می‌خواهیم تا با قدم زدن در خیابان‌های پامنار و هم‌صحبت شدن با فروشندگان خرد و درشت و فعالان صنف سیم لاکی از احوالات این روزهای آن‌ها با خبر شویم. گزارش میدانی فلزات آنلاین را در ادامه مطالعه نمایید.
سیم‌لاکی چیست؟
سیم سیم‌پیچ معروف به سیم‌لاکی در واقع یک رشته هادی از جنس مس یا آلومینیوم است که با لایه نازک لاکی پوشیده شده و به همین دلیل به آن سیم‌لاکی گفته می‌شود اما این اطلاق نام به این معنی نیست که همواره پوشش این سیم‌ها از لاک است، در برخی موارد برای پوشش این سیم‌ها از کاغذ نیز استفاده می‌شود البته در واقع جنس این لایه کاغذ نیست بلکه به سیم‌لاکی با پوشش کاغذی معروف شده است. در بازار دو نوع سیم‌لاکی با سطح مقطع تخت و گرد وجود دارد؛ از سیم‌لاکی با سطح مقطع تخت در موارد معدودتری نسبت با سیم‌لاکی با سطح مقطع گرد، استفاده می‌شود.
به دلیل حجم عایق کمی که سیم‌لاکی دارد، از این سیم‌ها در ساخت ترانسفورماتورها، ژنراتورها و موتورها استفاده می‌شود. در واقع سیم لاکی‌ها، سیم‌های بسیار ظریفی هستند که قطر آن‌ها بین ۱۰ میکرون تا ۵/۰ میلی‌متر است و به منظور ایجاد میدان مغناطیسی استفاده می‌شوند. در بین عموم به دلیل اینکه در ساخت سیم‌پیچی‌های موتور و ترانسفورماتور به وفور از سیم‌لاکی استفاده می‌شود این سیم به «سیم ترانس» معروف شده است.
از کوچک‌ترین موتورهای الکتریکی تا پیچیده ترین دستگاه‌های صنعتی وابستگی اجتناب‌ناپذیری به سیم‌لاکی دارند و اصولاً هرگونه تبدیل نیروی الکتریکی به مکانیکی و برعکس آن بدون استفاده از سیم‌لاکی که عنصر اصلی ایجاد میدان‌مغناطیسی است مشکل به نظر می رسد.
تاریخچه سیم‌لاکی در ایران
برادران تهرانچی در سال ۱۳۴۷ برای نخستین‌بار دست به تولید سیم‌لاکی زدند آن‌ها با تاسیس شرکتی به نام «پایش» و با کمک فنی شرکت «فیلیپس» هلند از همان سال‌ها خط تولید سیم‌لاکی را در ایران راه‌اندازی کردند و هنوز پس از گذشت ۵۰ سال در این حرفه مشغول به کار هستند، با آغاز به کار شرکت «پایش» و فعالیت در حوزه سیم‌لاکی تولید این محصول در ایران آغاز شد.
البته در حال حاضر شرکت‌های زیادی علاوه بر «پایش» در این صنعت فعال هستند شرکت‌های به نامی همچون لاک‌سیم، راما، فارس، شرکت کویر یزد، تولیدی‌وبازرگانی سیم‌لاکی رفسنجان، شرکت سیم‌لاکی مرکزی(زاگرس)، شرکت الکتروسیم، شرکت صنایع کابل کاشان از شرکت‌های موفق در حوزه تولید سیم‌لاکی به شمار می‌روند.
تعمیرکاران مشتریان اصلی خرده‌فروشان
آقایی یکی از خرده‌فروشان سیم‌لاکی در بازار پامنار درخصوص انواع سیم‌لاکی گفت: بیشترسیم‌لاکی در بازار سیم‌لاکی با جنس مس و سطح مقطع گرد است. از سیم‌لاکی با سطح مقطع تخت، بیشتر در نیروگاه‌ها استفاده می‌شود که آن‌ها نیز مستقیما از کارخانه‌ها خرید می‌کنند.
وی درخصوص وضعیت فروش سیم‌لاکی در بازار، بیان کرد: نسبت به سال‌های گذشته فروش کاهش داشته است، کارخانه‌هایی که مشتری ما بودند متاسفانه تعطیل شدند ولی در حال حاضر تعمیرکاران مشتریان اصلی ما هستند.
