ظهور فناوری هوش مصنوعی، منجر به افزایش رقابت میان کشورهای جهان شده است که البته در حال حاضر بیشتر ماهیتی تجاری و ژئوپلیتیکی دارد. در این میان، شرکت‌های خصوصی کلید بخشی مهم از زنجیره ارزش هوش مصنوعی را به دست گرفته است و هر یک به دنبال به دست آوردن سهمی از این بازار پر جنب و جوش هستند.

به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات‌آنلاین» و به نقل از اندیشکده مطالعات استراتژیک و بین‌المللی (CSIS)، دولت‌ها در سراسر جهان به دنبال بهره‌برداری از فرصت ایجاد شده از طریق هوش مصنوعی به منظور رشد اقتصادی و تامین امنیت داخلی خود هستند؛ البته دولت و بخش خصوصی از خطرات بالقوه در حوزه هوش مصنوعی که ممکن است شکست یا منفعت را به دنبال داشته باشد، آگاه هستند.

برای هر مدل و برنامه‌ای که مبتنی بر هوش مصنوعی تولید می‌شود، نیاز به شبکه وسیعی از مراکز داده است که به منظور انجام محاسبات بسیار پیچیده در آن به حجم بسیار زیادی از برق نیاز خواهد بود. در حال حاضر، تمرکز رقابت در حوزه هوش مصنوعی بر روی دو کشور چین و آمریکا معطوف شده است. طبق گزارش‌های منتشر شده، حدود ۴۵ درصد و ۲۵ درصد از ظرفیت مراکز داده جهان به ترتیب در آمریکا و چین مستقر شده است.

شرکت «OpenAI»، شرکت «Anthropic» و شرکت «DeepSeek» از مهم‌ترین شرکت‌های فعال در جهان در حوزه هوش مصنوعی به شمار می‌روند. یکی از چالش‌هایی که در حال حاضر بخش هوش مصنوعی با آن مواجه است، مسئله افزایش حجم تقاضا برای استفاده از آن بوده که به طور مستقیم این مسئله با افزایش مصرف برق در ارتباط است.

طبق آمار اعلام شده از سوی آژانس بین‌المللی انرژی، میزان مصرف برق مراکز داده هوش مصنوعی در سراسر جهان ،رقمی بالغ بر ۴۱۵ تراوات ساعت برق ذکر شده که حدود ۱٫۵ درصد از تقاضای جهانی برق را به خود اختصاص داده است. این سازمان پیش‌بینی کرده است که مصرف برق در مراکز داده هوش مصنوعی تا سال ۲۰۳۵ با حدود سه برابر افزایش، به یک هزار و ۲۰۰ تراوات ساعت برق برسد.

در گزارش پیش‌رو قرار بر این است که استراتژی‌های چهار کشور فرانسه، امارات متحده عربی، ژاپن و ایرلند به منظور مدیریت تقاضای برق در حوزه هوش مصنوعی مورد ارزیابی قرار بگیرد و نقش دولت و بخش خصوصی در توسعه آن، به ویژه با تمرکز بر رشد اقتصادی و افزایش امنیت ملی بررسی شود.

راهکارهای فرانسه برای مدیریت برق در حوزه هوش مصنوعی

در ماه فوریه ۲۰۲۵، دولت فرانسه یک طرح سرمایه‌گذاری زیرساختی به ارزش ۱۰۹ میلیارد یورو را برای حمایت از توسعه هوش مصنوعی در این کشور ارائه کرد. راهبرد دولت فرانسه مبتنی بر تبدیل این کشور به یک قطب هوش مصنوعی در قاره اروپا معرفی شده که در آن بر قیمت پایدار برق، پایداری شبکه و فرایندهای صدور مجوز کارآمد تاکید شده است. این راهبرد منطقی از سوی فرانسه نشان می‌دهد که دولت این کشور، درک روشنی از پیوند ذاتی بین هوش مصنوعی و مقیاس‌پذیری در بخش انرژی الکتریکی و مصرف برق دارد.

