یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش مصرف فولادهای آلیاژی در کشور به‌ویژه طی یکی دو سال اخیر، کاهش خرید از سوی مصرف‌کنندگان نهایی این محصولات بود. این امر به‌ویژه در سال ۹۷ که اقتصاد کشور کش و قوس‌های بسیاری داشت، بیشتر رخ داد.

در حال حاضر بخش عمده‌ای از فولادهای آلیاژی به مصرف صنایع خودروسازی می‌رسد. اما شرایط این صنعت در کشور چندان مناسب نبود. به‌طور مثال در سال جاری شرکت ساپکو به‌عنوان یکی از مشتریان اصلی فولادهای آلیاژی، خرید خود را حدود ۴۰ درصد کاهش داد.

وقتی خودروسازان قادر به خرید و پرداخت مطالبات قطعه‌سازان نباشند، طبیعی است که شرکت‌ها در زنجیره فولاد آلیاژی دچار مشکل شده و نمی‌توانند مواد اولیه خود را به‌دلیل شرایط اقتصادی موجود تامین کنند. این امر باعث شد که بسیاری از صنایع تامین‌کننده فولادهای آلیاژی از بالادست تا پایین‌دست، دچار کاهش و یا توقف تولید شوند. این چرخه به‌طور کلی باعث کاهش مصرف فولاد آلیاژی در کشور ما شده است.

در عین حال از آنجایی که قیمت بسیاری از محصولات فولادی در کشور ما از نرخ‌های جهانی تبعیت می‌کند، طبیعی است که هنگام افزایش نرخ ارز، قیمت فولاد نیز افزایش پیدا کند. در چرخه زنجیره فولاد ممکن است در کوتاه‌مدت شرکت‌های بزرگ دچار مشکل شوند؛ اما شرکت‌های کوچک در صنایع پایین‌دستی با مشکلات بیشتری مواجه خواهند بود که بعضا نمی‌توانند به فعالیت خود ادامه دهند و از گردونه حذف می‌شوند.

نتیجه افزایش نرخ ارز، کاهش خرید و مصرف فولاد در کشور آن است که شرکت‌های بزرگ‌ و بالادستی در زنجیره، برای ادامه حیات مجبور به صادرات می‌شوند. ناگفته نماند در این شرایط تنها شرکت‌هایی باقی خواهند ماند که یا بنیه مالی قوی داشته باشند و یا اینکه توسط اجرای پروژه‌های متعدد بتوانند ضمن خرید مواد اولیه با قیمت بالا، از تلاطم به سلامت عبور کنند.

نکته مهم دیگر در مورد مصرف فولادهای آلیاژی آن است که ذائقه مصرف‌کنندگان نقش بسیار مهمی در تعیین شکل و شمایل بازار دارد. نباید فراموش شود که تنها شرکت‌هایی در بازار پرتلاطم دوام خواهند آورد که از فولادهای با کیفیت حتی با قیمت بالاتر در خطوط تولید استفاده می‌کنند.

این یعنی برندهای ماندگار در بازار خریدهای خود را با قیمت روز و بازار انجام می‌دهند. در این میان ممکن است شرکت‌های کوچک‌تر به‌دلیل کمبود نقدینگی و عدم قدرت رقابت ترجیح دهند از مواد اولیه با کیفیت پایین‌تر در تولید محصول استفاده کنند که بازار به‌تدریج آن‌ها را حذف خواهد کرد.

همان‌طور که پیش از این نیز بیان شد، تلاطم در بازار به‌ویژه در بخش ارزی، باعث عدم قطعیت در آینده و ناتوانی شرکت‌ها در تصمیم‌گیری حتی برای کوتاه‌مدت می‌شود. از این رو در همه صنایع به‌ویژه صنعت فولاد آلیاژی، ثبات در بازار بسیار مهم است.

هنگامی که قیمت‌ها دارای ثبات باشند، شرکت‌ها قادر به برنامه‌ریزی در کوتاه‌مدت و میان‌مدت برای ادامه فعالیت خود خواهند بود. اما وقتی در طول چند ماه بالغ بر ۷ مرتبه قیمت مواد اولیه به‌ویژه در صنعت فولاد آلیاژی افزایش پیدا می‌کند، در بازار صنایع پایین‌دست التهاب و نوعی سردرگمی ایجاد می‌شود.

در این شرایط شرکت‌ها قادر به خرید نخواهند بود و تنها دست دلالان قدرتمندتر خواهد شد که سود اصلی و فرعی نصیب آن‌ها می‌شود. به‌طور مثال یک دلال محصول را با یک قیمت خریداری می‌کند؛ سپس آن محصول در کمتر از یک ماه بالغ بر ۱۰ درصد گران می‌شود و دلال آن را در بازار به فروش می‌رساند.

این در حالی است که هیچ یک از فعالیت‌های تولیدی و خدماتی در کشور ما در کوتاه‌مدت سود ۱۰ درصدی ندارند. نکته دیگر آن است که بسیاری از تولیدکنندگان به‌صورت پروژه‌ای فعالیت می‌کنند.

این یعنی قراردادها از پیش منعقد می‌شوند. حال اگر قیمت محصولات گران شود، تولیدکننده ناچار است برای اجرای تعهدات خود مواد اولیه را گران‌تر خریداری کند؛ اما به‌دلیل وضعیت نقدینگی این امر مقدور نیست و در نتیجه تولیدکننده اقدام به خرید مواد اولیه ارزان‌تر و با کیفیت پایین‌تر می‌کند تا بتواند به تعهدات خود عمل کند.

در سمت دیگر ماجرا، طی این فرآیند، تامین‌کنندگان و تولیدکنندگان فولادهای آلیاژی به‌عنوان تولیدکننده فولادهای باکیفیت نیز با کاهش فروش داخلی مواجه می‌شوند. قدر مسلم این است که در تلاطم بازار صنایع پایین‌دست با سرعت قادر به افزایش قیمت محصولات خود نیستند و بیشترین آسیب را می‌بینند. نوسان و عدم ثبات در بازار باعث می‌شود کل صنایع در زنجیره دچار مشکل و صنایع پایین‌دست ورشکست شوند.