محسن حیدری در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین»، اظهار داشت: متاسفانه ضعفی که در بحث خرید و فروش معدن وجود دارد این است که معدن‌داران خیلی سخت تن به استفاده از تکنولوژی و دانش به‌روز می‌دهند و تولیدکنندگان نیز علاقه ندارند یک بخشی از سرمایه خود را در راه ارزیابی مدرن معادن هزینه کنند، در حالی که به‌راحتی می‌توان جلوی ضررهای ناشی از خرید اشتباه و سرمایه‌گذاری غلط را گرفت.
رقم ضرر سرمایه‌گذاری در بخش معدن، سرسام‌آور است
وی افزود: تولیدکنندگان تصور می‌کنند زمان و هزینه‌ای که بابت ارزیابی معدن صرف می‌شود، بیهوده است و هنوز ترجیح می‌دهند با همان روش‌ها و تجهیزات سنتی به ارزیابی معدن بپردازند. در برخی موارد تولیدکنندگان تا ۵۰۰ میلیارد تومان برای خرید یک معدن بلااستفاده هزینه می‌کنند. در کشورهای اروپایی و آمریکایی، زمان صرف اکتشاف و شناسایی معدن می‌شود تا جلوی ضررهای احتمالی گرفته شود. عموما درصد خطای ابزار و روش‌های مدرن اکتشاف صفر است.
این کارشناس فروش معدن بیان کرد: برای شناسایی و اکتشاف معدن تکنیک‌های متعدد و خاصی وجود دارد که هر کدام از لحاظ دقت و هزینه عملیاتی متفاوت است، کارشناس فنی براساس شرایط و موقعیت، جنس و نوع ماده معدنی و همچنین هزینه، سرعت پیشبرد عملیات و نتایج به دست آمده از بررسی‌ها پیش‌بینی می‌کند که از چه تکنیکی برای استخراج معدن استفاده شود، بهتر است و در نهایت چند روش پیشنهاد کرده که براساس آن اکتشاف آغاز می‌شود و در نهایت معدن، پس از جمع‌آوری اطلاعات و فلز محتوی که دارد و همچنین براساس قیمت روز آن فلز، ارزش‌گذاری می‌شود.
زمین برای اکتشاف معدن اجاره داده می‌شود
حیدری ادامه داد: ترتیب اجرای این روش‌ها اهمیت دارد و معمولا اولین روش نمونه‌برداری از سطح زمین و دومین روش گمانه‌زنی است که در این روش از عمق پنج تا ۱۰۰ متر براساس شرایط حفاری می‌شود؛ مرحله بعدی ترانشه هست که در این مرحله تعدادی کانال بر سطح ماده معدنی زده می‌شود تا شکل و ابعاد سه بعدی آن ماده معدنی(ابعاد X، Y و Z)مشخص شود، ژئوفیزیک، ژئوشیمی، دورسنجی، تصاویر ماهواره‌ای، نقشه‌های زمین‌شناسی و … از جمله مراحل اکتشاف هستند، این مراحل تا جایی پیش می‌رود که شکل، حجم و عمقی که ماده معدنی در آن قرار گرفته مشخص شود؛ توده‌ها در اشکال، رنگ و حجم‌های مختلف هستند که دانستن این مشخصات برای ارزش‌گذاری معادن اهمیت دارد.
وی بیان کرد: پس از مشخص شدن شکل و ابعاد ماده معدنی می‌توان حجم و از حجم نیز می‌توان تناژ را تشخیص داد. در حین حفاری و اجرای مراحل مختلف اکتشاف، آنالیزهایی نیز انجام شده که از این آنالیزها می‌توان عیار ماده را به دست آورد. پس از این بررسی‌ها در نهایت می‌توان مشخصات معدن را اعلام کرد، به طور مثال معدنی، ۲۰۰ هزار تن مس اکسیدی با عیار ۲ درصد دارد.
