خاورمیانه، منطقهای که به ثروتهای نفت و گاز شناخته شده، اکنون در حال بهرهبرداری از ظرفیتهای معدنی خود است. در حالی که عربستان سعودی، امارات و قطر پیشگام نوآوری و پایداری در این حوزه هستند، تحولات دیجیتال و همکاری منطقهای، آیندهای درخشان برای این بخش در منطقه رقم میزنند.
به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزاتآنلاین» و به نقل از روابط عمومی ایمپاسکو، بندر بن ابراهیم الخورایف، وزیر صنعت و منابع معدنی عربستان سعودی اعلام کرده است که بخش معدن جهانی در آستانه تحولی بنیادین قرار دارد و پیشبینی میشود طی دهه آینده نیاز به سرمایهگذاری ۶ تریلیون دلاری داشته باشد. در این میان، خاورمیانه به ویژه در کشورهایی مانند عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر، به عنوان پیشرو در نوآوری و پایداری معدنی ظاهر شده است.
خاورمیانه که به طور تاریخی به دلیل ذخایر عظیم نفت و گاز خود شهرت دارد، اکنون در حال درک ظرفیتهای معدنی دستنخورده خود است. طرح «چشمانداز ۲۰۳۰» عربستان سعودی که با هدف کاهش وابستگی این کشور به نفت طراحی شده، معدنکاری را در مرکز برنامههای خود برای تقویت اقتصاد قرار داده است.
ذخایر معدنی کشف نشده عربستان سعودی، با ارزشی تخمینی بالغ بر ۱.۳ تریلیون دلار، شامل طلا، فسفات و عناصر نادر خاکی است. این ذخایر روایت تاریخی دسترسیناپذیر بودن منابع معدنی در منطقه را به چالش کشیده و نشان میدهد که این منابع میتوانند سهم بزرگی در زنجیره تامین جهانی ایفا کنند.
قطر با الگوبرداری از تجربه امارات متحده عربی و استفاده از تواناییهای فناوری و مالی خود، در حال تبدیل شدن به یک مرکز منطقهای برای نوآوری معدنی است. برنامههای معدنی قطر نه تنها به تنوعبخشی به اقتصاد این کشور کمک میکند بلکه تلاشهای زیستمحیطی را نیز مدنظر قرار داده است. بازدیدهای میدانی از معادن قطر، نشاندهنده تلاش آگاهانه این کشور برای توازن بین استخراج منابع و پایداری است.
تحول دیجیتال: تغییر بازی در معدنکاری
کشورهای خاورمیانه پیشگام تحولات دیجیتالی خواهند بود که معدنکاری سال ۲۰۲۵ را تعریف میکنند. فناوریهایی مانند هوش مصنوعی (AI)، یادگیری ماشین و بلاکچین در حال دگرگون کردن روشهای کشف، استخراج و بهرهبرداری از منابع هستند.
یکی از این نوآوریها، فناوری دوقلوهای دیجیتال است که نسخههای مجازی از عملیات معدنی واقعی ایجاد میکند. این فناوری با پیشبینی خرابیها و بهینهسازی بهرهبرداری، هزینهها را کاهش داده و آسیبهای زیستمحیطی را محدود میکند.
عربستان سعودی پیشتر از نقشهبرداری منابع مبتنی بر هوش مصنوعی برای حداکثرسازی تلاشهای اکتشافی استفاده کرده است. همانطور که کلاوس شواب در کتاب «انقلاب صنعتی چهارم» میگوید: سرعت پیشرفتهای کنونی بیسابقه است و برخلاف انقلابهای صنعتی پیشین، انقلاب چهارم به صورت نمایی و نه خطی در حال پیشرفت است.
این موضوع در بخش معدن نیز صادق است؛ جایی که فناوریهای نوین توسعه اقتصادی را با سرعتی بیسابقه به ارمغان میآورند.
در امارات متحده عربی، از بلاکچین برای شفافیت در زنجیره تامین استفاده میشود که اعتماد شرکای بینالمللی را افزایش میدهد. همانطور که دون تپاسکات در کتاب «انقلاب بلاکچین» تاکید کرده است: بلاکچین تنها اقتصاد را دگرگون نمیکند بلکه انقلابی در نحوه تفکر ما درباره اعتماد به وجود میآورد.
این نوآوری اکنون بیشتر از هر زمان دیگری اهمیت دارد؛ چراکه سرمایهگذاران جهانی خواهان رعایت معیارهای محیط زیستی، اجتماعی و حاکمیتی (ESG) در تصمیمگیریهای خود هستند.
پایداری در مرکز تحول
پایداری کلید تحولی است که بخش معدن خاورمیانه را دگرگون میکند. به عنوان مثال در قطر، سیستمهای بازیافت آب و استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر در عملیات معدنی این کشور نشاندهنده حرکت به سمت پایداری است.
شرکت معدن قطر (QM)، یکی از بزرگترین شرکتهای معدنی جهان، پیشرو در کاهش انتشار کربن از طریق استفاده از انرژی خورشیدی در استخراج فسفات است. این تعهد به محیط زیست در اهداف نهایی چشمانداز ۲۰۳۰ نیز به وضوح قابل مشاهده است.
جاهطلبیهای معدنی خاورمیانه، موجب تقویت همکاریهای منطقهای شده است. کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس (GCC) در حال ترکیب نیروها و دانش خود برای ایجاد یک استراتژی معدنی مشترک هستند. این همکاری شامل به اشتراکگذاری بهترین تجربیات در زمینه تحول دیجیتال و پایداری نیز میشود و منطقه را در کنار برترین کشورهای معدنی جهان قرار میدهد.
با این حال، چالشهای ژئوپلیتیکی همچنان پابرجاست. سیاستهای پیچیده منطقه میتواند ثبات لازم برای سرمایهگذاریهای بلندمدت را تحت تاثیر قرار دهد. علاوهبراین، رقابت برای جذب سرمایهگذاری خارجی ممکن است به تنشهایی میان کشورهای منطقه منجر شود. حل این مشکلات نیازمند پاسخی متحد و تلاشی جمعی است که از طریق رویدادهایی مانند «مجمع معادن آینده» که هر ساله در ریاض برگزار میشود، ممکن خواهد بود.
لازم به ذکر است که یک بخش معدنی دیجیتالی، به نیروی کاری ماهر نیاز دارد. کشورهای خاورمیانه در حال سرمایهگذاری در برنامههای آموزشی و همکاری با موسسات برتر جهانی هستند تا شهروندان خود را آماده کنند.
در قطر، گفتوگو با متخصصان محلی نشان داد که ترکیب دانش سنتی با فناوریهای نوین به عنوان راهکاری نوآورانه برای توانمندسازی نیروی کار معدنی مطرح است. این روش نه تنها نوآوری را ترویج میدهد بلکه ارتباط نیروی کار با فرهنگ و دانش بومی را نیز حفظ میکند.
مسیر پیش رو
در سال ۲۰۲۵، بخش معدن خاورمیانه بازتابی از توانایی این منطقه در تحول و نوآوری خواهد بود. با تمرکز بر تحول دیجیتال، پایداری و همکاری منطقهای، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر به عنوان رهبران مسئولیتپذیر معدنکاری در سطح جهانی شناخته خواهند شد.
تحول معدنکاری در منطقه خاورمیانه و کشورهای نفتخیز آن، فرایندی است از تطبیق و فرصت. این داستانی از تابآوری و نوآوری است که نه تنها خاورمیانه بلکه آینده معدنکاری در سراسر جهان را شکل میدهد.
انتهای پیام//