براساس طرح مذکور، رشد تولید برق در فرانسه سالانه ۲ درصد را تجربه خواهد کرد. چنین راهبردی به روشنی نشان می‌دهد تامین برق مراکز داده هوش مصنوعی در فرانسه، هرگز به پاشنه‌آشیل توسعه‌دهندگان این مراکز داده و شرکت‌های فناور‌محور فعال در حوزه مذکور تبدیل نمی‌شود. فرانسه در حال حاضر بزرگ‌ترین صادرکننده برق اروپا محسوب می‌شود و به همین دلیل مشکلی از بابت تامین برق مراکز داده هوش مصنوعی در این کشور وجود نخواهد داشت. براساس گزارش‌های منتشر شده فرانسه در سال ۲۰۲۴، به تراز خالص صادرات حدود ۸۹ تراوات ساعت دست یافت.

قرار است در فرانسه که به عنوان یکی از قطب‌های تولید برق از انرژی هسته‌ای در قاره سبز محسوب می‌شود، تعداد ۶ نیروگاه جدید هسته‌ای راه‌اندازی شود. طبق متن گزارش منتشر شده، در سال ۲۰۲۴ حدود ۶۸ درصد از برق فرانسه از انرژی هسته‌ای تامین شد. در واقع تامین برق از نیروگاه‌های هسته‌ای، یک مزیت بسیار مهم برای مراکز داده هوش مصنوعی به شمار می‌رود؛ چراکه انرژی هسته‌ای یک انرژی پاک و به میزان انتشار کربن صفر در نظر گرفته می‌شود که در گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر این مسئله بسیار حائز اهمیت است.

طرح مذکور ارائه شده از سوی دولت فرانسه برای توسعه هوش مصنوعی باعث شده است بسیاری از سرمایه‌گذران از سراسر جهان برای سرمایه‌گذاری در این بخش از کشور اعلام آمادگی کنند. در همین رابطه، شرکت «Fluidstack» مستقر در بریتانیا قصد دارد یک مرکز داده هوش مصنوعی به ارزش ۱۰ میلیارد یورویی را در فرانسه راه‌اندازی کند که انرژی مورد نیاز آن از طریق یک نیروگاه هسته‌ای یک گیگاواتی تامین می‌شود. از سوی دیگر، طرحی مشترک از سوی فرانسه و امارات به ارزش ۵۰ میلیارد یورو ارائه شده که بر مبنای آن قرار است یک مجتمع هوش مصنوعی که انرژی مورد نیاز آن از یک نیروگاه هسته‌ای یک گیگاواتی تامین می‌شود، راه‌اندازی شود.

اگرچه مراکز هوش مصنوعی فرانسه مشکلی از بابت تامین برق مورد نیاز خود به ویژه از طریق نیروگاه‌های هسته‌ای داخلی ندارند اما این مسئله برای تبدیل شدن کشور مذکور به یکی از قطب‌های هوش مصنوعی در جهان همانند آمریکا و چین کافی نخواهد بود. به نظر می‌رسد واحدهای پردازش گرافیکی پیشرفته در مراکز داده و ایجاد یک اکوسیستم فناوری دیجیتال نوآورانه‌تر و پویاتر، به فرانسه در دستیابی به اهداف خود در بخش هوش مصنوعی کمک خواهد کرد.

امارات هم‌زمان با توسعه بخش هوش مصنوعی، به دنبال تامین برق مراکز داده است

دولت امارات متحده عربی همانند فرانسه، طرح هوشمندانه‌ای برای توسعه بخش هوش مصنوعی داخلی خود ارائه کرده است. در همین راستا، شرکت مایکروسافت وظیفه راه‌اندازی مراکز داده در این کشور را با ظرفیت انرژی مورد نیاز ۱۶۰ مگاواتی برق بر عهده گرفته است. همچنین، شرکت اماراتی فعال در زمینه فناوری هوش مصنوعی به نام «G42» متعهد شده است سرمایه‌گذاری لازم برای راه‌اندازی این مراکز داده را تامین کند. به نظر می‌رسد دسترسی به برق پایدار، یکی از اصلی‌ترین موارد مطرح شده در طرح مذکور محسوب شود.

