توقف صادرات گاز طبیعی روسیه از طریق اوکراین، نگرانی‌هایی را در میان واحدهای ذوب و پالایش فلزات در اروپا برانگیخته است. این واحدها که پیش از این نیز با چالش هزینه‌های بالای انرژی دست‌وپنجه نرم می‌کردند، اکنون با احتمال افزایش بیشتر هزینه‌های عملیاتی و حتی خطر تعطیلی روبه‌رو هستند.
به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات‌آنلاین» و به نقل از موسسه «Fastmarkets»، مشکل هزینه‌های بالای انرژی سال‌هاست که گریبان‌گیر واحدهای ذوب و پالایش فلزات در اتحادیه اروپا بوده است. با این حال، این وضعیت در دهه جاری به ویژه پس از جنگ روسیه و اوکراین و افزایش تورم به مراتب وخیم‌تر شده است.
پایان قرارداد ترانزیت گاز روسیه از طریق خط لوله اوکراین، منجر به افزایش قیمت گاز طبیعی و رسیدن آن به بالاترین سطح خود از ماه اکتبر سال ۲۰۲۳ شده است؛ به طوری که قیمت قرارداد شاخص گاز با سررسید ماه آینده در مرکز معاملاتی «TTF» هلند، تا ۵۱ یورو به ازای هر مگاوات ساعت افزایش یافته است.
این افزایش قیمت، نگرانی‌ها را در مورد وقوع یک شوک احتمالی در بازار انرژی تشدید کرده است. در همین راستا گیلبرتو پیچتو فراتین، وزیر انرژی ایتالیا، از اتحادیه اروپا درخواست کرده است تا با کاهش سقف اضطراری قیمت گاز و تعیین سقف ۶۰ یورویی به ازای هر مگاوات ساعت از بروز اختلالات احتمالی جلوگیری کند.
بحران قبلی
بهای برق همواره نقشی تعیین‌کننده برای تولیدکنندگان آلومینیوم داشته است زیرا انرژی بین ۳۰ تا ۴۵ درصد هزینه‌های تولید را شامل می‌شود.
در جریان جهش قیمت انرژی در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲، تقریبا نیمی از ظرفیت تولید آلومینیوم در اتحادیه اروپا به علت بحران انرژی از مدار خارج شد. به طور مثال، شرکت‌های «Adel» در هلند، «Aloca» در اسپانیا، «Alro» در رومانی، «Aluminium Dunkerque» در فرانسه، «Talem» در اسلوونی، «Trimet» در آلمان و «Slovalco» در اسلواکی مجبور به کاهش تولیدات خود شدند.
به طور مشابه، بیش از نیمی از ظرفیت تولید روی در اتحادیه اروپا و همچنین بیش از ۳۰ درصد از ظرفیت تولید فروآلیاژها و سیلیکون در این ناحیه کاهش یافت. در عین حال، بخش‌های مس و نیکل نیز تحت تاثیر قرار گرفتند.
به علاوه، محدودیت‌هایی در تولید فولاد نیز گزارش شد و انجمن صنعتی «Eurofer» در آن زمان اعلام کرد که وضعیت برای اعضای تولیدکننده آن که مصرف انرژی بالایی دارند طاقت‌فرسا شده است و روزبه‌روز وخیم‌تر می‌شود.
حتی برخی از واحدهای ذوب و پالایش فلزات که مجبور به کاهش ظرفیت یا تعطیلی نشدند نیز با افزایش هزینه‌های تولید و کاهش شدید سودآوری، تحت فشارهای سنگین قرار گرفتند.
داستان مشابهی در صنعت کودهای شیمیایی نیز رخ داد؛ صنعتی که طی فرایندی میلیون‌ها تن هوا، گاز طبیعی و مواد معدنی استخراج شده را به کودهای کشاورزی تبدیل می‌کند. به گزارش انجمن تولیدکنندگان کود اروپا واقع در بروکسل، بیش از ۷۰ درصد از ظرفیت تولید این منطقه به دلیل قیمت بالای گاز متوقف شد.
این بحران انرژی، مدیران ۴۰ شرکت فلزی و شماری از انجمن‌های صنعتی را بر آن داشت تا با ارسال نامه‌ای به رهبران اتحادیه اروپا، خواستار اتخاذ تدابیر فوری برای کاهش موقتی بهای گاز و در نتیجه کاهش فشار هزینه‌ها و تداوم فعالیت‌های تولیدی شوند.
در سال ۲۰۲۳، با کاهش قیمت انرژی در پی اخذ تدابیر اضطراری از جمله اقدامات قانونی و نظارتی، هم‌زمان با کاهش تقاضا و بهبود شرایط بنیادین بازار، تا حدی از فشار بر تولیدکنندگان فلزات کاسته شد.
در سال ۲۰۲۲ نیز کاهش تولیدات صنعتی در واحدهای ذوب و پالایش فلزات که ناشی از افت شدید تقاضای مصرف‌کنندگان بود، نقش مهمی در کاهش چشمگیر ۳.۵ درصدی مصرف برق اتحادیه اروپا ایفا کرد.
