تصویر «آچار فرانسه» که در طرح جلد گزارش به درستی به عنوان نماد وابستگی فناورانه ایران برجسته شده، استعارهای عمیق از وضعیت فعلی ما در زنجیره صنعت، معدن و اقتصاد است. این ابزار ساده، بازتابدهنده فقدان زیرساختهای بومی فناورانه و وابستگی به الگوهای آماده وارداتی بوده اما در نقطه مقابل، هوش مصنوعی همان «ابزار بومی هوشمند» است که میتواند آغازگر عصری تازه برای ایران باشد؛ عصری که در آن، بازیگران اقتصادی نه تنها مصرفکننده بلکه خالق فناوری خواهند بود.
براساس گزارش جهانی سال ۲۰۲۴، ایران در میان ۱۹۳ کشور جهان در جایگاه ۹۱ قرار گرفته است؛ هرچند این جایگاه نسبت به سال پیش از آن سه پله بهبود یافته است اما همچنان فاصلهای معنادار با کشورهای پیشرو دارد. این شکاف، هشداری صریح برای تصمیمگیران به شمار میآید که در غفلت از تحولات فناورانه، خطر بازماندن از قطار توسعه جهانی جدیتر از همیشه در کمین است.
بخش معدن از معدود حوزههایی است که در ایران هم ظرفیت بالای تولید ثروت دارد و هم پتانسیل عمیق برای تحول دیجیتال. براساس سند برنامه هفتم توسعه، اهدافی مانند رشد ۱۳ درصدی بخش معدن، تولید ۶۰ میلیون تن فولاد و تولید ۸۰۰ هزار تن کاتد مس بدون استفاده از فناوریهای نوین به ویژه هوش مصنوعی، تحققناپذیر خواهند بود.
- بومیسازی الگوریتمهای معدنی
- صادرات فناوری به کشورهای آسیای مرکزی و خاورمیانه
- تبدیل ایران به قطب هوش مصنوعی معدنی منطقه
تحلیل اهداف برنامه هفتم توسعه با عینک هوش مصنوعی
برنامه هفتم توسعه جمهوری اسلامی ایران، اهداف بلندپروازانهای برای بخش معدن و صنایع معدنی ترسیم کرده است؛ از جمله رشد ۱۳ درصدی بخش معدن، تولید ۶۰ میلیون تن فولاد و تولید ۸۰۰ هزار تن کاتد مس.
تحقق این اهداف در ساختار فعلی و با اتکای صرف به روشهای سنتی، چالشی جدی به شمار میآید اما از منظر فناوریهای نوین به ویژه هوش مصنوعی (AI)، میتوان افق این اهداف را واقعبینانهتر، اثربخشتر و قابل ارزیابی ساخت.
_رشد ۱۳ درصدی بخش معدن:
تحقق این هدف، مستلزم ارتقای بهرهوری، کاهش اتلاف منابع و تصمیمگیری مبتنی بر داده است. هوش مصنوعی میتواند با استفاده از تحلیل دادههای ژئوشیمی، ژئوفیزیک و عملیات استخراج، بهینهترین روشها را برای افزایش بازده عملیات معدنی پیشنهاد دهد.
الگوریتمهای یادگیری ماشین در اکتشاف، مدلسازی کانسار، پیشبینی عیار و کاهش خطای انسانی در تصمیمگیریهای فنی، نقشی کلیدی ایفا میکنند.
_تولید ۶۰ میلیون تن فولاد:
افزایش تولید فولاد نیازمند بهینهسازی در دو سطح اصلی «فرایند تولید» شامل استفاده از سیستمهای هوش مصنوعی برای کنترل کیفیت مواد اولیه، بهینهسازی مصرف انرژی و تشخیص نواقص خط تولید و «مدیریت زنجیره تامین» شامل بهرهگیری از الگوریتمهای پیشبینی برای تنظیم موجودی، زمانبندی سفارشات و حملونقل به موقع است.
در این زمینه، پیادهسازی هوش مصنوعی در کارخانههای فولاد میتواند منجر به کاهش ۵ درصدی هزینههای مواد اولیه و افزایش ۶ درصدی بهرهوری عملیاتی شود.
_تولید ۸۰۰ هزار تن کاتد مس:
تولید این میزان کاتد نیازمند بهروزرسانی سیستمهای کنترل فرآوری، پیشبینی وضعیت مواد اولیه و افزایش راندمان لیچینگ و استخراج الکترولیتی است.
هوش مصنوعی با تحلیل بیوقفه دادههای آنلاین فرایند «Process Monitoring» و مدلسازی رفتار شیمیایی و حرارتی، میتواند نرخ بازیابی را افزایش و نرخ خطا و نوسان تولید را کاهش دهد.
جمعبندی:
در یک نگاه کلی، هوش مصنوعی از طریق افزایش بهرهوری بین ۱۵ تا ۲۰ درصد، کاهش هزینهها در فرآوری به میزان ۱۰ تا ۱۵ درصد و کاهش ضایعات تولید تا ۲۵ درصد
میتواند به شتاببخش تحقق اهداف برنامه هفتم تبدیل شود؛ البته به شرطی که در قالب یک استراتژی ملی هدفمند، زیرساختهای آن در بخش معدن طراحی و اجرا شود.
راهکارهای اجرایی کوتاهمدت (عملیاتی و واقعی):
_تمرکز بر فرایندهای پربازده و کممقاومت سازمانی مثل کنترل کیفیت، نگهداری پیشگویانه، و اکتشاف تصویری.