حیدری ادامه داد: معادن عمدتا در زمین‌‌های دولتی قرار گرفته‌اند و متولی آن نیز اداره منابع طبیعی آن منطقه است، بنابراین پس از نشانه‌گذاری منطقه توسط شخصی که قصد دارد اکتشاف انجام دهد و پس از اخذ مجوز لازم از وزارت صنعت، معدن و تجارت، در اولین قدم، آن شخص باید به منابع طبیعی منطقه رجوع کرده و مبلغی بابت اجاره زمین پرداخت و تعدادی ضمانت‌نامه نزد آن‌ها بگذارد تا زمین به صورت اجاره‌ای در اختیار او قرار گیرد.
زمان اکتشاف، بسته به حجم ذخایر معدنی مشخص می‌شود
وی افزود: برای اخذ امتیاز نیز وزارتخانه امتیاز یا پروانه بهره‌برداری را به شخص می‌دهد که در طی یک مدت معلوم متناسب با حجم ذخیره‌ای که آن معدن دارد از پنج تا ۲۰ سال، اجازه بهره‌برداری از آن زمین را داشته باشد. در واقع شخص مالک زمین نیست و تنها مجوز بهره‌برداری از ذخایر معدنی را کسب کرده است و پس از اتمام مدت مشخص، اگر معدن تمام شده باشد زمین باید بازسازی شود و مجددا در اختیار منابع طبیعی قرار گیرد.
حیدری گفت: متولی اکتشافات معدنی در واقع همان وزارت صنعت، معدن و تجارت است اما باید مجوزهای لازم از سازمان‌های دیگر همچون منابع طبیعی، محیط‌زیست، شرکت نفت، ادراه راه و شهرسازی و در برخی موارد جهاد کشاورزی اخذ شود؛ معمولا موافقت این چند سازمان برای اکتشاف الزامی است. پس از خرید معدن، حتما باید عملیات اکتشاف یا استخراج در آن انجام شود وگرنه از فرد صلب صلاحیت می‌شود، مگر معدن شرایط خاصی داشته باشد که بتوان آن را حداکثر یک‌سال تعطیل نگه داشت.
وی افزود: یکسری از ذخایر دیگر هستند که ذخایر آن‌ها رگه‌ای، توده‌ای یا لایه‌ای است که حجم آن‌ها کم، اما عیار آن‌ها متوسط بین یک تا دو درصد است. حجم ذخیره مس این معادن از ۱۰۰ هزار تن تا نهایت یک میلیون تن است.
حیدری در خصوص انواع حفاری، عنوان کرد: حفاری‌های مختلفی برای اکتشاف وجود دارد، این حفاری‌ها ترانشه، چاهک، پودری و مغزه‌گیری هستند که هر کدام از این روش‌ها از لحاظ شکل جمع‌آوری اطلاعات و هزینه با دیگری متفاوت هستند و معمولا از هر چهار روش برای حفاری، استفاده می‌شود.
اکثر اکتشافات توسط بخش خصوصی انجام می‌شود
وی در پاسخ به این سوال که عمدتا بخش خصوصی عملیات اکتشافی را انجام می‌دهد یا بخش دولتی، اذعان کرد: اکثر اکتشافات توسط بخش خصوصی انجام می‌شود، تنها سازمان دولتی که در بحث اکتشاف فعالیت می‌کند، سازمان زمین‌شناسی است که معادن دولتی را پشتیبانی می‌کند و باقی اکتشافات معادن خصوصی و نیمه خصوصی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی خصوصی برنامه‌ریزی، طراحی و اجرا می‌شود.
حیدری در پاسخ به این سوال که نحوه خرید و فروش معدن در ایران به چه شکل است، توضیح داد: خریدار و فروشنده یا با یکدیگر ارتباط مستقیم دارند یا از طریق واسطه با یکدیگر معامله می‌کنند، برخی از شرکت‌های مشاوره به عنوان واسطه معادن را بررسی کرده و ارزش آن را به خریدار و فروشنده اعلام می‌کنند.