آقایی در رابطه با مورد مصرف سیم‌لاکی‌های کاغذی گفت: سیم‌لاکی با پوشش کاغذ در ترانس‌های فشارقوی که در آن‌ها از روغن برای خنک‌کاری استفاده می‌شود کاربرد دارد، از سیم‌لاکی با روکش نسوز نیز در همین موارد استفاده می‌شود، البته سیم‌لاکی نسوز در مقایسه با سیم‌لاکی کاغذی برای اینکار بهتر هستند.
مصرف‌کنندگان سیم لاکی کاهش یافته‌اند
«کارگر» نماینده فروش لاک‌سیم در مرکز فروش حبیبی درخصوص بازار سیم‌لاکی گفت: عمده مشتریان ما ترانس‌پیچ‌ها و سیم‌پیچ‌های کولر هستند. متاسفانه تعداد بسیار زیادی از فعالان و تولیدکنندگانی که از ما سیم‌لاکی تهیه می‌کردند واحد تولیدی خود را تعطیل کرده و به حرفه دیگری رفته‌اند و فروش سیم‌لاکی کاهش چشم‌گیری داشته است، با این حال فروش شرکت ما به دلیل تنوع محصول و کیفیت مطلوب کاهش آن‌چنانی نداشته است و این کاهش نسبی نیز به‌خاطر کاهش تقاضا در بازار است. در رابطه با فروش سیم‌لاکی با جنس آلومینیومی نیز باید بگویم به دلیل ضعیف‌تر بودن این سیم‌ها نسبت به سیم‌لاکی مسی فروش این نوع سیم در بازار نسبت به سیم‌لاکی با جنس مس کمتر است.
وی در خصوص انواع سطح مقطع موجود در فروشگاه‌ها، بیان کرد: فروش سیم‌لاکی با سطح مقطع تخت در بازار خیلی کم است، چون مشتریان کمی دارد و همین تعداد محدود نیز ترجیح می‌دهند مقدار مورد نیاز خود را از درب کارخانه‌ها تهیه کنند تا نمایندگی‌های فروشی که در بازار به عنوان نماینده فروش فعالیت می‌کنند.
سیم‌های با سطح مقطع کوچک در ایران تولید نمی‌شوند
داود شیخی یکی از فروشندگان انواع سیم‌لاکی گفت: در ترانس‌های قدیمی گاهی از سیم‌لاکی با سطح مقطع تخت نیز استفاده می‌شد اما در حال حاضر تقریبا تمامی سیم‌پیچ‌ها با سیم‌لاکی گرد تولید می‌شوند. ما در این نمایندگی فقط فروش سیم‌لاکی با سطح مقطع گرد با پوشش لاک داریم و عایق سیم‌های تولیدی مجموعه ما لاک است.
وی عنوان کرد: لاکی که برای پوشش‌هایی روی سیم‌ها کشیده می‌شود از لحاظ جنس متفاوت هستند، برخی از لاک‌ها مقاومت حرارتی پایینی دارند در نتیجه با گرمای دستگاه هویه از بین می‌رود؛ مثل لاک PU. برخی از لاک‌ها تا دمای ۱۸۰ درجه مقاومت حرارتی دارند که در بازار به لاک‌های PIمعروف هستند. برخی از شرکت‌ها محدودی مثل ما از هردو پوشش استفاده می‌کنند. سیم‌لاکی تولید شده در شرکت کویر یزد مقاومتی برابر با ۲۰۰ درجه دارد.
شیخی در رابطه با سیم‌های وارداتی گفت: سیم‌های مسی لاکی در ایران تولید می‌شوند و مقدار کمی سیم‌لاکی مسی خارجی که در بازار وجود دارد از سال‌های گذشته در انبارها باقی مانده و الآن توزیع می‌شود، به همین دلیل مقداری سیم‌لاکی مسی وارداتی در بازار می‌بینیم. ولی سیم‌های آلومینیومی وارداتی نیز داریم، سیم‌های سایز ریز به دلیل اینکه در ایران قابلیت تولید ندارد از کشورهای دیگر وارد می‌شود و مورد مصرف آن‌ها در کارهای ظریف‌تر است، البته شرکت‌های داخلی نیز این سایزها را تولید کردند اما از این تولیدات استقبالی نشد.
وی عنوان کرد: در حال حاضر عرضه بیش از تقاضا است و میزان محصولات تولیدی کارخانه‌ها از نیاز مشتریان بیشتر است.
شیخی با اشاره به وضعیت صادرات سیم‌لاکی، مطرح کرد: شرکت کویر یزد در بحث صادرات نیز فعالیت می‌کند و خود کارخانه مستقیما در این زمینه فعال است، به طور کلی متاسفانه بازار محصولات ایرانی در خارج از مزرها خوب نیست به عنوان مثال قیمت‌های محصولات مشابه که از ترکیه به بازارهای صادراتی ما صادر می‌شود از محصولات ما کمتر است، به همین دلیل مشتریان بیشتری دارد.
