر، موجب کاهش چشمگیر مصرف آب شده است. در حوزه مسئولیت اجتماعی، شرکت مذکور اقدام به تاسیس موسسه غیرانتفاعی «Green Lithium Institute» کرده که قرار است ۵۰۰ میلیون رئال برزیل برای اجرای پروژه‌های اجتماعی-زیست‌محیطی در شهرهای آراسوآی و ایتینگا جذب و هزینه کند.
• شرکت «CBL» نیز نقش برجسته‌ای در اجرای طرح‌های اجتماعی ایفا کرده است. این اقدامات شامل ساخت یک مدرسه در شهر آراسوآی، احداث بزرگ‌ترین مرکز نگهداری کودکان در شهر دیویزا آلگره، همکاری گسترده با بیمارستان «São Vicente de Paulo» و همچنین احداث یک درمانگاه عمومی مجهز به پزشک و پرستار می‌شود.
• شرکت «AMG» نیز اصول اقتصاد چرخشی، تولید انرژی پاک، بازیابی و فرآوری پسماند‌ها، استفاده بهینه از منابع آبی و کاهش انتشار کربن را در اولویت‌های خود قرار داده است. افزون بر این، شرکت مذکور برنامه‌های اجتماعی متعددی را در مناطقی که در آن‌ها فعالیت دارد، اجرا می‌کند.

انتهای پیام//