در اوایل ماه فوریه ۲۰۲۴، اعضای هیئت مدیره شرکت معدنی کانادایی «First Quantum Minerals» کنفرانسی در پاناما را برای بررسی وضعیت آتی یکی از مهم‌ترین دارایی‌های معدنی خود یعنی پروژه مس «Cobre Panama» که در جنگل‌های بارانی قاره آمریکای مرکزی واقع شده است، برگزار کردند.

به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات‌آنلاین» و به نقل از روزنامه فایننشال تایمز، معدن مس «Cobre Panama»، یکی از بزرگ‌ترین و مدرن‌‌ترین پروژه‌های معدنی در نوع خود در جهان، از ماه نوامبر ۲۰۲۳ تاکنون با حکم قاضی دادگاه عالی کشور پاناما تعطیل بوده و هیچ چشم‌انداز روشنی برای بازگشایی این معدن ارائه نشده است. تعطیلی این معدن پس از تنها چهار سال تولید مس توسط شرکت «First Quantum Minerals» پس از تمدید مجوز فعالیت با استقبال فعالان محیط زیست و انجمن‌های وابسته به آن در پاناما همراه شد.

توقف فعالیت در معدن مذکور نشان می‌دهد استخراج فلزات مورد نیاز جهان برای گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر دشوارتر از آن چیزی است که انتظار می‌رفت. برای شرکت «First Quantum Minerals» که از زمان تصاحب سهام معدن «Cobre Panama» در سال ۲۰۱۳ حدود ۱۰ میلیارد دلار در این پروژه سرمایه‌گذاری کرده، تعطیلی آن از لحاظ مالی بسیار فاجعه‌بار بوده است. علاوه‌براین، توقف فعالیت در معدن نامبرده بر میزان درآمد دولت پاناما تاثیر منفی گذاشته است.

با توقف فعالیت در معدن «Cobre Panama»، دولت پاناما که بر روی دریافت میلیاردها دلار بهره مالکانه برای کمک به تامین هزینه‌های بخش اجتماعی در کشور حساب می‌کرد، در حال حاضر با مشکل پرداخت غرامت به دلیل بسته بودن معدن روبه‌رو شده است. این اتفاق در حالی افتاده است که اخیرا دولت ترامپ موضوع بازپس‌گیری کانال پاناما را مطرح کرده است. از سوی دیگر، به نظر می‌رسد دولت ترامپ از دولت پاناما خواستار محدودیت در پذیرش سرمایه‌گذاری ۱٫۴ میلیارد دلاری چین که قرار بود به توسعه بخش زیرساخت‌های این کشور اختصاص پیدا کند، شده است.

استیون پالاسیو، اقتصاددان فعال در بانک «JPMorgan» در همین رابطه اظهار داشت: اگر بزرگ‌ترین پروژه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در پاناما متوقف شود، مردم این کشور ممکن است به سرمایه‌گذاری در سایر کشورهای جهان بیندیشند.

طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، تقاضای جهانی مس که در توسعه شبکه‌های برق، کابل‌های زیردریایی و سیم‌کشی ساختمان‌ها و … استفاده می‌شود، تا سال ۲۰۴۰ در مقایسه با سال ۲۰۲۱ به میزان ۴۵ درصد افزایش را تجربه خواهد کرد. قابل ذکر است که در تولید یک وسیله نقلیه الکتریکی، حدودا چهار برابر بیشتر از تولید یک خودروی با موتور احتراق داخلی از مس استفاده می‌شود.

تاثیر معدن «Cobre Panama» در سرعت گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر

اگرچه اخیرا تلاش‌ها برای راه‌اندازی معادن جدید و توسعه معادن فعلی مس برای پاسخ‌گویی به تقاضای مصرف‌کنندگان در مقیاس جهانی افزایش یافته است اما در شرایط فعلی توقف فعالیت دهمین معدن بزرگ مس جهان یعنی معدن «Cobre Panama» بیش از هر زمان دیگری، آن هم با توجه به تسریع در سرعت گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر احساس می‌شود.

