صنعت فولاد کشور در حوزه تولید محصولات فورج توانسته به موفقیت‌های خوبی دست یابد و با توجه به تحریم‌ها، این حوزه با افزایش تولید خود به ویژه محصولاتی مانند پیچ و مهره، صنایع مصرف‌کننده را از واردات بی‌نیاز کند. این در حالی است که حوزه فورج فولادی با توجه به استفاده از فولاد آلیاژی به عنوان ماده اولیه، از کمبود مواد اولیه رنج می‌برد و به دلیل افزایش تقاضا برای این محصول و نیز کم بودن میزان تولید فولاد آلیاژی در کشور، نتوانسته است از ظرفیت واقعی خود بهره ببرد و اغلب این صنایع با ظرفیت پایین مشغول به فعالیت هستند. با اینکه آمارها کاملا گویای کمبود تولید فولاد آلیاژی برای صنایع مصرف‌کننده است اما مسئولان امر نه تنها از این موضوع اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند بلکه میزان مصرف فولاد آلیاژی را به ویژه در حوزه پیچ و مهره ناچیز می‌دانند. برای بررسی این موضوع، خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» با سید جواد الوانی، مدیرعامل شرکت بهین فولاد آتی گستر به گپ‌وگفت پرداخته است که متن کامل آن را در ادامه خواهید خواند:
توضیحاتی در خصوص وضعیت شرکت بهین فولاد آتی گستر بفرمایید.
شرکت بهین فولاد آتی گستر در حوزه تولید پیچ، مهره، واشر، انکربولت، استادبولت، یوبولت، کلمپ و قطعات فلزی خاص مورد نیاز صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، صنایع عمرانی و ریلی، انواع سازه‌های فولادی، پل‌های فلزی، سازه‌های فضایی و… به روش فورجینگ فولادی فعالیت می‌کند. ظرفیت تولید این شرکت دو هزار و ۵۰۰ تن در سال است. قطر پیچ و مهره‌هایی که در شرکت بهین فولاد تولید می‌شوند، از ۱۲ تا ۱۲۰ میلی‌متر هستند. به طوری که قطر هر پیچ ۱۲۰ میلی‌متر، طول آن سه متر و وزن آن در حدود ۲۹۰ کیلوگرم است و در پروژه‌های بسیار بزرگ نفت و گاز مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای این پیچ باید مهره‌ای به وزن ۳۵ کیلوگرم به کار رود.
برای تولید محصول از چه مواد اولیه و با چه گریدهای استفاده می‌کنید؟
ماده اولیه اصلی برای تولید قطعات یاد شده، میلگرد فولادی و آلیاژی است. به طوری که بیش از ۹۰ درصد مواد اولیه شرکت بهین فولاد را میلگرد آلیاژی تشکیل می‌دهد. آلیاژهای مصرفی اغلب Mo40، CK45، ۷۰۳۵ و برخی گریدهای دیگر است. در حال حاضر، چندین شرکت در زمینه تولید میلگرد آلیاژی در کشور فعالیت می‌کنند که شامل فولاد آلیاژی ایران، فولاد کویر کاشان، مجتمع صنعتی اسفراین و… هستند که البته ماده اولیه تولید میلگرد فولاد کویر توسط فولاد آلیاژی ایران به صورت شمش تامین می‌شود. ضمن اینکه فولاد کویر تنها میلگردهای آلیاژی تا سایز ۱۶ میلی‌متر را تولید می‌کند. در حالی که میلگردهای دریافتی شرکت بهین فولاد با سایز کمتر از ۱۶ میلی‌متر بسیار کم بوده و به کمتر از ۵ درصد کل مواد اولیه می‌رسد. میلگرد ۱۶ میلی‌متر تا ۹۰ میلی‌متر را از شرکت فولاد آلیاژی ایران تامین می‌کنیم و میلگردهای سنگین‌تر از آن توسط مجتمع صنعتی اسفراین (فولاد آلیاژی اسفراین) قابل تولید است. گفتنی است که نوردکاران دیگر نیز در حوزه تولید میلگرد آلیاژی فعالیت می‌کنند که میلگرد آن‌ها چندان با کیفیت نیست. در این رابطه شرکت بهین فولاد نمی‌تواند کیفیت محصولات خود را فدای کمیت کند. چراکه مشتریان شرکت ما عموما صنایع نفت و گاز هستند که باید از محصولات باکیفیت استفاده کنند.