براساس طرح مذکور، امارات متحده عربی به دنبال ایجاد چندین نیروگاه برق جدید و متنوع به منظور تامین برق مراکز داده در دست ساخت خود است. در همین رابطه، قرار است یک پروژه نیروگاه گازی در امارات با ظرفیت تولید پنج گیگاوات برق و یک پروژه نصب سیستم ذخیره انرژی باتری در پنل‌های خورشیدی با ظرفیت ذخیره یک گیگاوات انرژی خورشیدی ساخته شود؛ البته در امارات یک نیروگاه هسته‌ای با ظرفیت تولید سالانه حدود ۵٫۶ گیگاوات در سال ۲۰۲۰ راه‌اندازی شده که در حال حاضر حدود ۲۵ درصد از نیاز مصرف‌کنندگان این کشور را تامین می‌کند. علاوه‌براین، به منظور مدیریت کربن تولیدی در بخش تولید برق در حوزه هوش مصنوعی این کشور، یک کارگروه ملی تشکیل شده که وظیفه تدوین مقررات در راستای رشد دیجیتال و پایداری در حوزه مذکور را بر عهده دارد.

البته امارات برای رسیدن به اهداف خود در بخش هوش مصنوعی و تولید انرژی مورد نیاز در آن با چالش‌هایی مواجه است. دمای هوای بسیار بالا در امارات، یکی از عوامل اصلی در افزایش مصرف انرژی و هزینه‌های عملیاتی مرتبط با آن محسوب می‌شود. طبق نتایج یک تحقیقات انجام شده در امارات، سیستم‌های خنک‌کننده به تنهایی بیش از ۴۰ درصد از مصرف انرژی مرکز داده را به خود اختصاص داده است.

بخشی از طرح و راهبرد امارات برای توسعه بخش هوش مصنوعی این کشور، به موضوع راه‌اندازی صندوق‌های ریسک پوشش و جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و بین المللی اختصاص دارد. در همین راستا، امارات ده‌ها میلیارد دلار با هدف توسعه زیرساخت‌های هوش مصنوعی در خارج از این کشور نیز سرمایه‌گذاری خواهد کرد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به سرمایه‌گذاری ۵۰ میلیارد یورویی در یک مرکز داده در فرانسه و مشارکت ۲۵ میلیارد دلاری دیگر در یک مراکز داده در ایالات متحده آمریکا از طریق شرکت‌های سرمایه‌گذاری نظیر «ADQ» و «Energy Capital Partners» اشاره کرد.

اقدامات ژاپن برای توسعه حوزه هوش مصنوعی

به نظر می‌رسد دولت ژاپن در نظر دارد تغییر و تحولاتی را در بخش انرژی به دلیل احتمال افزایش تقاضای برق به واسطه استفاده از هوش مصنوعی ایجاد کند. در حال حاضر، مراکز داده در ژاپن حدود ۲۰ تراوات ساعت برق مصرف می‌کنند. در همین راستا، آژانس بین‌المللی انرژی تخمین می‌زند که این میزان تا سال ۲۰۳۰ حدود ۸۰ درصد افزایش پیدا کند؛ البته بخش هوش مصنوعی ژاپن در حال حاضر با مجموعه‌ای از چالش‌ها مواجه است. زمین‌های محدود برای توسعه زیرساخت‌ها، منابع انرژی داخلی محدود و حساسیت‌های بالای جامعه نسبت به افزایش تولید برق از انرژی هسته‌ای پس از حادثه فوکوشیما در سال ۲۰۱۱، از جمله این چالش‌ها به شمار می‌رود.

ناگفته نماند افزایش استفاده از هوش مصنوعی ممکن است باعث تغییر در سیاست‌گذاری‌های ژاپن در استفاده از نیروگاه‌های هسته‌ای برای تامین برق مورد نیاز در بخش مذکور شود. در همین رابطه، می‌توان به تعداد زیادی از راکتورهای هسته‌ای غیرفعال در ژاپن اشاره کرد که با تعیین سیاست‌گذاری‌های دولتی می‌توان از آن‌ها به منظور تامین انرژی برق مورد نیاز مراکز داده در این کشور استفاد کرد.

در بیانیه اخیر دولت ژاپن، یک تغییر چشمگیر در رابطه با استراتژی بخش انرژی این کشور در تولید برق به وضوح مشاهده می‌شود که در آن، بر حداکثر استفاده از انرژی‌های هسته‌ای و تجدیدپذیر به موازات یکدیگر تاکید شده است. همچنین، وزارت اقتصاد، تجارت و صنعت ژاپن طی بیانیه‌ای مجزا، از راه‌اندازی مجدد راکتورهای غیرفعال هسته‌ای و ساخت نسل جدید نیروگاه‌های هسته‌ای در این کشور خبر داد.

