محمد فاطمیان در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین»، اظهار کرد: حدود ۴۴ معدن سرب و روی در کشور وجود دارد که از این تعداد حدود ۲۲ معدن فعال هستند. علاوه‌براین از لحاظ مالکیتی، دو معدن از این معادن در اختیار دولت قرار دارد و چهار معدن دیگر به صورت تعاونی، اداره می‌شوند و بقیه به بخش خصوص تعلق دارند. سالانه چیزی حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن ماده معدنی از این معادن استخراج می‌شود. با این حال، این میزان تولید معدنی، پاسخگوی نیاز ما در واحدهای فرآوری و ذوب روی کشور نیست. لذا باید میزان استخراج و بهره‌برداری از ذخایر معدنی را افزایش دهیم تا بتوانیم به سطوح تولید قابل قبول شمش روی دست یابیم.
وی افزود: در حال حاضر، ذخایر قطعی فلز روی جهان حدود ۲۳۰ میلیون تن است. در این میان ذخایر قطعی ایران به حدود ۱۲ میلیون تن می‌رسد. علاوه‌براین سالانه حدود ۱۳ میلیون تن فلز روی از کل ذخایر دنیا در حال استخراج است. همچنین سهم ایران از تولید جهانی حدود ۱٫۲ درصد است؛ با احتساب این آمار، ایران جایگاه شانزدهمین جهان را به خود اختصاص داده است.
عضو هیئت‌مدیره هلدینگ توسعه معادن روی ایران، تصریح کرد: استان یزد با ۱۷۳ میلیون تن و عیار متوسط ۵ درصد، ۸۱ درصد از کل ذخایر قطعی کشور را به خود اختصاص داده است. در رتبه‌های بعدی استان مرکزی با ۱۲ میلیون تن (۶ درصد از ذخایر قطعی کشور) و عیار متوسط ۴ درصد، استان اصفهان با ۱۰ میلیون تن (۵ درصد از ذخایر قطعی کشور) و عیار متوسط ۹ درصد و استان زنجان با هشت میلیون تن (۴ درصد از ذخایر قطعی کشور) و عیار متوسط ۲۸ درصد قرار گرفته‌اند. علاوه‌براین استان‌های همدان، قزوین، سمنان، فارس، مازندران و خراسان شمالی ازجمله مناطق دارای ذخایر روی در ایران محسوب می‌شوند.
وی ادامه داد: در کشور پنج معدن سرب و روی عمده انگوران، مهدی‌آباد، عمارت، کوشک و گوشفیل دارای ۱۷ میلیون تن ذخیره قطعی، احتمالی و امیدبخش فلز محتوی روی هستند.
فاطمیان یادآور شد: ظرفیت سالانه تولید واحدهای ذوب شمش روی در ایران حدود ۴۸۰ هزار تن است که در حال حاضر به خاطر عدم تامین به موقع، کیفی و با قیمت مناسب مواد اولیه، در بهترین شرایط با یک سوم ظرفیت، رقمی در حدود ۱۸۰ هزار تن شمش روی تولید می‌کنند. هلدینگ نیز در این زمینه دچار مشکل است و با سهم ۶۰ درصدی از ظرفیت اسمی واحدهای ذوب روی، با کمبود مواد اولیه روبروست تا آنجا که واحدهای ذوب شرکت‌های زیرمجموعه، با ۴۰ درصد ظرفیت تولید خود فعالیت می‌کنند.
آغازی بر پایان سهمیه‌فروشی و رانت
عضو هیئت‌مدیره هلدینگ توسعه معادن روی ایران، با اشاره به معیار سهمیه‌بندی خاک معدن انگوران، یادآور شد: سهمیه‌بندی خاک معدن انگوران بر اساس ظرفیت واحدهای تولیدی برنامه‌ریزی می‌شود. در واقع، ظرفیت ثبت شده در پروانه بهره‌برداری به عنوان معیار سهمیه‌بندی مورد استفاده می‌گیرد که البته بر اساس مقررات، میانگین آمار تولید سه ماهه اخیر نیز به عنوان معیاری دیگر لحاظ می‌شود. همچنین بر اساس ضوابط مندرج در سامانه بهین‌یاب وزارت صنعت، معدن و تجارت، اگر یک شرکت تولیدی خاکی از معدن انگوران تحویل بگیرد ولی تولیدی نداشته باشد، پس از تایید مراجع ذی‌صلاح از جمله سازمان‌های صمت استانی، سهمیه شرکت مربوطه به طور کل قطع شود. بنابراین چنین روندی، آغازی بر پایان سهمیه‌فروشی و رانت خواهد بود؛ چراکه سهمیه‌فروشی، در قیمت‌ها حباب ایجاد می‌کند و در نتیجه بازاری موازی به نام بازار سیاه که خود عاملی برای افزایش قیمت تمام شده یک محصول است، پدید خواهد آمد.