تامین مواد اولیه چگونه انجام می‌شود؟ آیا در این خصوص چالشی وجود دارد؟
در حال حاضر، کیفی‌ترین فولادهای آلیاژی را در ایران، شرکت فولاد آلیاژی ایران تولید می‌کند. در سال‌های گذشته به ندرت پیش می‌آمد که فولاد آلیاژی در بازار کشور کمیاب و تامین آن برای مصرف‌کنندگان دشوار شود اما در حال حاضر، این کمبود احساس می‌شود. لازم به یادآوری است که پیش از این، سفارش‌گذاری‌ها برای دریافت فولاد آلیاژی نهایتا یک‌هفته‌ای تا سه‌هفته‌ای انجام می‌شد که طی همین مدت نیز مواد اولیه به شرکت بهین فولاد می‌رسید. این در حالی است که بسیاری از سفارش‌گذاری‌ها در سال ۱۳۹۹، بعد از پنج ماه تحویل داده می‌شدند. علاوه‌براین، برخی از سفارش‌گذاری‌ها نیز جواب داده نشدند. البته یکی از دلایل اصلی تاخیر در تحویل فولاد آلیاژی، افزایش شدید تقاضا و هجوم مصرف‌کنندگان این نوع فولادها به شرکت فولاد آلیاژی ایران بوده است و در این شرایط، طبیعتا این شرکت نخواهد توانست به سرعت به همه سفارش‌ها پاسخ دهد. در ۶ ماه نخست سال ۱۳۹۹ تنها توانستیم ۶۰۰ تن میلگرد آلیاژی از شرکت فولاد آلیاژی ایران دریافت کنیم که تنها نیمی از ظرفیت شرکت ما را پوشش داد. ضمن اینکه دیگر نتوانستیم برای ماه‌های پایانی سال ۱۳۹۹ سفارش‌گذاری کنیم.
مهم‌ترین چالش حال حاضر تولیدکنندگان پیچ و مهره، تامین مواد اولیه است. همان‌طور که پیش از این نیز بیان شد، زمان تامین مواد اولیه از کارخانه تولیدکننده معمولا بیش از پنج ماه بوده و برخی از مواقع نیز سفارش‌گذاری انجام نمی‌شود. شرکت بهین فولاد با شرکتهای بزرگ پتروشیمی کار می‌کند و این شرکت‌ها نیز فرصت معطل ماندن برای دریافت پیچ و مهره برای مدت طولانی ندارند. بنابراین در صورت دریافت نکردن مواد اولیه با مشکل مواجه خواهیم شد.
مشکل دیگر، اختلاف قیمت میلگرد در بازار با قیمت تولیدکننده است. پیش‌تر، اختلاف قیمت میلگرد تولیدکننده و بازار حدودا ۴۰۰ تومان به ازای هر کیلوگرم بود. اکنون این میزان به حدود هشت هزار تومان به ازای هر کیلوگرم رسیده است. به طور مثال، اگر یک مصرف‌کننده بتواند میلگرد آلیاژی با گرید Mo40 را از تولیدکنندگان تامین کند، قیمت آن بیش از ۲۲ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم خواهد بود. در حالی که این نوع فولاد در بازار آزاد بیش از ۳۰ هزار تومان قیمت‌گذاری می‌شود. این یعنی اگر یک تولیدکننده قصد تامین میلگرد آلیاژی از بازار آزاد را داشته باشد، ۳۰ درصد گران‌تر خواهد بود. ضمن اینکه قیمت فروش محصول نیز چالش دیگر تامین مواد اولیه از بازار است. اکنون برخی از تولیدکنندگان پیچ و مهره در صورت تامین مواد اولیه از کارخانه تولیدکننده اقدام به تولید محصول می‌کنند و در صورت عدم تامین، خط تولید را متوقف می‌کنند. البته ممکن است یک تولیدکننده پیچ و مهره به مصرف‌کننده اطلاع دهد که محصول تولیدی با میلگرد بازار آزاد تامین شده است و گران‌تر خواهد بود و مصرف‌کننده نیز با توجه به شرایط بازار موافقت کند؛ در این صورت تولید انجام خواهد شد.