شرکت‌هایی مانند «Ubitus K.K» در حال برنامه‌ریزی برای ساخت مراکز داده جدید هوش مصنوعی در مناطق مختلفی از ژاپن با استفاده از زیرساخت‌های فعلی انرژی هسته‌ای در این کشور هستند. از سوی دیگر، همچنان روند روبه‌رشد توسعه نیروگاه‌های بادی و خورشیدی فراساحلی در ژاپن با هدف افزایش تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر تا سال ۲۰۴۰ ادامه دارد. شرکت‌های مخابراتی بزرگ ژاپنی مستقر در توکیو مانند «Nippon Telegraph and Telephone Corporation» و «KDDI»، در صدد امضای قرارداد تامین برق مورد نیاز مراکز داده خود با شرکت‌های تولیدکننده انرژی‌های تجدیدپذیر هستند.

دولت ژاپن طرح دیگری موسوم به طرح «Green Transformation» برای توسعه فناوری‌های دیجیتال و بخش انرژی خود با تمرکز بر انرژی‌های تجدیدپذیر در این کشور ارائه کرده است. در این طرح به پرداخت یارانه‌ها به زیرساخت‌های محاسباتی کارآمد و ارائه مشوق‌ به شرکت‌هایی که انرژی مورد نیاز مراکز داده خود را از انرژی‌های تجدیدپذیر تامین می‌کنند، تاکید شده است.

یک موضوع جالب توجه در خصوص هوش مصنوعی ژاپن اینکه کشور نامبرده از جمله معدود کشورهایی به شمار می‌آید که در آن، ارائه گزارش مربوط به میزان مصرف برق در مرکز داده الزامی است. ارائه طرح نسبتا متفاوت در بخش هوش مصنوعی و انرژی ژاپن نشان می‌دهد افزایش رقابت در توسعه زیرساخت‌های هوش مصنوعی به شدت بر تعیین نوع سیاست‌گذاری‌ دولت‌ها تاثیرگذار است. طرح دولت ژاپن برای هر دو بخش مذکور اگرچه نسبت به طرح ارائه شده از سوی امارات و فرانسه جاه‌طلبی کمتری در آن دیده می‌شود اما دولت کشور مذکور نشان داد همگام با سایر کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه به شدت به توسعه زیرساخت هوش مصنوعی خود اهمیت می‌دهد.

اهمیت توسعه زیرساخت‌های هوش مصنوعی و تامین انرژی مورد نیاز آن در ایرلند

ایرلند یکی دیگر از کشورهایی شناخته می‌شود که به دنبال توسعه سریع مرکز داده هوش مصنوعی خود مبتنی بر استفاده بیشتر از انرژی‌های تجدیدپذیر بوده است. براساس گزارش اداره تنظیم مقررات ارائه‌دهندگان خدمات آب و برق ایرلند، مراکز داده حدود ۵ درصد از سهم برق مصرفی در این کشور را در سال ۲۰۱۵ به خود اختصاص دادند. رقم مذکور در سال ۲۰۲۳ به ۲۱ درصد رسید و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۰ به بیش از ۳۰ درصد برسد.

ظهور ایرلند به عنوان یکی از مراکز داده مهم جهان هم‌زمان با توسعه رشد اقتصادی این کشور در آغاز قرن ۲۱ آغاز شد و از آن زمان به بعد به دلیل موقعیت استراتژیک این کشور همراه با توسعه شبکه‌های فیبر نوری زیر دریا در آن، ارائه مشوق‌های مالیاتی از سوی دولت و عضویت در اتحادیه اروپا، جایگاه مراکز داده در کشور مذکور برجسته‌تر شد. برخلاف امارات متحده عربی که هوای بسیار گرمی دارد، آب‌وهوای مناسب ایرلند یکی از مزیت‌هایی خواهد بود که بر کاهش هزینه‌های خنک نگهداشتن مراکز داده در این کشور تاثیر مثبت و مستقیم خواهد گذاشت.

