منطقه وسیع صحرای غربی واقع در نزدیکی اقیانوس اطلس و بیابان بزرگ آفریقا از موقعیت منحصربه‌فردی در این قاره برخوردار است. این منطقه از دیرباز تاکنون دارای موقعیت پیچیده زمین‌شناسی، تنوع جغرافیایی و فضای سیاسی مناقشه‌برانگیزی بوده است.

به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات‌آنلاین» و به نقل از مجله «Interact Media Defined (IMD)»، علی‌رغم فضای بسیار خشک منطقه وسیع صحرای غربی، به نظر می‌رسد این منطقه از ذخایر معدنی فراوانی برخوردار باشد و همین مسئله گمانه‌زنی‌ها در مورد توسعه بالقوه بخش معدن در این صحرا را افزایش داده است. با این حال، امکان توسعه بخش معدن در منطقه مذکور به ‌طور پیچیده‌ای با موضوع افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی در قاره آفریقا در هم آمیخته و سوالاتی را در مورد امکان استخراج مواد معدنی در ذخایر عظیم منطقه صحرای غربی ایجاد است.

موقعیت ژئوپلیتیکی منطقه صحرای غربی آفریقا

در بخش وسیعی از منطقه صحرای غربی آفریقا به نام منطقه «Reguibat Shield»، سنگ‌های معدنی در لایه پوسته زمین به نام پوسته پایا (کراتونی) متعلق به دوران پرکامبرین وجود دارد. این سنگ‌های معدنی باستانی، مملو از انواع مواد اولیه ارزشمند از جمله فسفات، سنگ‌آهن، منگنز، لیتیوم و کبالت هستند. در کل می‌توان بیان کرد که ذخایر فسفات شاید شناخته‌شده‌ترین ذخیره معدنی در منطقه صحرای غربی آفریقا به شمار رود.

اعتقاد بر این است که این رسوبات معدنی در محیط کم‌عمق دریا نزدیک به صحرای غربی تشکیل شده‌اند. بر همین اساس و طبق ارزیابی‌های انجام شده، این رسوبات معدنی بخش قابل‌توجهی از ذخایر فسفات شناخته شده جهان را به خود اختصاص داده است. از همین رو این مسئله پتانسیل تبدیل شدن به یک بازیگر بالقوه در بازار جهانی فسفات و بخش تولید کودهای کشاورزی در صحرای غربی را افزایش داده است. همچنین حجم زیادی از ذخایر سنگ‌آهن، به ویژه در سازندهای رسوبات معدنی متعلق به دوران پرکامبرین در منطقه صحرای غربی وجود دارد.

این حجم عظیم از ذخایر، نویدبخش توسعه صنعت سنگ‌آهن در منطقه صحرای غربی آفریقا بوده که به طور بالقوه به توسعه اقتصادی منطقه مذکور کمک می‌کند. برخی از فعالیت‌های اکتشافی صورت گرفته در این منطقه که به صورت محدود انجام شده حاکی از وجود منگنز، مس و لیتیوم و کبالت است، با این وجود، به علت محدود بودن مطالعات صورت پذیرفته امکان اعلام حجم مواد معدنی در این ذخایر در حال حاضر وجود ندارد.

چشم‌انداز تضادها در توسعه ذخایر معدنی منطقه صحرای غربی آفریقا

توسعه بخش معدن در صحرای غربی آفریقا از چشم‌انداز نامشخصی برخوردار است. بخش زیادی از این منطقه به صحرای بزرگ آفریقا اختصاص دارد که دمای هوا در این منطقه در طول روز بسیار بالا و حجم بارندگی‌ها در آن بسیار اندک بوده و تعداد بالایی از تپه‌های شنی معروف به تل ماسه در آن وجود دارد. بخش شرقی این منطقه به یک فلات صخره‌ای به نام «Hammada de Tindouf» محدود شده و مناطق ساحلی غربی آن به دشت‌های کم‌ارتفاع و تالاب‌های کم‌عمق ختم می‌شود. این تنوع اقلیمی چالش‌ها و فرصت‌های متفاوتی را برای توسعه بخش معدن در منطقه صحرای غربی آفریقا ایجاد می‌کند. در همین راستا، دشت‌های کم ارتفاع و بسیار خشک این منطقه ممکن است دسترسی آسان‌تری را برای توسعه معادن و ایجاد زیرساخت‌های بخش حمل‌و‌نقل مواد معدنی استخراج شده فراهم کند. از سوی دیگر، شرایط آب‌و‌هوایی بسیار نامساعد آن باعث بروز مشکلات لجستیکی در توسعه بخش معدن در منطقه مذکور شده و به همین دلیل به سرمایه‌گذاری قابل ‌توجهی در زیرساخت‌ها و توسعه فناوری‌های بسیار پیشرفته برای راه‌اندازی پروژه‌های معدنی نیاز خواهد بود.

به دلیل آب‌وهوای خشک و بیابانی این منطقه، دمای هوا در آن اغلب در روزهای فصل تابستان به بیش از ۴۵ درجه سانتی‌گراد می‌رسد؛ این در حالی بوده که دمای هوا در شب‌ها کاهش قابل‌توجهی را به ثبت رسانده و حتی در فصل زمستان به زیر صفر درجه سانتی‌گراد می‌رسد. حجم بارندگی‌ها در منطقه صحرای غربی آفریقا بسیار کم و به صورت پراکنده گزارش شده و به طور متوسط حجم بارندگی در منطقه مذکور ​​کمتر از ۱۰۰ میلی‌متر در سال اعلام شده است.