برای بهره‌برداری از معدن باید حقوقی دولتی پرداخت
این کارشناس ادامه داد: پس از استخراج معدن، مرحله بهره‌برداری آغاز می‌شود و بسته به فلزی که در آن معدن یافت می‌شود باید به دولت مبلغی تحت عنوان حقوق دولتی پرداخت کرد که این مبلغ سالانه براساس شرایط اقتصادی متغیر است، برای مس به ازای هر تن استخراج، این مبلغ سه هزار و پانصد تومان است.
حیدری درخصوص تخصیص مالیات به معادن، گفت: معادن چون عمدتا در مناطق محروم(بیابانی و روستایی) استخراج می‌شوند مشمول معافیت مالیاتی هستند؛ البته اگر معدنی در منطقه محروم نباشد از همان اولین سال فعالیت باید مالیات خود را پرداخت کند.
این کارشناس فروش معادن مس در پاسخ به این سوال که عیار مس معادن ایران چقدر است، بیان کرد: ما در ایران دو نوع معدن داریم، معادن پورفیری معادنی هستند که حجم ماده معدنی آن‌ها زیاد(از یک میلیون تن تا میلیارد تن) اما عیار آن‌ها کم است؛ به طور مثال معادن میدوک، سونگون اهر و سرچشمه حجم میلیارد تنی دارند اما رنج عیار خاک آن‌ها از۰٫۴ تا ۰٫۸درصد متغیر است.
۸۰ درصد ذخایر مس کشور، در اختیار شرکت ملی صنایع مس ایران است
وی با اشاره به اینکه نقش معادن دولتی در سهم تولید مس بسیار زیاد است، عنوان کرد: اعظم معادن مس کشور در دست شرکت ملی مس است و حجم کمی از ذخایر مس در اختیار بقیه قرار دارد، البته شاید به لحاظ تعداد معادنی که در دست شرکت‌های خصوصی است، بیشتر باشد اما همان تعداد محدودی که در اختیار شرکت ملی مس قرار دارد، بخش عمده ذخایر مس کشور را تشکیل می‌دهد. از لحاظ حجم تقریبا ۸۰ درصد ذخایر مس ایران در دست شرکت ملی صنایع مس ایران است. ۲۰ درصد باقی شاید مربوط به دو هزار معدن با ذخایر بسیار محدود باشد که این معادن در حال اکتشاف، استخراج و یا بهره‌برداری هستند.
حیدری ادامه داد: صنعت‌گران و تولیدکنندگان کنسانتره برای تامین مواد اولیه دو انتخاب پیش‌رو دارند، اولین راه این است که خاک مورد نیاز خود را از معدن‌داران بخرند و راه دوم خرید یک معدن مس است که تمایل شرکت‌ها به انتخاب راه دوم، پس از افزایش قیمت معادن بیشتر شده است. اگر شرکتی نقدینگی لازم را داشته باشد و بخواهد معدن بخرد از لحاظ نقل‌وانتقال مشکلی نخواهد داشت.
توان تولیدکنندگان به خرید معدن کاهش یافته است
وی با بیان اینکه یکی از دلایل رونق خریدوفروش معادن افزایش قیمت مس بود، گفت: سال گذشته به دلیل افزایش قیمت ناگهانی که اکثر فلزات داشتند تولیدکنندگان ترجیح می‌دادند معدن بخرند اما امسال با توجه به اینکه قیمت معدن نیز افزایش چشم‌گیری داشته، تولیدکنندگان تمایل دارند که با معدن‌داران به صورت مشارکتی کار کنند. قیمت معدن تقریبا سه برابر شده و به همین دلیل فروش نسبت به مدت مشابه سال گذشته راکد شده است. یکی از دلایلی که می‌تواند معدن‌داران را دلگرم به فعالیت کند، رونق صنایع پایین دستی مس است.
حیدری با اشاره به اینکه همواره نیاز به خرید معدن وجود داشته است، ادامه داد: جدای از افزایش قیمت، نبود نقدنیگی نیز یکی از دلایل افت فروش معادن است؛ تولیدکنندگان نیاز دارند که معدن بخرند اما پول لازم برای این کار را ندارند. در چنین شرایطی تولیدکنندگان ترجیح می‌دهند که هرطور شده حتی با مشارکت، تولید خود را ادامه دهند.