_مدل PPP (شراکت عمومی-خصوصی) شامل دولت در نقش سیاستگذار و فراهمکننده زیرساخت؛ بخش خصوصی در نقش مجری و سرمایهگذار و دانشگاه در نقش بازوی تحقیق و توسعه.
_بهرهگیری از ظرفیتهای موجود داخلی شامل همکاری با شرکتهای مطرحی همچون فولاد مبارکه، معدنی و صنعتی گلگهر و معدنی و صنعتی چادرملو به علاوه استفاده از توان شرکتهای دانشبنیان داخلی.
در پایان این سوال اساسی مطرح میشود که اگر چین یا آمریکا به جای ایران بودند، چه میکردند؟
چین:
- ایجاد ۲۰۰ معدن آزمایشی هوشمند تحت حمایت دولت مرکزی
- اجبار شرکتهای معدنی به تبادل داده و تشکیل شبکه ملی دادهکاوی معدنی
- ارائه مشوقهای مالیاتی برای استفاده از الگوریتمهای بومیشده در معادن
آمریکا:
- جذب سرمایهگذاران خطرپذیر برای ایجاد استارتآپهای معدنی-فناور
- صدور الزامات زیستمحیطی که بدون هوش مصنوعی قابل اجرا نباشند
- اعطای گرنتهای دولتی به پروژههای هوش مصنوعی در معادن مناطق محروم
چشمانداز ۲۰۳۵؛ ایران، قدرت معدنی هوشمند
تصور کنید که در سال ۲۰۳۵ معادن ایران با الگوریتمهای بومی در حال تولید هستند؛ محصولات معدنی به صورت لحظهای پایش و کنترل کیفی میشوند؛ ایران صادرکننده فناوری معدنکاری دیجیتال به کشورهای منطقه محسوب میشود و بیش از ۵۰۰ هزار شغل فناورانه معدنی ایجاد شده است.
این آینده شدنی است اما مشروط به آنکه امروز تصمیم بگیریم، عمل کنیم و نترسیم. قطار هوش مصنوعی ایستگاه ندارد؛ یا سوار میشویم یا جا میمانیم.
محمدرضا بهرامن، رئیس خانه معدن ایران طی یادداشتی در «فلزاتآنلاین» نوشت:
جهش فناورانه در معادن ایران با تکیه بر هوش مصنوعی
تصویر «آچار فرانسه» که در طرح جلد گزارش به درستی به عنوان نماد وابستگی فناورانه ایران برجسته شده، استعارهای عمیق از وضعیت فعلی ما در زنجیره صنعت، معدن و اقتصاد است. این ابزار ساده، بازتابدهنده فقدان زیرساختهای بومی فناورانه و وابستگی به الگوهای آماده وارداتی بوده اما در نقطه مقابل، هوش مصنوعی همان «ابزار بومی هوشمند» است که میتواند آغازگر عصری تازه برای ایران باشد؛ عصری که در آن، بازیگران اقتصادی نه تنها مصرفکننده بلکه خالق فناوری خواهند بود.
جایگاه ایران در شاخص جهانی آمادگی برای هوش مصنوعی
براساس گزارش جهانی سال ۲۰۲۴، ایران در میان ۱۹۳ کشور جهان در جایگاه ۹۱ قرار گرفته است؛ هرچند این جایگاه نسبت به سال پیش از آن سه پله بهبود یافته است اما همچنان فاصلهای معنادار با کشورهای پیشرو دارد. این شکاف، هشداری صریح برای تصمیمگیران به شمار میآید که در غفلت از تحولات فناورانه، خطر بازماندن از قطار توسعه جهانی جدیتر از همیشه در کمین است.
معدن و صنایع معدنی؛ بیشترین ظرفیت، بیشترین عقبماندگی
استراتژی سه مرحلهای برای جهش فناورانه در صنعت معدن
جهش فناورانه در شرق کشور؛
نقش هوش مصنوعی در معدن؛
نقش هوش مصنوعی در توسعه اکتشافات معدنی چیست؟
مدیرعامل شرکت کیمیا فرآوران زرین عنوان کرد:
شاخصهای قیمتی فلزات آنلاین
شمش آلومینیوم
فلزات آنلاین
1404/03/20
224083
ورق برنجی
فلزات آنلاین
1404/03/20
858230
ورق مسی
فلزات آنلاین
1404/03/20
1390370
لوله مسی
فلزات آنلاین
1404/03/20
1344994
بیلت فولادی داخلی
فلزات آنلاین
1404/03/20
30434
آهن اسفنجی
فلزات آنلاین
1404/03/20
16075
ورق اسیدشویی
فلزات آنلاین
1404/03/20
43661
لوله بدون درز
فلزات آنلاین
1404/03/20
65608
لوله اسپیرال
فلزات آنلاین
1404/03/20
47680
لوله صنعتی
فلزات آنلاین
1404/03/20
42732
تیرآهن
فلزات آنلاین
1404/03/20
41135
ناودانی
فلزات آنلاین
1404/03/20
37363
نبشی
فلزات آنلاین
1404/03/20
36265
پروفیل صنعتی
فلزات آنلاین
1404/03/20
43017
ورق سیاه
فلزات آنلاین
1404/03/20
38804
ورق رنگی
فلزات آنلاین
1404/03/20
58708
میلگرد آجدار
فلزات آنلاین
1404/03/20
34613
ورق روغنی
فلزات آنلاین
1404/03/20
42014
ورق گالوانیزه
فلزات آنلاین
1404/03/20
57327
طلای ۱۸ عیار
فلزات آنلاین
1404/03/20
6551300