بن دیویس، تحلیلگر بانک «RBC» در همین راستا با بیان اینکه در حالت عادی، توقف فعالیت معادن در جهان پدیده‌ای است که کمتر پیش می‌آید اتفاق بیفتد، افزود: عدم دسترسی به حجم زیادی از محموله‌های مس با کیفیت معدن مذکور در بازار، اتفاقی بود که بسیاری را متعجب کرد.

وی در ادامه این پرسش را مطرح کرد: چگونه ممکن است معدنی که مالکان آن از استانداردهای جهانی و بالای آن سخن می‌گویند، به دلایل زیست‌محیطی تعطیل شود و از وضعیت بازگشایی آن نیز اطلاعاتی در دست نباشد؟ به علاوه، آیا راهی برای حفاظت از جنگل‌های بارانی، هم‌زمان با دستیابی به مواد اولیه ضروری برای گذار از سوخت‌های فسیلی وجود ندارد؟

رایسا بانفیلد، رئیس انجمن «Fundación Panama Sostenible» و معاون سابق شهردار پاناما اظهار داشت: پاناما ظرفیت مناسبی را برای انجام فعالیت‌های گسترده معدنی با چنین تاثیر بالایی بر محیط زیست بدون ایجاد خسارات، آسیب و آلودگی جبران‌ناپذیر ندارد.

براساس نظرسنجی انجام شده توسط مرکز تحقیقاتی «CIEPS»، نزدیک به دو سوم پانامایی‌ها خواستار تعطیل شدن همیشگی معدن «Cobre Panama» هستند. طبق این نظرسنجی، تنها ۱۶ درصد از شرکت‌کنندگان از بازگشایی مجدد آن طبق قرارداد جدید حمایت می‌کنند. از طرفی، طبق نظرسنجی انجام شده از سوی شرکت «Doxa»، بعضی نیز خواستار بازگشایی مجدد معدن «Cobre Panama» هستند.

خوان کارلوس ناوارو، وزیر محیط زیست پاناما در ماه ژانویه ۲۰۲۵ طی مصاحبه‌ای با یک روزنامه محلی، بیان کرد: دولت این کشور هیچ برنامه‌ای برای بازگشایی معدن مذکور در دست بررسی ندارد. با این حال، این مسئله ممکن است با گذر زمان تغییر کند.

لازم به ذکر است که فعالیت در معدن «Cobre Panama» در سال ۱۹۹۷ پس از ثبت یک قرارداد ۲۰ ساله آغاز شد. اکثریت سهام معدن مذکور در اختیار شرکت «Inmet»، به عنوان یک شرکت زیرمجموعه شرکت «FQM» قرار داشت. یکی از علل اصلی اقدام شرکت «FQM» حق بهره مالکانه بسیار پایین ۲ درصدی است که به دولت پاناما پرداخت می‌شود. این اقدام زمینه جذب شرکت‌های معدنی در پاناما را هموار خواهد کرد.

هنگامی که دادگاه عالی پاناما در سال ۲۰۱۷ حکمی مبنی بر غیرقانونی بودن ارائه حق امتیاز بهره‌برداری از معدن مذکور در پاناما را صادر کرد، شرکت «First Quantum Minerals» استدلال کرد که این تصمیم بر مفاد قرارداد این شرکت تاثیر منفی نخواهد داشت. پس از گذشت مدتی، دادگاه پاناما مجوز فعالیت در معدن نامبرده را برای شرکت «FQM» صادر کرد. با این وجود و علی‌رغم ادامه‌دار بودن کشمکش‌ها، فعالیت در معدن نامبرده تداوم پیدا کرد.

با روی کار آمدن دولت جدید در پاناما و ارائه وعده افزایش تامین منافع عمومی، موضوع بازبینی در مورد قرارداد شرکت «First Quantum Minerals» مطرح شد. دولت جدید پاناما مذاکرات خود را با شرکت «FQM» در ماه سپتامبر ۲۰۲۱ آغاز کرد و خواستار پرداخت حق بهره مالکانه ۳۷۵ میلیون دلاری و حق امتیاز بهره‌برداری ۱۲ تا ۱۶ درصدی در سال شد که بسیار بالاتر از حق بهره مالکانه ۳۷ میلیون دلاری بود که شرکت مذکور در سال ۲۰۲۱ پرداخت می‌کرد.