اگر یک تولیدکننده میلگرد را از کارخانه تامین کند و بدون تولید محصول، آن را در بازار آزاد به فروش برساند، قطعا سود بیشتری نسبت به تولید کسب خواهد کرد اما بسیاری از تولیدکنندگان پیچ و مهره شرافتمندانه کار می‌کنند و اصول خود را زیر پا نمی‌گذارند. در حال حاضر، شرکت بهین فولاد انواع پیچ و مهره را هم در بازار آزاد و هم به شرکت‌ها عرضه می‌کند.
چالش دیگر تامین مواد اولیه، افزایش قیمت و نوسانات آن است. اگر امروز بتوانیم با یک قیمت خاص سفارش‌گذاری کنیم، ممکن است در هنگام تحویل محصول، قیمت بسیار متفاوت باشد و با قیمت روز محاسبه شود. به طور مثال، از ابتدای سال ۱۳۹۹ تا اواسط مهر ماه، قیمت انواع میلگردهای آلیاژی بیش از ۷۰ درصد افزایش یافت؛ هر چند که قیمت این فولادها تا از اواسط مهر ماه پایان سال ۱۳۹۹ نوسان کمتری داشت.
فرایند تولید پیچ و مهره در شرکت بهین فولاد به چه صورت است؟
به طور کلی، تولید پیچ و مهره فولادی با عملیات فورجینگ همراه است. پس از دریافت مواد اولیه باید ابتدا روی میلگرد عملیات کشش و سایزینگ را انجام داد. سپس باید عملیات فورجینگ روی میلگرد کشش یافته اجرا شود؛ به این شکل که میلگرد وارد کوره پیشگرم شده و پس از رسیدن به دمای مطلوب توسط پرس‌ها در قالب‌های مخصوص فورج‌کاری می‌شود. در این مرحله قطعه فورج‌کاری شده به صورت نیمه‌آماده است و باید تراش‌کاری شود که در بخش تراش‌کاری این اتفاق می‌افتد. در نهایت نیز یک عملیات حرارتی سبک برای یکنواخت کردن قطعه انجام می‌شود تا قطعات یا پیچ و مهره‌ها روانه بازار مصرف شوند. با توجه به فرایندهای یاد شده، شرکت بهین فولاد زنجیره کامل تولید قطعه را در اختیار دارد. در حالی که بسیاری از شرکتهای تولیدکننده پیچ و مهره و نیز قطعه‌سازها زنجیره تولید قطعه را به طور کامل در اختیار ندارند.
بازار فروش پیچ و مهره را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تقاضا برای پیچ و مهره شرکت ما همواره وجود دارد و مشکلی بابت فروش نداریم اما افزایش قیمت مواد اولیه و در نتیجه محصولات باعث شده بسیاری از پروژه‌های مصرف‌کننده پیچ و مهره مدتی را بدون خرید بگذرانند. در برخی محصولات از ابتدای سال ۱۳۹۹ تا انتهای آن شاهد رشد بیش از ۸۰ درصدی قیمت‌ها بودیم. از آنجا که شرکتهای نفت و گاز پروژه‌های خود را دو ساله و سه ساله انجام می‌دهند، برای تامین مواد اولیه باید بودجه‌ای را بر اساس تورم سالیانه تعیین کنند؛ در حالی که نوسانات بازار اجازه تثبیت قیمت مواد اولیه را به این شرکت‌ها نمی‌دهد. البته افزایش قیمت برای همه مواد اولیه رخ داده و بهای تمامی محصولات فولادی همچون تیرآهن، میلگرد، ورق، قوطی و پروفیل، لوله و… نیز افزایش یافته است. از این رو زمانی که شرکتهای نفت و گاز در پروژه‌های خود با قیمت‌های جدید مواجه می‌شوند، ممکن است نتوانند حساب خود را به موقع تسویه کنند که این امر مشکلاتی را برای شرکت ما به وجود می‌آورد. شرکتهای نفت و گاز برای اینکه بتوانند از پس مخارج خود و تامین قطعات برآیند، باید بودجه جدید را بر اساس قیمت‌های جدید تنظیم کنند و به تایید وزارت نفت برسانند که این امر فرایندی زمان‌بر بوده و ممکن است در این میان، اتفاقات دیگری در بازار رخ دهد.