به دلیل شرایط جوی بسیار ناپایدار اعلام شده در این منطقه خشک و بیابانی، فرایند اکتشافات معدنی بسیار دشوار خواهد بود. کمبود دسترسی به آب نیز نه تنها بر روند اجرای عملیات معدنی در منطقه صحرای غربی تاثیر منفی می‌گذارد بلکه امکان توسعه سکونتگاه‌ها و زیرساخت‌های لازم برای راه‌اندازی پروژه‌های معدنی را با مشکلاتی جدی مواجه خواهد کرد.

چشم‌انداز تنش‌های سیاسی بر سر مالکیت ذخایر معدنی منطقه صحرای غربی

کشور مراکش مدعی حاکمیت بر منطقه صحرای غربی است؛ این در حالی بوده که جبهه پولیساریو به عنوان یک جنبش استقلال‌طلبانه، به دنبال تشکیل یک جمهوری دموکراتیک عربی صحرا (SADR) در منطقه مورد مناقشه است. با توجه به مناقشات سیاسی مطرح شده، وضعیتی نامشخص در خصوص توسعه ذخایر معدنی موجود در منطقه صحرای غربی به وجود آمده است.

مناقشات فعلی بر سر مالکیت منطقه مذکور ابهاماتی را در رابطه با اشتراک منافع در ذخایر معدنی آن ایجاد کرده است. از همین رو، در توسعه هرگونه پروژه معدنی در منطقه صحرای غربی باید حقوق و منافع ساکنان بومی آن و همچنین حفظ منافع مراکش در منطقه مورد مناقشه در نظر گرفته شود؛ البته ناگفته نماند در نظر نگرفتن ملاحظات زیست‌محیطی در فرایند توسعه معادن در محیط‌های بیابانی مانند منطقه صحرای غربی آفریقا ممکن است اثرات منفی زیادی بر اکوسیستم بسیار حساس آن داشته باشد.

از سوی دیگر، توسعه بخش معدن در منطقه صحرای غربی منافع اقتصادی قابل ‌توجهی را به همراه خواهد داشت. فرایند استخراج از معادن باعث ایجاد شغل، توسعه زیرساخت‌ها و افزایش میزان درآمد ساکنان بومی و به طور کلی ایجاد رشد اقتصادی کلی در منطقه مذکور خواهد شد. با این حال و جدای از این مزایا، توسعه ذخایر معدنی در منطقه نامبرده شده چالش‌هایی را نیز به همراه دارد.

چه آینده‌ای پیش روی ذخایر معدنی منطقه صحرای غربی آفریقا قرار دارد؟

آینده توسعه و راه‌اندازی بخش معدن در منطقه صحرای غربی نامشخص است. چنین اقدامی، مستلزم اتخاذ رویکردی چند‌وجهی بوده که به جهت پیشبرد آن در نظر گرفتن چندین جنبه کلیدی مورد اهمیت خواهد بود. در خصوص مناقشات سیاسی بر سر مالکیت صحرای غربی، می‌توان بیان کرد که میانجی‌گری سایر کشورها و توافق بر سر امضای توافق‌نامه‌هایی که در آن حقوق همه طرف‌های مدعی رعایت شود، مناسب‌ترین رویکرد برای حل مشکلات ذکر شده خواهد بود.

توسعه پایدار و اجرای قوانین حفاظت از محیط زیست، از جمله موارد بسیار حائز اهمیت در توسعه ذخایر معدنی منطقه مذکور به شمار می‌رود. همچنین، اجرای مقررات سختگیرانه و به‌کارگیری شیوه‌های منبع‌یابی مسئولانه برای به حداقل رساندن تاثیرات منفی بر اکوسیستم بسیار حساس بیابانی آن ضروری به نظر می‌رسد. همچنین مدیریت آب، دفع پسماند و استفاده از استراتژی احیای زمین برای توسعه عملیات استخراج پایدار در صورت بهره‌برداری از ذخایر معدنی در منطقه صحرای غربی باید در اولویت قرار داده شود. علاوه‌براین، شرایط آب‌وهوایی نامساعد و دسترسی بسیار سخت به ذخایر معدنی، نیازمند توسعه زیرساخت‌های مناسب خواهد بود. سرمایه‌گذاری در ایجاد شبکه‌های حمل‌ونقل، تولید برق و نصب سیستم‌های آب‌شیرین‌کن در راستای توسعه پایدار بخش معدن در منطقه مذکور، از جمله دیگر اقدامات لازم در همین رابطه به شمار می‌رود.

در مجموع می‌توان عنوان کرد منطقه صحرای غربی از منابع معدنی فراوانی برخوردار بوده که با توسعه آن، امکان رشد اقتصادی در منطقه مذکور فراهم خواهد شد. با این حال، ارزیابی احتمالی توسعه ذخایر معدنی منطقه صحرای غربی مستلزم بررسی جنبه‌‌های مهمی مانند پیچیدگی‌های زمین‌شناسی، جغرافیایی، سیاسی و مطابق با قوانین خواهد بود.

از همین رو، اتخاذ یک رویکرد مشارکتی که به نفع همه ذی‌نفعان بوده و پایداری زیست‌محیطی را دنبال داشته باشد و در آن رعایت حقوق ساکنان بومی منطقه صحرای غربی در نظر گرفته شده، ضروری خواهد بود. تنها در این صورت است که آینده توسعه ذخایر معدنی در صحرای غربی برای همه طرف‌های درگیر سودمند است.

انتهای پیام//