گابریل بوریچ، رئیس‌جمهور وقت شیلی در کمپین‌های انتخاباتی خود تعهد داده بود که تمرکز دولت وی بر استخراج و تولید از معادن مس و لیتیوم این کشور مبتنی بر مسائل زیست‌محیطی و تقویت زیرساخت‌های اجتماعی خواهد بود.

به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات‌ آنلاین» و به‌ نقل از خبرگزاری رویترز، زمانی که بوریچ در ماه آپریل ۲۰۲۳ طرح بلندپروازانه خود برای ملی‌سازی صنعت لیتیوم شیلی و افزایش استخراج این عنصر ضروری مورد استفاده در تولید باتری خودروهای الکتریکی را اعلام کرد، متعهد شد که این کار همگام با فناوری پیشگام و سازگار با محیط‌ زیست انجام می‌شود و مذاکراتی نیز با جوامع بومی محلی در این خصوص صورت می‌گیرد.

جوامع بومی که در شمال یا اطراف زمین‌های نمک لیتیومی در شمال شیلی زندگی می‌کنند و زمانی تحت یک شورای منطقه‌ای دسته‌بندی می‌شدند و اکنون بر سر یک سری از مسائل با یکدیگر اختلاف نظر دارند، به طرح ملی‌سازی صنعت لیتیوم بدبین هستند و ممکن است مذاکره با آن‌ها سخت‌تر از آنچه دولت وقت شیلی برای آن برنامه‌ریزی کرده بود، باشد. برخی از رهبران این جوامع بومی در مصاحبه با رویترز، خواستار دریافت سود بیشتر در ازای استخراج لیتیوم شدند؛ در حالی که برخی دیگر از این رهبران اعلام کردند که در برابر هرگونه استخراج لیتیوم مقاومت خواهند کرد.

فرانسیسکو مونداکا، مهندس عمران و رئیس بخش زیست‌محیطی شورای بومی بیابان آتاکاما بر این باور است که این جوامع بومی در خشک‌ترین بیابان‌های شیلی ساکن هستند و شرکت‌های استخراج کننده اگر بخواهند از آب و پوشش گیاهی این مناطق در ازای پرداخت مبلغی سود به این جوامع استفاده کنند، دیگر آبی جهت استفاده این جوامع باقی نخواهد ماند.

لازم به ذکر است که کشور شیلی، دارای بزرگ‌ترین ذخایر لیتیوم جهان است که حدود ۹۰ درصد آن در بیابان آتاکاما قرار دارد. دولت شیلی به دنبال بهره‌برداری از روند افزایشی حجم تقاضا برای لیتیوم مورد استفاده در تولید باتری خودروهای الکتریکی از جمله شرکت تسلا، شرکت «BMW» و همچنین شرکت‌های فعال در زمینه انرژی تجدیدپذیر است. از سوی دیگر، برخی دیگر از کشورها در سال‌های اخیر پیشرفت‌های چشمگیری در زمینه افزایش ظرفیت تولید لیتیوم داشته‌اند. در حال حاضر، تنها دو شرکت «SQM» و شرکت آمریکایی «Albemarle» فلز لیتیوم را از معادن شیلی استخراج می‌کنند.

طرح ارائه شده توسط رئیس‌ جمهور وقت شیلی بر مبنای افزایش حجم استخراج فلز لیتیوم از معادن این کشور، با مشارکت شرکت‌های دولتی و خصوصی تحت عنوان یک شرکت جدیدالاحداث که مدیریت آن بر عهده یک شرکت دولتی است، خواهد بود. در همین رابطه، دولت شیلی در حال حاضر مذاکرات خود با شرکت «SQM» را آغاز کرده است و قصد دارد مذاکراتی نیز با شرکت «Albemarle» قبل از پایان قرارداد آن در سال ۲۰۴۳ انجام دهد.

گفتنی است لیتیوم از طریق حوضچه‌های بزرگ تبخیر آب نمک استخراج می‌شود. جوامع محلی و کارشناسان ‌زیست‌محیطی معتقدند این مسئله بر سطح آب زیرزمینی تاثیر منفی می‌گذارد و به جمعیت فلامینگوها و دیگر حیواناتی که در این منطقه ساکن هستند، آسیب می‌رساند.