شرکت «FQM» در ابتدا در برابر خواسته‌های دولت پاناما مقاومت کرده و در ماه ژانویه ۲۰۲۳ تهدید کرد که اگر قرار بر برآورده کردن همه خواسته‌ها باشد، این شرکت مجبور خواهد شد معدن مذکور را تعطیل کند. دولت پاناما در پاسخ به این تهدید، شرکت مذکور را متهم کرد که به قول خود در پرداخت حق بهره مالکانه عمل نکرده است. در ماه مارس ۲۰۲۳، شرکت «FQM» در نهایت با بیشتر شرایط اعلام شده و پرداخت حق بهره مالکانه پیشنهادی موافقت کرد. ناگفته نماند کشمکش‌ها بر سر معدن «Cobre Panama» موجب کاهش اعتبار این معدن شد.

خورخه گواخاردو، دیپلمات سابق مکزیکی و مشاور بخش ریسک جهانی در شرکت «DGA» خاطرنشان کرد: در روند مذاکرات بر سر دریافت حق بهره مالکانه، دولت پاناما شرکت «FQM» را در برابر جامعه تحقیر کرد و متهم جلوه داد. موضوعی که شرکت مذکور در جریان مذاکرات به آن توجهی نداشت، این بود که تنها جلب نظر دولت پاناما را در نظر گرفته بود و هیچ توجهی به رضایت افکار عمومی از خود نشان نداد؛ البته که همین مسئله موجب تعطیلی معدن مذکور شد.

سرانجام شرکت «FQM» طی اطلاعیه‌ای ضمن اعتراف به توجه نکردن به کسب رضایت افکار عمومی، اعلام کرد: این شرکت باید تلاش بیشتری برای توضیح مزایای گسترده‌تری که توسعه معادن برای پاناما به ارمغان خواهد آورد و اینکه چگونه معدن می‌تواند نقش پررنگی در دستیابی به اقتصاد مبتنی محصولات سبز در جهان داشته باشد، انجام می‌داد. شرکت مذکور در ادامه تاکید کرد: جهان بدون استخراج از معادن نمی‌تواند به مرحله گذار از سوخت‌های فسیلی به انرژی‌های تجدیدپذیر برسد.

در ماه اکتبر ۲۰۲۳، کنگره پاناما با اکثریت قاطع قانونی را تصویب کرد که مانع از ثبت هرگونه ثبت قرارداد جدید در بخش معدن این کشور می‌شد. با این حال، رئیس جمهور کشور نامبرده قرارداد تمدید معدن «Cobre Panama» را امضا کرد و با این کار خشم عمومی را برانگیخت و باعث شد تظاهراتی از سوی مردم در سراسر کشور برگزار شود که همگی خواستار تعطیلی معدن نامبرده شده بودند. فشار افکار عمومی باعث شد در اواخر ماه نوامبر ۲۰۲۳، شرکت «FQM» فعالیت خود در معدن مذکور را به حالت تعلیق درآورد.

این در حالی بود که خورخه گواخاردو معتقد است اعتراضات تظاهرکنندگان نه به سبب حمایت از محیط زیست بلکه به دلیل فساد دولتی انجام شد.

تعطیلی ناگهانی معدن «Cobre Panama» نشان داد تا چه میزان فعالیت در معادن بزرگ، حتی در کشورهای با ثبات نسبی سیاسی دشوار تلقی می‌شود. از دیگر معادن مهمی که اخیرا با اعتراض‌های مردمی مواجه شده‌اند، می‌توان به معدن «Jadar» متعلق به شرکت «Rio Tinto» در صربستان اشاره کرد. گفتنی است که پروژه معدنی نامبرده، همچنان در انتظار دریافت تایید از سوی مراجع مسئول در صربستان است. معدن مس «Las Bambas» در پرو که اکثریت سهام آن در اختیار شرکت‌های چینی قرار دارد نیز به طور موقت به دلیل اعتراضات تعطیل شده است.