وی با بیان اینکه تمامی برندهای تولیدکننده سیم‌لاکی قیمت مصوب دارند، تصریح کرد: متاسفانه برخی از شرکت‌ها در یک رقابت ناسالم قرار می‌گیرند و به اصطلاح خودمانی «زیر آبی» می‌روند و محصولات خود را با قیمتی ارزان‌تر از قیمت بازار به فروش می‌رسانند که سبب ایجاد تلاطم در بازار سیم‌لاکی می‌شود.
کیفیت پایین و دولتی شدن علت حذف دو رقیب قدیمی
رضایی به عنوان خرده فروش سیم‌لاکی درخصوص وضعیت بازار، گفت: میزان فروش در بازار نسبت به سال‌های گذشته تقریبا ۳۰ الی ۴۰ درصد کاهش داشته است، یکی از مشکلات ما در این حوزه نوسانات قیمت مس در ایران است. در سنوات گذشته سه شرکت در بحث تولید سیم‌لاکی با یک‌دیگر رقابت می‌کردند اما یکی از این شرکت‌ها به دلیل کیفیت پایین از دور این رقابت‌ها خارج شد، اولین شرکت فعال در حوزه سیم‌لاکی که اتفاقا محصولات تولیدی آن با کیفیت نیز بود با دولتی شدن فرصت رقابت درست را از دست داد، حتی با خصوصی شدن مجدد نیز نتوانست فرصت از دست رفته خود را بازگرداند، در نتیجه با تبلیغات و سرمایه‌گذاری درست یکی از این شرکت‌ها به برند مطرح این روزهای صنعت سیم‌لاکی تبدیل شد.
تعطیلی صنایع مختلف از دلایل کاهش مصرف سیم‌لاکی
یکی از مصرف‌کنندگان خرد سیم‌لاکی درخصوص دلایل کاهش مصرف سیم‌لاکی توسط تولیدکنندگان کوچک اظهار کرد: نسبت به سال‌های گذشته خرید من ۹۰ درصد کاهش داشته است به این دلیل که در گذشته من تولید نیز داشتم اما در حال حاضر فقط تعمیرات انجام می‌دهم، گرانی، نبود مصرف‌کننده و تعطیلی صنایع مختلف از دلایل کاهش مصرف سیم‌لاکی است. در کشورهای دیگر دولت از صنعت‌گران حمایت می‌کند که متاسفانه در ایران چنین حمایتی وجود ندارد.
کاهش تعداد فروشندگان سیم‌لاکی
رضا قزوینی درخصوص تعطیلی فروشگاه‌های سیم‌لاکی در خیابان لاله‌زار گفت: با فعالیت نمایندگان فروش در صنعت سیم‌لاکی فروشندگان متفرقه سودی از فروش این محصول نداشتند در نتیجه فعالیت در این حوزه را متوقف کردند. بیشتر مشتریان ما درحوزه سیم‌لاکی تعمیرکاران و سیم‌پیچ‌ها هستند، اما آن‌ها نیز این روزها فعالیت آن‌چنانی ندارند و نسبت به گذشته کم‌کارتر شده‌اند.
جمع‌بندی؛
این بررسی میدانی نشان‌دهنده این است که وضعیت خرده‌فروشی سیم‌لاکی در بازار نسبت به گذشته تغییرات اساسی داشته است، اقدام برندهای بزرگ در ایجاد فروشگاه‌های عرضه مستقیم از یک طرف و تعطیل شدن کارگاه‌های کوچک تولیدی همچون دینام دوچرخه و غیره که مشتری این نوع فروشگاه‌های کوچک بودند از طرف دیگر سبب شده است که تعداد مشتریان و حجم فروش این واحدهای کوچک کاهش چشم‌گیری داشته و فروش آن‌ها به تعمیرکاران انواع سیم‌پیچ‌ها محدود شود.
همچنین در این گزارش به این نتیجه رسیدیم که با وجود شرکت‌های بزرگ که در این حوزه فعال هستند صادرات قابل توجهی نداریم. در نظر داریم در گفت‌وگو با مدیران شرکت‌های تولیدکننده و مصرف‌کننده سیم‌لاکی، چالش‌هایی که بر سر راه تولیدکنندگان این محصول چه در بازار داخلی و چه در بازار خارجی قرار دارند را بررسی کنیم.