بر اساس طرح جدید ارائه شده از سوی رئیس‌ جمهور وقت شیلی، استخراج فلز لیتیوم در معادن شیلی با استفاده از روش استخراج مستقیم لیتیوم (DLE) انجام خواهد شد. در این روش بعد از استخراج لیتیوم، آب نمک دوباره به درون زمین تزریق می‌شود. گفتنی است که استفاده از روش استخراج مستقیم لیتیوم هنوز از نظر تجاری اثبات نشده است.

مونداکا عنوان کرد: موضوع آزاردهنده این است که یک محصول با بر چسب تولید زیست‌پایشی در سطح جهان به فروش می‌رسد اما در واقع روش تولید آن به هیچ وجه سازگار با محیط‌ زیست نیست.

جوامع محلی شیلی

لازم به ذکر است که سازمان ناسا برای شبیه‌سازی مریخ، از زمین‌های بیابان آتاکاما استفاده می‌کند. همچنین حدود یک هزار و ۵۰۰ سال است که جامعه بومی «Lickan Antay» در این زمین‌ها سکونت دارند.

محل سکونت این جامعه بومی در ناحیه‌ای کوچکی از این بیابان که منابع آب و پوشش گیاهی دارد و معادن لیتیوم نیز در نزدیکی آن واقع شده است، قرار دارد. بخشی از این جامعه بومی در دشت و نمکزار «Tara» در منطقه‌ای با تنوع زیستی و مملو از سرنیزه‌های باستانی، سرامیک‌ها و سایر آثار باستانی قرار دارد و بخشی از منطقه حفاظت‌ شده و ذخیره‌گاه ملی «Los Flamencos» محسوب می‌شود.

کریستین اسپیندولا که مسئول گشت‌زنی و امنیت در دشت و نمکزار «Tara» برای منطقه مسکونی «Toconao» است، ضمن انتقاد از دولت وقت شیلی به دلیل عدم مشورت با جوامع محلی، مطرح کرد: تفاوت زیادی بین دولت فعلی و دولت قبلی شیلی وجود ندارد.

وی افزود: دولت شیلی بدون مشورت با صاحبان اصلی این منطقه که سال‌هاست در آن زندگی می‌کنند، قصد دارد لیتیوم از معادن موجود در این منطقه را استخراج و به فروش برساند.

اسپیندولا ادامه داد: روش رفتار دولت شیلی با جوامع بومی این کشور هرگز تغییر نمی‌کند. دولت شیلی زمانی به سراغ این جوامع محلی می‌رود که مثلا بخواهد تاسیسات مورد نیاز برای استخراج یه معدن را در نزدیکی محل سکونت آن‌ها مستقر کند.

وی تاکید کرد: مدرن‌ترین امکانات معدنی، رصدخانه‌ها و مراکز توریستی با رستوران‌ها و فروشگاه‌های صنایع دستی در بیابان آتاکاما قرار دارد؛ این در حالی است که بسیاری از شهرهای بومی مجاور این بیابان، دارای جاده‌های خاکی ناهموار، ساختمان‌های ناتمام و زیرساخت‌های ضعیف هستند.

اسپیندولا اظهار داشت: در منطقه مسکونی «Toconao»، آب آشامیدنی یا مرکز بهداشتی وجود ندارد و قطعی برق بسیار اتفاق می‌افتد. جوامع بومی در بیابان آتاکاما، متفاوت از دولت فدرال این کشور زندگی می‌کردند و یک جامعه خودمختار بودند. این جوامع محلی دارای اولویت‌های متفاوتی بودند که بر مسائلی چون محیط‌ زیست، فرهنگ و حفظ شیوه زندگی‌ متمرکز بود. بنابراین به نظر می‌رسد سیاست ملی‌سازی لیتیوم با سیاست‌های جوامع بومی شیلی منافات داشته باشد.

اسپیندولا و مونداکا بر این باورند که اکثریت جوامع بومی شیلی، با گسترش استخراج لیتیوم در این منطقه مخالف هستند. در همین رابطه، وزارت معدن شیلی در پاسخ به سوال که اگر جوامع محلی شیلی با این طرح دولت مخالفت کنند، آیا دولت به طرح برنامه‌ریزی شده خود ادامه خواهد داد یا خیر، از هرگونه ارائه اظهار نظری خودداری کرد. این وزارتخانه اعلام کرد که ایجاد روابط با جوامع بومی باید با جدیت دنبال شود و به همین دلیل است که رئیس‌ جمهور شیلی، شخصا با این جوامع دیدار و گفت‌وگو کرده است.

