در سال جاری میلادی، صنعت فولاد فرازوشیب‌های متعددی را پشت سر گذاشت. در کشور چین به عنوان بزرگ‌ترین نقش‌آفرین بازار فولاد جهان، تولید فولاد به سبب افت شدید تقاضا در بخش ساخت‌وساز و اوج گرفتن مجدد بیماری کرونا کاهش یافت؛ به طوری که تولید فولاد این کشور از ۹۷ میلیون و ۹۰۰ هزار تن در ماه آپریل، به ۸۳ میلیون و ۹۰۰ هزار تن در ماه آگوست و ۸۷ میلیون تن در ماه سپتامبر رسید.
علاوه‌براین، تداوم جنگ میان دو کشور اوکراین و روسیه، اثرات منفی شدیدی را بر بازار و صنعت فولاد در مقیاس جهانی وارد آورد. در واقع، جنگ و تنش‌های سیاسی و اقتصادی میان روسیه و کشورهای اروپایی که نااطمینانی‌های متعددی را در خصوص تامین گاز طبیعی مصرفی این کشورها ایجاد می‌کرد، تبعات سوئی را برای صنعت فولاد در اروپا در پی داشت.
زنجیره فولاد ایران نیز طی ماه‌های اخیر، شرایط پایداری را تجربه نکرده است. اگرچه ایران دومین کشور دارنده ذخایر گاز طبیعی در جهان محسوب می‌شود اما ضعف و توسعه ناکافی زیرساخت‌های انرژی، تامین برق و گاز را به گلوگاهی مهم برای زنجیره فولاد کشور تبدیل کرده است. به طوری که این مسئله موجب شد مجموع تولید فولاد کشور در سال ۱۴۰۰، به ۲۷ میلیون و ۹۰۱ هزار تن برسد. این در حالی است که سال ۱۳۹۹، تولید فولاد کشور از مرز ۳۰ میلیون تن عبور کرده بود.
آمار تولید آهن اسفنجی کشور نیز در سال ۱۴۰۰، برابر با ۳۰ میلیون و ۳۲۸ هزار تن بود که نسبت به سال قبل از آن، ۲٫۷ درصد کاهش داشت. این شرایط به رغم تداوم چالش‌ها به ویژه در حوزه انرژی، در سال ۱۴۰۱ اندکی بهبود یافت؛ به طوری که بر اساس آخرین آمارها، تولید فولاد و آهن اسفنجی کشور در هفت ماه نخست امسال، به ترتیب ۱۵٫۹ و ۱۹ درصد افزایش پیدا کرد که این مسئله امیدها را برای بازگشت زنجیره فولاد کشور به مسیر جهش تولید بیشتر می‌کرد. با این حال، محدودیت‌های قابل پیش‌بینی مصرف گاز به ویژه برای واحدهای آهن اسفنجی دوباره فرایند تولید را در این صنعت مختل ساخته است و باید در نظر داشت که با شروع فصل سرما، تامین گاز یکی از دغدغه‌های بزرگ واحدهای احیای مستقیم به شمار می‌آید.
در هفته‌های اخیر دستورالعمل‌های کاهش مصرف گاز به واحدهای فولادسازی ابلاغ شده است که این امر بدون شک منجر به آسیب جدی به این واحدها خواهد شد. بسیاری از واحدهای احیای مستقیم کشور با روش «میدرکس» یا «پرد» فعالیت می‌کنند و گاز طبیعی خوراک ورودی بدون جایگزین این واحدها محسوب می‌شود. کمبود گاز طبیعی به معنای کاهش تولید آهن اسفنجی است که این مسئله، موجب اخلال در کل زنجیره فولاد و تامین ناکافی مواد اولیه صنایع فولادسازی کشور خواهد شد. به طور کلی، اعمال محدودیت‌های انرژی طی دو سال گذشته (برق در فصل تابستان و گاز در فصل زمستان) موجب شده است تا بسیاری از واحدهای فولادسازی بتوانند در مجموع فقط هفت و یا هشت ماه از سال را فعالیت مستمر داشته باشند. بدیهی است با کاهش تولید فولاد، سودآوری واحدهای تولیدی نیز به شدت تحت تاثیر قرار می‌گیرد. در چنین شرایطی کنترل هزینه‌های تولید و بهای تمام‌شده نیز دشوارتر خواهد شد و این امر آسیب‌هایی جدی را به واحدهای فعال در زنجیره فولاد وارد می‌کند.
همان گونه که می دانیم توسعه فولاد کشور به دلیل وجود ذخایر غنی گازی بر مبنای احیای مستقیم به روش میدرکس (که گاز طبیعی در این تکنولوژی به عنوان خوراک مورد استفاده قرار می گیرد ) توسعه یافته است اما در حال حاضر وجود ذخایر غنی گازی که خود مزیت رقابتی فولاد کشور بوده است به یک چالش برای صنعت فولاد کشور بدل شده است. به عبارتی در حالی که مصرف گاز صنعت فولاد حدود ۵ درصد مصرف گاز کشور است اما باز هم در فصل زمستان محدودیت گاز به این صنعت اعمال می شود. بنابراین با توجه به اینکه مطابق با طرح جامع فولاد کشور ، در افق ۱۴۰۴ فولاد کشور به ۱۹٫۲میلیارد متر مکعب گاز نیز دارد و از طرفی شرکت های فولادی بر خلاف مشکل کمبود برق ، در زمینه گاز خود نمی‌توانند فعالیتی داشته باشند، دولت باید چاره ای بیندیشد تا صنعت فولاد کشور که یکی از مهم‌ترین صنایع کشور است، در سال‌های آینده بتواند به سلامت از چالش کمبود گاز عبور کند.
یادداشت: حسین تقی کهزاد
انتهای پیام//