جایگزین‌های پیشنهادی
پایان قرارداد ترانزیت گاز میان روسیه و اوکراین، اگرچه برای تولیدکنندگان پرمصرف انرژی در صنایع فلزی قابل پیش‌بینی بود اما وقوع آن در شرایط کنونی که اتحادیه اروپا با چالش‌های متعددی از جمله اختلالات زنجیره تامین، افزایش هزینه‌های تولید، نگرانی‌های مداوم در مورد تورم، کمبود نیروی کار و سرمایه‌گذاری و همچنین بحران اوکراین دست‌وپنجه نرم می‌کند، ضربه‌ای مضاعف محسوب می‌شود.
شایان ذکر است که پایان این قرارداد همچنین موجب افزایش فشارهای مالی بر تولیدکنندگان آلومینیومی شد که پیش‌تر نیز به واسطه افزایش قیمت آلومینا با مشکلاتی در زمینه تامین مواد اولیه روبه‌رو بودند.
پیش از تهاجم روسیه به اوکراین، اتحادیه اروپا تقریبا ۴۰ درصد از نیاز خود به گاز طبیعی را از روسیه تامین می‌کرد اما پس از آن، در راستای قطع وابستگی به منابع سوخت فسیلی این کشور از جمله نفت و گاز طبیعی، اقداماتی را به انجام رسانده است.
در شرایط کنونی، خط لوله «Turkstream» به عنوان تنها مسیر انتقال گاز روسیه به اتحادیه اروپا باقی مانده است. این امر، وابستگی این منطقه به واردات گاز طبیعی مایع (LNG) را افزایش داده و ضرورت توسعه منابع انرژی تجدیدپذیر به عنوان یک راهکار جایگزین را بیش از پیش برجسته ساخته است.
به همین منظور، برای فرایند تبدیل منابع تامین انرژی این منطقه به منابع تجدیدپذیر فاقد آلایندگی کربنی از قبیل انرژی بادی، خورشیدی، برق‌آبی، زمین‌گرمایی و زیست‌توده و همچنین تلاش برای برق‌رسانی به حداکثر بخش‌های صنعتی، اقداماتی در دست انجام است.
با این حال، اجرای این پروژه‌ها مستلزم صرف زمان قابل ملاحظه‌ای است؛ امری که به ویژه با فرا رسیدن فصل زمستان و افزایش تقاضای انرژی، موجب نگرانی تولیدکنندگان کالاهای اساسی شده است. از طرفی، روند سرمایه‌گذاری در منابع تجدیدپذیر نیز به اندازه کافی سرعت نگرفته است و تامین بودجه برای این پروژه‌ها از آنچه انتظار می‌رفت، کندتر پیش می‌رود.
خطرات پیش‌رو
تغییر در نحوه تامین انرژی اتحادیه اروپا، مخاطرات دیگری را نیز در پی دارد. اتکای بیشتر به واردات گاز طبیعی مایع باعث می‌شود اتحادیه اروپا با سایر مناطق در رقابت باشد و این اتحادیه را به کشورهایی مانند ایالات متحده آمریکا برای تامین انرژی وابسته نگاه می‌دارد.
این وضعیت می‌تواند به نوبه خود موجب بالا ماندن قیمت انرژی شود و اتحادیه اروپا را با تهدید تعرفه‌های وضع شده توسط ترامپ روبه‌رو سازد. همچنین می‌تواند شرایطی را پدید آورد که طی آن، واحدهای فرآوری و پالایش در اروپا بار دیگر با خطر افزایش هزینه‌های تولید مواجه شوند.
به گزارش «Capital Economics»، قیمت انرژی در اروپا هم‌اکنون بیش از چهار برابر قیمت آن در ایالات متحده آمریکا است. حتی با وجود پیش‌بینی افزایش عرضه گاز طبیعی مایع از سوی ایالات متحده آمریکا و قطر طی چند سال آینده، این موسسه پیش‌بینی می‌کند که تا پایان سال ۲۰۲۶، این اختلاف قیمت‌ها همچنان دو تا سه برابر باقی خواهد ماند.
این وضعیت حداقل در کوتاه‌مدت برای واحدهای ذوب و پالایش در اروپا چشم‌انداز مطلوبی را ترسیم نمی‌کند. مسلما، کاهش ظرفیت تولید تصمیمی ساده نیست و ملاحظات متعددی را در بر می‌گیرد؛ از تصمیم‌گیری درباره میزان کاهش تولید تا نحوه اجرای فرایند تعطیلی. با این حال، اگر تغییری بنیادین در وضعیت تامین انرژی رخ ندهد، سرنوشت صنایع فلزی اتحادیه اروپا همچنان به نوسانات قیمت انرژی و نیاز روزافزون به برق ارزان و بدون کربن وابسته خواهد ماند.
انتهای پیام//