آیا تحریم‌ها بر فروش شرکت شما اثر گذاشت؟
قبل از تشدید تحریم‌ها، تامین پیچ و مهره فولادی صنایع نفت و گاز عموما از داخل صورت می‌گرفت و شرکتهای این حوزه کمتر حاضر به واردات پیچ و مهره بودند. به طوری که تنها واردات از یکی دو کشور انجام می‌شد. این در حالی است که صنایع ساختمان و دیگر صنایع همچون قطعات خودرویی، به وفور واردات انجام می‌دادند بخش عمده‌ای از نیاز خود را به پیچ و مهره از واردات به ویژه از چین تامین می‌کردند. به طور مثال، بهای هر تن پیچ و مهره حدودا یک هزار و ۱۰۰ دلار بود که با نرخ ارز به ۶ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم می‌رسید. عوارض گمرکی آن دو هزار و ۵۰۰ تومان و بهای حمل و بیمه آن نیز دو هزار تومان بود که به این ترتیب قیمت واردات یک تن آن در کشور ما ۱۰ هزار و ۵۰۰ تومان بود. در همان زمان میلگرد آلیاژی حدود هفت هزار و ۵۰۰ تومان به ازای هر کیلوگرم قیمت داشت. حال اگر قرار باشد این میلگرد به پیچ و مهره تبدیل شود، قطعا نمی‌توانست با قیمت واردات برابری کند و به جای آن استفاده شود. در این زمان شرکت بهین فولاد ترجیح می‌داد محصولات خود را منحصرا به شرکت‌ها به صورت قراردادی به فروش برساند که آن هم تحویل پیچ و مهره‌هایی با گریدهای خاص را شامل می‌شد.
در حال حاضر، واردات به دلیل افزایش نرخ ارز و تحریم، صرفه اقتصادی ندارد. در شرایط کنونی، بیش از ۶۰ درصد از خرید و فروش انواع پیچ و مهره، به صورت مستقیم توسط تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان انجام می‌شود و ۴۰ درصد نیز در بازار رقم می‌خورد. علت بالاتر بودن خرید و فروش مستقیم این است که معمولا مصرف‌کنندگان ترجیح می‌دهند طرف حساب آن‌ها تولیدکنندگان باشند. نکته قابل توجه دیگر این است که مصرف‌کنندگان اعتماد بیشتری به تولیدکننده دارند و همین امر نیز موجب می‌شود تولیدکننده دقیقا سفارش مشتری را مطابق با استانداردهای بین‌المللی تولید و تامین کند. ضمن اینکه تولیدکننده محصول خود را ارزان‌تر از بازار به مشتری می‌فروشد. نکته قابل توجه در خصوص خرید و فروش در بازار آزاد این است که بیش از ۸۰ درصد از پیچ و مهره‌هایی که داد و ستد می‌شود وارداتی هستند. در حالی که اکنون واردات چندان مقرون‌به‌صرفه نیست. بنابراین مصرف‌کنندگان چاره‌ای جز مراجعه به تولیدکنندگان داخلی ندارند. ضمن اینکه برخی از پیشنهادهای مشتریان به تولیدکنندگان معقول نیست و از عهده تولیدکنندگان خارج است. به طور مثال، اگر قیمت یک نوع از پیچ‌ها در بازار ۴۰ تا ۴۵ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم باشد، مصرف‌کننده تقاضا می‌کند قرارداد با قیمت ۳۲ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم منعقد شود. قطعا قیمت پیشنهادی از سوی مصرف‌کنندگان برای تولیدکننده صرفه اقتصادی به همراه نخواهد داشت. باید توجه داشت تا زمانی که تولیدکننده بتواند محصولات خود را به شرکت‌ها به صورت مستقیم به فروش برساند، آن را روانه بازار نخواهد کرد.
نکته مهم دیگر این است که رکود بر بازار و صنایع حاکم شده است و دیگر خبری از رونق سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۴ نیست. با اینکه شرکت بهین فولاد به صورت دو شیفت تولید می‌کند اما کمبود مواد اولیه در آینده نه چندان دور گریبان شرکت ما را خواهد گرفت.