فاطمیان افزود: ظرفیت خاک اکسیدی معدن مهدی‌آباد در قسمت شرقی معدن حدود ۴۵ میلیون تن است که از لحاظ عیار قابل مقایسه با خاک اکسیدی معدن انگوران، نیست.
وی یادآور شد: فعالیت‌های اکتشافی باید نسبت به فعالیت‌های استخراجی پیش‌رو تر باشند؛ همچنان‌که فعالیت‌های استخراجی باید پیش‌رو تر از واحدهای فرآوری و در نهایت واحدهای فرآوری جلوتر از صنایع پایین‌دستی حرکت کنند. باید توجه داشت که بر اساس چنین روندی، تدوین استراتژی، علمی و مطالعات فنی برای صنعت روی کشور انجام گرفته است. نتایج این مطالعات نشان می‌دهد که میزان ذخایر قطعی و احتمالی معادن موجود و نقاط امیدبخش نسبت به انتظاراتی که در زمینه تامین مواد اولیه و استخراج وجود دارد، راضی‌کننده نیست.
عضو هیئت‌مدیره هلدینگ توسعه معادن روی ایران، ادامه داد: هلدینگ‌هایی همانند هلدینگ توسعه معادن روی ایران که نزدیک به ۵۰ درصد بازار روی یک کشور را در اختیار دارد، نسبت به شرکت‌های کوچک، چالش‌های بزرگ‌تری را تجربه می‌کند. معادن ما چه به لحاظ کمیت (میزان استخراج) و چه به لحاظ کیفیت (عیار) پاسخگوی ظرفیت امروز واحدهای ذوب روی کشور نیست. با این حال، طی دو سال گذشته در هلدینگ توسعه معادن روی ایران، کمیته‌ای با نام تامین مواد اولیه خاک راه‌اندازی شده است که ماموریت اصلی این کمیته، واردات خاک از کشورهایی مثل ترکیه است که دارای زون معدنی نزدیک به ما هستند.
قرابت معادن ترکیه با ایران
فاطمیان تاکید کرد: به لحاظ زون معدنی، معادن ترکیه قرابت خوبی با معادن کشور ما دارند ولی تعداد معادن و مقدار خاک معدنی استخراج شده از آن‌ها طی فصول مختلف سال و متغیرهای تاثیرگذار در دیپلماسی اقتصادی بین دو کشور و شاخصه‌های حمل‌ونقل، انتقال وجه و قراردادهای بلند مدت و رقابت تنگاتنگ موجود در بازار ترکیه، بر حجم خرید ما از این کشور تاثیر مستقیم دارد.
وی تصریح کرد: طی بازدیدی که سال گذشته از معادن روزمینی و زیرزمینی ترکیه خصوصا معادن اکسیدی که برای واحدهای ذوب روی ما مناسب است داشتیم، با یک بازار بسیار بزرگ و رو به رشدی مواجه شدیم که دارای ذخایر بسیار از مواد اولیه تولید شمش روی است.
از صدور مجوز جدید برای واحد فرآوری جلوگیری شود
عضو هیئت‌مدیره هلدینگ توسعه معادن روی ایران، با اشاره به سیاست‌های نادرست در حوزه سرب و روی، تاکید کرد: تا زمانی که در ظرفیت تامین مواد اولیه کشور افزایشی صورت نگیرد، باید از صدور هرگونه مجوز جدید برای واحدهای فرآوری جلوگیری به عمل آید. درواقع تا زمانی که نسبت به بهره‌برداری از معادن جدید و راه‌اندازی مجدد معادن نیمه‌تعطیل اقدامی صورت نگرفته است، نباید مجوز جدیدی در این زمینه صادر شود.
فاطمیان بیان کرد: مشکل مهم و اساسی این صنعت در حال حاضر، کمبود مواد اولیه است. از طرفی متوسط عیار مواد اولیه داخلی حدود ۱۰ درصد است. ولی برای حل عارضه‌های موجود این صنعت چه هدف‌های راهبردی وجود دارد؟ اول ایجاد توازن در زنجیره ارزش (تامین مواد اولیه، تولید و فروش محصول)، دوم تولید محصولات با مزیت نسبی و رقابتی با هدف عرضه در تمامی بازارهای داخلی و خارجی، سوم توسعه صنایع پایین‌دستی تا حد امکان و با هدف ایجاد ارزش‌افزوده، ثروت و اشتغال‌زایی و اتصال آن به سایر بخش‌های مرتبط و صنعتی و چهارم ارتقای سطح تکنولوژی تولید و روش‌های ساخت است.
