آلومینیوم فلزی است که روزبهروز کاربردهای تازهای پیدا می‌کند و به طبع صنایع وابسته به آن گسترش می‌یابد؛ مزیت نسبی در صنایع بالادستی آلومینیومی، مواد اولیه و انرژی است که این دو به ندرت در یک کشور با هم فراهم می‌شوند و بیشتر کشورهای دارای انرژی در تولید آلومینیوم اولیه نقش اساسی را دارند. به همین دلیل در کشور ما تولید آلومینیوم از دهه ۴۰ شروع شده و تا پیروزی انقلاب اسلامی، فقط یک واحد با تولید سالیانه حدود ۳۰۰ هزار تن در کشور فعالیت داشته و بعد از پیروزی انقلاب، واحدهای دیگری نیز احداث شده است. هم‌اکنون پنج واحد صنایع بالادستی جمعا با تولید حدود ۷۰۰ هزار تن در کشور فعالیت دارند و به تبع ایجاد این واحدهای بالادستی، واحدهای پایین‌دستی در زمینه‌های ساختمان، صنایع ظروف و بسته‌بندی، برق، حمل‌و‌نقل، کالاهای مصرفی با دوام و… ایجاد شده‌اند که ظرفیت اسمی تولید آن‌ها بیش از ۵۰۰ هزار تن در سال است.
از آنجایی که صنایع بالادستی به منظور تامین ماده اولیه که عمدتا از خارج تامین می‌شود و همچنین بعضی از قطعات مصرفی که باید از طریق واردات تامین شوند، حدود ۵۰ درصد شمش تولیدی خود را به خارج صادر می‌کنند و نیم دیگر که حدود ۳۵۰ هزار تن در سال است را به صنایع پایین‌دستی به فروش می‌رسانند. از آنجایی که ظرفیت اسمی این صنایع حدود ۵۰۰ هزار تن در سال است، به همین دلیل با کمبود مواد اولیه مواجه هستند که در سنوات گذشته بعضا با واردات شمش از خارج، این کسری تامین می‌شد اما هم‌اکنون با عدم واردات شمش آلومینیوم از خارج مواجه بوده و در نتیجه تنها منابع تامین شمش آن‌ها از تولیدات داخل کشور است. برخی تولیدکنندگان به صورت مستقیم از بورس کالای ایران و عده‌ای دیگر با توجه به شرایطی که برای خرید از این تالار صنعتی تعیین شده، ترجیح می‌دهند نیاز خود را از بازار و در واقع از واحدهایی که از بورس کالای ایران شمش خریداری و در بازار عرضه می‌کنند، تامین کنند. به علت شرایط تورمی دو رقمی ۳۰ تا ۴۰ درصدی محیط مساعد برای سفته‌بازی در خرید و فروش شمش ایجاد شده و شمش تولیدی صنایع بالادستی اغلب با ۶۰ تا ۷۰ درصد افزایش قیمت پایه بورس به واسطه رقابت به دست تولیدکننده پایین‌دستی می‌رسد. بدین ترتیب محصولات صنایع پایین‌دستی، به طور عمده در داخل به دلیل ممنوعیت واردات توسط دولت به فروش می‌رسد و امکان صادرات برای اغلب آن‌ها به سبب قیمت بالای تمام شده که قدرت رقابت در بازارهای حهانی را ندارد، ممکن نمی‌شود.
با توضیحات فوق ملاحظه می‌شود که چالش صنایع بالادستی آلومینیوم در کشور تامین مواد اولیه تولید آلومینا یا خود آلومینا است که باید عمدتا از واردات تامین شود و چالش صنایع پایین‌دستی کمبود شمش مورد نیاز و بالا بودن قیمت آن است؛ به طوری که فقط فروش داخل را برای آن‌ها به واسطه حمایت دولت از ممنوع کردن واردات ممکن می‌کند و امکان صادرات به واسطه عدم توان رقابت به لحاظ قیمت میسر نیست.
برای رفع چالش واحدهای بالادستی کشور در تامین مواد اولیه تولید آلومینا از طریق واردات، این واحدهای بالادستی می‌توانند با همکاری شرکت‌های طراحی و احداث کارخانه سیمان، مواد اولیه تولید آلومینا را از مرحله‌ای از فرایند پخت مواد اولیه سیمان به دست آورند و با توجه به صنعت گسترده سیمان در کشور که سالیانه ۹۰ میلیون تن ظرفیت تولید دارد، این امر امکان‌پذیر بوده و معضل واحدهای بالادستی آلومینیوم حل می‌شود. واحدهای تولیدکننده سیمان نیز می‌توانند مواد اولیه تولید آلومینا را تامین و به واحدهای بالادستی تولید شمش آلومینیوم عرضه کنند.
به منظور رفع چالش صنایع پایین‌دستی آلومینیوم، دولت باید ارز مورد نیاز صنایع بالادستی را برای واردات مواد اولیه تا زمان به تولید رسیدن تولید آلومینا از منابع داخلی تامین کند و واحدهای صنایع بالادستی تمام تولید خود را در بورس کالای ایران عرضه کنند و آنچه را که در تالار صنعتی بورس به فروش نمی‌رسد و به تالار مچینگ می‌رود را روانه بازارهای صادراتی کنند. در این صورت واحدهای پایین‌دستی تمام نیاز خود به شمش آلومینیوم را به قیمت پایه بورس خریداری خواهند کرد و با پایین آمدن قیمت تمام شده فروش آن‌ها، علاوه‌بر داشتن قدرت رقابت در مقابل واردات که می‌تواند توسط دولت آزاد شود، می‌توانند قدرت صادرات در مقابل قیمت‌های جهانی را پیدا کنند.
یادداشت: رضا فرزانه
انتهای پیام//