 واکنش افکار عمومی پاناما شرکت «FQM» را غافلگیر کرد

الکس هکینگ، تحلیلگر بخش معدن فعال در بانک «Citi» بر این باور است که تعطیلی معدن «Cobre Panama» با چاشنی بدشانسی همراه بوده و بسیاری از اتفاقات ناگوار به صورت زنجیره‌ای در همین رابطه رخ داده است. یکی دیگر از تحلیلگران بانک «JPMorgan» تخمین زده است که تعطیلی این معدن، موجب کاهش حدود ۳٫۵ تا ۴ درصد از تولید ناخالص داخلی پاناما شود. ارقام رسمی تولید ناخالص داخلی پاناما هنوز در دسترس نیست اما تخمین زده می‌شود که تولید ناخالص داخلی این کشور ۴٫۷ درصد در سال ۲۰۲۴ رشد داشته و بسیار بالاتر از رقم ۲ درصدی است که در ابتدا برای سال گذشته میلادی پیش‌بینی شده بود.

تعطیلی معدن «Cobre Panama» موجب شده است نتوان چشم‌انداز واضحی در میان‌مدت برای سرمایه‌گذاری‌ها در معادن پاناما ارائه داد. طبق برآورد شرکت «FQM»، در صورت آغاز فعالیت مجدد در این معدن، میزان عایدی به دست آمده برای دولت پاناما طی ۳۱ سال آینده حدود ۱۸٫۸ میلیارد دلار افزایش را تجربه خواهد کرد.

طبق گزارش انجمن «Conep»، انتظار می‌رود با ادامه تعطیلی معدن «Cobre Panama» علاوه بر هفت هزار شغل در معرض خطر در این معدن، ۳۸ هزار شغل دیگر به طور غیرمستقیم تحت تاثیر قرار بگیرند و حدود ۱۸٫۷ میلیارد دلار عایدی نیز در صورت تداوم شرایط اعلام شده از دست خواهد رفت. علاوه‌براین، احتمال می‌رود تا اواسط سال ۲۰۲۶، تصمیم نهایی در خصوص بازگشایی معدن مذکور اتخاذ شود. به علاوه، این مسئله نشان می‌دهد که احتمال انتقال این پرونده و ارائه آن در دادگاه تجدیدنظر فدرال ایالات متحده آمریکا بسیار پایین گزارش شده است.

تحلیلگران بر این باورند که تعطیلی معدن «Cobre Panama»، تبعات گسترده‌تری نسبت به آنچه انتظار می‌رفت، به همراه داشته است. یکی از مالکان رستوران نزدیک این معدن، مطرح کرد: بسیاری از افراد که به دلیل بسته شدن معدن مذکور کار خود را از دست داده‌اند، خواهان بازگشایی آن هستند.

سائول مندز، مدیرکل انجمن «Suntracs» در همین رابطه اظهار داشت: مردم پاناما از قبل تصمیم خود را در رابطه با تداوم تعطیلی معدن مذکور به دلیل آسیب‌های زیست‌محیطی اعلام کرده‌اند و امضای هرگونه قرارداد یک‌جانبه از سوی هر شخص مسئولی از نظر عام مورد پذیرش نخواهد بود.

به گفته وی، فعالیت در این معدن هیچ ارتباطی با رفع مشکلات ساختاری اقتصادی پاناما نخواهد داشت و این مشکلات به نفوذ نظام‌ سرمایه‌داری در بخش دولتی کشور مذکور مرتبط است.

مندز در عوض پیشنهاد کرد که برای توسعه اقتصادی این کشور، طرح اقتصاد مبتنی بر انرژی‌های تجدیدپذیر در دستور کار دولت قرار بگیرد.

طبق آمار، در حال حاضر حدود ۱۲۰ هزار تن کنسانتره مس استخراج شده از معدن «Cobre Panama» به ارزش حدود ۳۰۰ میلیون دلار در انبارهای شرکت «FQM» نگهداری می‌شود. خوزه رائول مولینو، رئیس جمهور جدید پاناما از حامیان توسعه کسب‌وکار در این کشور، ابراز امیدواری کرد که موضوع بازگشایی معدن مذکور دوباره در ماه مارس ۲۰۲۵ مورد بررسی قرار بگیرد.

با این حال، به نظر می‌رسد به دلیل ادامه کشمکش‌ها بر سر کانال پاناما با دولت آمریکا این مسئله به تعویق بیفتد. مدیران شرکت «FQM» نیز بر این باورند که امکان یافتن راه حلی به منظور حل‌وفصل موضوع بازگشایی معدن نامبرده از طریق مذاکرات با دولت پاناما وجود دارد.

انتهای پیام//