وی به وضعیت جهانی تولیدات شمش روی اشاره کرد و افزود: طی ۶ ماهه ابتدایی سال ۲۰۱۹ میلادی، بازارهای جهانی با کمبود ۱۳۰ تا ۱۴۰ هزار تنی عرضه در مقابل نیاز واقعی بازار مواجه شدند؛ به طوری که بر اساس آمارها، تولید روی در بازارهای جهانی طی همان سال، با وجود رشد ۱٫۵ درصدی، نتوانست کل تقاضای جهانی فلز روی را پوشش دهد.
عضو هیئت‌مدیره هلدینگ توسعه معادن روی ایران، ادامه داد: در سال ۲۰۱۹ وضعیت مصرف شمش روی در جهان دارای نوساناتی بود. آمارها نشان می‌دهد که مصرف شمش روی در کشورهای استرالیا، برزیل، آمریکا، سوئد، هند و کره‌جنوبی، سیر صعودی داشته و از طرفی کشوری مثل چین با کاهش مصرف مواجه شدند.
فاطمیان ضمن اشاره به صادرات شمش روی ایران، اضافه کرد: صادرات شمش روی ایران طی سال گذشته با نوسان جدی روبه‌رو شده بود به طوری که موجودی انبارها به حدود ۷۰ تا ۸۰ هزار تن افزایش پیدا کرد. این در حالی است که طی سال ۲۰۱۹، کل موجودی انبارهای LME به ۷۹ هزار تن رسید. بنابراین چنین مقایسه‌ای به معنای این است که ارتباطات ما با بازار بین‌المللی با مشکل اساسی روبه‌رو شده است.
تکنولوژی عصای تولید امروز است
عضو هیئت‌مدیره هلدینگ توسعه معادن روی ایران تکنولوژی را رکن مهم پیشرفت در صنعت روی داخلی عنوان کرد و یادآور شد: وقتی از تکنولوژی سخن می‌گوییم منظور ارتقای سطح فناوری در ماشین‌آلات واحدها است که در کنار آن وجود دانش فنی ضروری و لازم است. روش و تکنولوژی هر واحد فرآوری باید به صورت مداوم به‌روزرسانی شود. همچنین برای به‌روزرسانی مداوم تکنولوژی، ایجاد بخش‌های تحقیق و توسعه در واحدهای فرآوری ضروری است. یکی از کارهایی که در بخش تحقیق و توسعه صورت می‌گیرد، بهینه‌سازی فرآیند تولید از طریق تحقیق و رصد دانش در سطح دنیا است. بخش دیگر رشد تکنولوژی و دانش فنی در واحدهای تولیدی از طریق کسب تجربه توسط کارشناسان و کارکنان فرآیند تولید به صورت روزمره ایجاد می‌شود.
عضو هیئت‌مدیره هلدینگ توسعه معادن روی ایران، یادآور شد: خطوط تولید کشور نیاز به اصلاحاتی از لحاظ مهندسی، ساخت و طراحی دارند که بخشی از آن به واسطه تجربه (آزمون و خطا) و بخش دیگر توسط بخش‌های تحقیق و توسعه که در واحدهای فرآوری و تولیدی مستقر هستند، به طور معمول و روزمره انجام می‌شود که نتیجه آن افزایش بهره‌وری خطوط تولید و کاهش قیمت تمام شده محصولات است؛ ضرورت دارد که واحدهای فرآوری و ذوب برای آشنایی با تکنولوژی‌های جدید، تمامی نمایشگاه‌های روی دنیا را رصد کنند و اگر نیاز به مهندسی مجدد بود حتما انجام دهند. هلدینگ توسعه معادن روی ایران تمامی این موارد را در دستور کار خود دارد ضمن اینکه به مسئولیت‌های اجتماعی- محیط زیستی هلدینگ نیز توجه ویژه‌ای می‌شود.
کیک فیلترهای بازمانده را دریابیم
فاطمیان بیان کرد: یکی از مهم‌ترین مسائل ما که مخاطرات زیست‌محیطی زیادی برای واحدهای ذوب روی به وجود می‌آورد، باطله‌ها یا همان کیک فیلترهای حاصل شده از فرآیند تولید شمش روی است. طی فرآیند تولید شمش روی، کیک فیلترهایی با عیار روی ۱ تا ۲ درصد به عنوان باطله ایجاد می‌شود که داشتن تکنولوژی پیشرفته می‌تواند این باطله را به پول تبدیل کند. لذا هلدینگ به طور جدی در حال کار کردن بر روی این پروژه است و به شرکت‌های خصوصی نیز توصیه می‌کنیم گام‌هایی جدی و عملی در این زمینه بردارند. یکی از برنامه‌های مهم هلدینگ در این زمینه، دستیابی به فناوری بازیافت کیک لیچ است که در سال جاری به طور ویژه آن را در دستور کار قرار دادیم.