استراتژی ایرلند برخلااف سه کشور دیگر به جای جذب سرمایه‌گذاری برای توسعه مراکز داده، بر روی رفع چالش‌های پیش روی رشد سریع این مراکز متمرکز شده است. در همین رابطه، نگرانی در مورد قطعی برق در ایرلند، اپراتورهای شبکه برق این کشور را بر آن داشت تا صدور تاییدیه برای راه‌اندازی مراکز داده جدید در شهر دوبلین را تا سال ۲۰۲۸ متوقف کند. در پاسخ به این مشکل، دولت ایرلند سیاست‌گذاری جدید خود در قالب طرح تامین برق مراکز داده هوش مصنوعی را ارائه کرد.

طبق قوانین پیشنهادی، مراکز داده جدیدی که در ایرلند به دنبال تامین برق مورد نیاز خود از شبکه سراسری برق هستند، باید به اندازه انرژی مصرفی به مشارکت در تامین برق اضطراری و پشتیبان در شبکه ملی برق اقدام کنند. در همین راستا، استفاده از منابع فسیلی با اولویت گاز طبیعی و هم منابع انرژی تجدیدپذیر برای مراکز داده در ایرلند مجاز اعلام شده است. با این حال، میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در آن باید به صورت دوره‌ای به اداره تنظیم مقررات خدمات آب و برق در این کشور ارائه شود.

از سوی دیگر قرار است از نیروگاه‌های بادی برای تامین بخشی از برق مورد نیاز مراکز داده در ایرلند استفاده شود. در حال حاضر، برخی از شرکت‌های فناورمحور به طور مستقیم با شرکت‌های تولیدکننده برق از انرژی بادی وارد همکاری شده‌اند. به علاوه، دولت ایرلند طرح‌های بلندپروازانه‌ای برای توسعه منابع انرژی بادی فراساحلی از طریق پرداخت یارانه در دست اقدام دارد. در این راهبرد، بر لزوم انعقاد قرارداد مستقیم میان شرکت‌های تولیدکننده برق از انرژی بادی فراساحلی و مراکز داده هوش مصنوعی تاکید شده است. این مسئله می‌تواند به تحقق اهداف در نظر گرفته شده در ایرلند در خصوص دستیابی به نتایج برایند انتشار کربن صفر و توسعه صنعت برق با اولویت انرژی‌های تجدیدپذیر بسیار موثر واقع شود.

سیاست‌گذاری دولت ایرلند در خصوص افزایش تقاضای برق در مراکز داده این کشور به گونه‌ای اعمال شده که در حال حاضر از یک سو سخت‌گیری‌های بسیار زیادی برای صدور مجوز برای ساخت مراکز داده جدید انجام شده و از سوی دیگر فرصت‌های اقتصادی زیادی در بخش هوش مصنوعی این کشور فراهم شده است. انتظار می‌رود با اصلاحات صورت گرفته در مدل‌های سازمان‌های ناظر در صنعت برق ایرلند، زمینه برای ثبت قراردادهای جدید که در آن امکان سرمایه‌گذاری مرکز داده در پروژه‌‌های مبتنی بر انرژی‌های تجدیدپذیر ممکن خواهد بود، فراهم شود.

در پایان می‌توان بیان کرد سرمایه‌گذاری در صنعت برق موضوعی بوده که مبتنی بر ثبت قراردادهای بلندمدت است و دستیابی به نتایج ملموس در آن زمان‌بر خواهد بود. از سوی دیگر، رقابت میان کشورهای جهان برای توسعه مراکز داده هوش مصنوعی خود با سرعتی چشمگیر در حال افزایش بوده که این مسئله دقیقا برخلاف هدف سرمایه‌گذاری در صنعت برق است.

ایجاد یک پل ارتباطی میان این دو که به نفع توسعه هر دو بخش صنعت برق و حوزه هوش مصنوعی تمام شود، ضرورت دارد و حتی به نفع رشد اقتصادی کشورها تمام می‌شود. بر همین اساس، دستیابی به این هدف در هر دو بخش مذکور می‌تواند از طریق سرمایه‌گذاری‌هایی در یک دوره زمانی بلندمدت که مولفه‌هایی چون پایداری، صرفه اقتصادی و تضمین دسترسی به انرژی در آن اهمیت خواهد داشت، به ثمر برسد.

انتهای پیام//