تولیدکنندگان به طور کلی با چه چالش‌هایی روبه‌رو هستند؟
نگاه مسئولان به مقوله تولید هنوز نگاه صحیحی نیست و رویکرد آن‌ها به تولیدکنندگان صنایع بالادستی و پایین‌دستی کاملا متفاوت است. در حالی که اعلام شد شرکت فولاد آلیاژی ایران با توجه به افزایش میزان تقاضا برای انواع محصولات آلیاژی، تولید ۲۲ هزار تن از فولاد آلیاژی صنایع پیچ و مهره را انجام می‌دهد و برنامه‌ای برای افزایش تولید ماده اولیه صنایع پیچ و مهره ندارد؛ میزان نیاز کشور به این فولاد آلیاژی بیش از ۵۵ هزار تن است اما دفتر صنایع معدنی اعلام کرد که مصرف پیچ و مهره در کشور حدود چهار هزار و ۷۰۰ تن بوده و بیش از این نیاز به تولید گریدهای آلیاژی پیچ و مهره نیست! این یعنی وزارت صنعت، معدن و تجارت به عنوان سیاست‌گذار و برنامه‌ریز صنایع معدنی و فلزی کشور از نیاز واقعی صنعت تاثیرگذار پیچ و مهره اطلاع ندارد. تا زمانی که سیاست‌گذاران از مشکلات تولیدکنندگان مطلع نباشند، نمی‌توان تصویر روشنی از آینده صنایع ارائه داد.
انتظار می‌رود وزارت صنعت، معدن و تجارت و مدیران امور معادن و صنایع این وزارتخانه حداقل از مشاورانی برخوردار باشد که بتوانند آمارهای صحیح تولید و مصرف فلزات و فولاد را ارائه دهند. ضمن اینکه این وزارتخانه هر از چندگاهی با تولیدکنندگان حوزه‌های مختلف جلسه برگزار کند تا با بررسی آمارهای تولید و مصرف و اطلاع از مشکلات و چالش‌ها بتواند برنامه‌ریزی صحیحی را در جهت بهبود شرایط فعالیت تولیدکنندگان صورت دهد. در این برنامه‌ریزی نیاز است که از صنایع بالادست صنعت پیچ و مهره یعنی تولیدکننده فولاد تا صنایع پایین‌دست دیده شوند. با توجه به اینکه مسئولان از مشکلات صنایع و تولیدکنندگان اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند؛ در نتیجه، تلاش و برنامه‌ریزی هم در جهت رفع مشکلات آن‌ها صورت نمی‌دهند.
چالش دیگر این است که در شهرک‌های صنعتی آن‌گونه که باید و شاید، زیرساخت‌های موجود پاسخگوی نیاز همه تولیدکنندگان مستقر نیست و حتی بحث توسعه زیرساخت‌ها نیز مطرح نشده است. شرکت بهین فولاد یک طرح توسعه در نظر گرفته و زمین آن را نیز خریداری کرده اما بیش از یک سال است که هنوز راه دسترسی به این بخش احداث نشده است. شرکت بهین فولاد بیش از یک سال قبل برای طرح توسعه خود حدود سه میلیارد تومان بودجه تعریف کرد اما با تورم رخ داده طی یک سال اخیر حتی نمی‌تواند نیمی از آن را اجرا کند. با اینکه همه مشکلات در جلسات مختلف به گوش مسئولان رسیده است اما متاسفانه بی‌تفاوتی در تصمیم‌های آن‌ها موج می‌زند. حتی برخی دیگر که در جریان مشکلات قرار می‌گیرند، به نظر می‌رسد رغبتی برای انجام کار و حل مشکلات ندارند.
مشکلات دیگری که گریبان همه تولیدکنندگان را می‌گیرد، به حوزه‌های مالیات و بیمه مربوط می‌شود. در دو سال اخیر با توجه به کاهش درآمدهای نفتی کشور، بیشترین فشار مالیاتی بر دوش تولیدکنندگان بوده است. شعارها بیشتر برای اخذ مالیات از گروه‌های خاموش همچون واسطه‌ها داده می‌شود اما مالیات اغلب از تولیدکنندگان اخذ می‌شود که حساب‌های شفافی در اختیار دارند