فصل جزیره‌ای عمل کردن واحدها به پایان رسیده است
عضو هیئت‌مدیره هلدینگ توسعه معادن روی ایران، خاطرنشان کرد: در سال ۹۸، سیاست‌ها و راهبردهای خوبی برای هلدینگ در نظر گرفتیم؛ ازجمله بحث متمرکز کردن فروش کلیه واحدهای ذوب مد نظر است زیرا باعث افزایش سرعت عمل، قدرت ورود، برندسازی و اعتبارسازی در بازارهای داخلی و صادراتی می‌شود. علاوه بر این طرح متمرکز شدن تامین مواد اولیه را هم در دستور کار داریم که بدین منظور کمیته تامین خاک معدنی را راه‌اندازی کردیم تا هم در داخل و هم در خارج کشور، قراردادهای خرید مواد اولیه یکپارچه‌سازی شود تا به این واسطه از قراردادهای پراکنده و جزیره‌ای عمل کردن شرکت‌های زیرمجموعه هلدینگ جلوگیری کنیم.
فاطمیان از آمادگی هلدینگ در خصوص همکاری ویژه با معادن کوچک مقیاس خبر داد و گفت: هر واحد کوچک مقیاسی که در قالب طرح مشارکت و بهره‌برداری از معادن، خواستار همراهی و مشارکت هلدینگ باشد، ما آمادگی همکاری ۱۰۰ درصدی خود را در این زمینه اعلام می‌کنیم. در صورت تحقق چنین امری، خاک معدنی استخراج شده از این معادن را به طور کامل خریداری خواهیم کرد.
وی درباره طرح‌های عملیاتی هلدینگ تصریح کرد: طرح‌های عملیاتی هلدینگ در سال جاری با هدف ارتقای کمیت (افزایش میزان تامین مواد اولیه) و کیفیت تولید، در حال پیگری است. همچنین طرح‌هایی برای خرید خاک معدنی پرعیار از معادن کوچک مقیاس به منظور مخلوط کردن با خاک کم‌عیار معادن زیرمجموعه هلدینگ را در نظر داریم تا بتوانیم کمیت و کیفیت تولید را افزایش دهیم. به هر روی، سیاست کلان هلدینگ به ما یادآور می‌شود که باید تمامی ظرفیت‌های بلاتکلیف را در راستای افزایش راندمان تولید در واحدهای فرآوری فعال کنیم.
عضو هیئت مدیره هلدینگ توسعه معادن روی ایران، با اشاره به برنامه استحصال مواد ارزشمند، افزود: یکی دیگر از برنامه‌های پیش روی هلدینگ (بر اساس توان مهندسی، دانش و تجارب مدیران مجموعه) استحصال عناصر ارزشمند از پسماندهای واحدهای تولیدی است. ازجمله این عناصر می‌توان به فلزات نیکل، کبالت و کادمیم اشاره کرد که هر کدام از این عناصر نادر خاکی، در صنایع پیشرفته دنیا اهمیت فراوانی دارند. همچنین با توجه به قیمت بالای این عناصر در بازار جهانی، امکان افزایش حاشیه سود هلدینگ فراهم خواهد شد. این برنامه‌ها جزو برنامه‌های سال ۱۳۹۸ هلدینگ بود که تا به امروز نتایج خیلی خوبی از آن به دست آورده‌ایم.
فاطمیان همکاری هلدینگ با نهادهای دولتی را به عنوان یک ضرورت عنوان و تاکید کرد: هلدینگ آمادگی کامل دارد تا با بخش‌های مختلف دولتی به خصوص در بحث اکتشافات همکاری کند. در بلوک‌های مختلف کشور شامل نقاط امیدبخش که احتمالا دارای ذخایر معدنی کافی و مناسب هستند، آمادگی خود را به نهادهای دولتی برای سرمایه‌گذاری در عملیات اکتشافات اعلام کرده‌ایم؛ چراکه معتقد هستیم منابع موجود در این نقاط امیدبخش، بخش قابل توجهی از مواد اولیه هلدینگ را تامین خواهد کرد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: از دیگر برنامه‌های هلدینگ می‌توان به یکپارچه‌سازی سیستم‌های جامع مالی، تشکیل بانک اطلاعاتی از فعالیت‌ها و شرکت‌های تحت پوشش هلدینگ و سایر رقبا اشاره کرد. همچنین تاکید کرده‌ایم که بخش‌های تحقیق و توسعه شرکت‌های زیر مجموعه، در کنترل کیفیت فرآیند و تامین مواد اولیه نقش خوبی ایفا نمایند.