در یک کنفرانس مطبوعاتی پس از اولین دیدار رئیس‌ جمهور شیلی با نمایندگان جوامع بومی در روز ۳۰ ژوئن ۲۰۲۳، بوریچ بیان کرد که به ادامه مذاکرات خوش‌بین است و روند توسعه این معادن باید یکپارچه، پایدار و سازگار با محیط‌ زیست و اولیت جوامع محلی انجام شود.

رئیس‌ جمهور وقت شیلی عنوان کرد: دولت به مسائلی مانند کمبود برق و آب آشامیدنی در این منطقه رسیدگی خواهد کرد و وزارت معادن شیلی به مذاکرات با جوامع محلی ادامه خواهد داد.

تبدیل شدن جوامع محلی شیلی به یک شریک دولتی

برخی از رهبران جوامع بومی اعلام کردند که در صورت پرداخت سود منصفانه، از استخراج لیتیوم حمایت خواهند کرد. یرمین باسک، رئیس شورای منطقه مسکونی «Toconao» مطرح کرد: بر جوامع محلی فشار می‌آوریم تا با دریافت سود و سهم بیشتر و به عنوان یک شریک استراتژیک در شرکت تازه تاسیس دولتی لیتیوم موافقت کنند.

وی تاکید کرد: عنوان مالکان و ساکنان زمین‌های این جوامع درخواست دارند که سهمی از استخراج لیتیوم به عنوان شرکای استراتژیک دولت شیلی داشته باشند.

باسک تاکید کرد: از جوامع بومی درخواست می‌کنیم که در این تصمیم‌گیری مشارکت داشته باشند و سرمایه‌گذاری در کشاورزی، گردشگری و سایر پروژه‌هایی را که پس از پایان یافتن استخراج لیتیوم در این منطقه، منافعی را برای جوامع بومی آن‌ها به ارمغان می‌آورد، تبلیغ کنند.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: این پیشنهاد توسط برخی اعضای شورای بومی آتاکاما حمایت می‌شود. لازم به ذکر است که شورای بومی آتاکاما در سال ۱۹۹۵ تشکیل شد و ذیرش تصمیمات با اکثریت آرا خواهد بود. از سال ۲۰۱۷، شرکت «Albemarle» هر ساله حدود ۳٫۵ درصد از سهم حجم فروش خود را به این شورا داده که به طور مساوی بین ۱۸ عضو آن تقسیم شده است.

آلونسو باروس، وکیلی که به انجام مذاکرات میان دولت شیلی و جوامع محلی کمک کرد، گفت: پرداخت این سهم از فروش، منجر به اختلاف نظر میان این جوامع محلی شده است. جوامع محلی با ۱۰ نفر جمعیت هستند که دو میلیون دلار دریافت می‌کنند و جوامع محلی دیگری با سه هزار نفر جمعیت وجود دارد که همین مبلغ به آن‌ها اختصاص می‌یابد.

برخی از جوامع محلی اکنون در حال برنامه‌ریزی برای انجام مذاکرات فردی با دولت شیلی و خارج از این شورا هستند. شرکت «SQM» نیز همین رویکرد را اتخاذ کرده است و مذاکرات فردی را با جوامع محلی نزدیک به پروژه‌های معدنی تحت مدیریت خود انجام می‌دهد.

رولاندو هومیر، رئیس سابق این شورا که جوامع محلی را برای امضای قرارداد با شرکت «Albemarle» گرد هم آورد، بیان کرد: نزدیک به پنج سال طول کشید تا همه این اعضا به امضای این قرارداد رضایت دهند.

هومیر در ادامه خاطرنشان کرد: روند این مذاکرات سال‌ها به آرامی طی شد و چندین سال به طول انجامید؛ حتی حرفی از میزان سود درخواستی شورا به میان نیامد. هم‌اکنون جوامع محلی دریافته‌اند که از نظر قانونی می‌توانند پروژه‌ها را تا زمانی که خواسته‌های آن‌ها برآورده شود، به تعویق بیندازند.

به گفته وی، به نظر می‌رسد دولت آنچه که جوامع محلی تقاضا دارند را انجام نمی‌دهند. جوامع محلی توانایی تشکیل گروه‌های مخالف این اقدام دولت را دارند و می‌توانند با استفاده از منابعی که در اختیار داشته، وکیل‌های مورد نظر خود را به خدمت بگیرند. چنین پروژه‌هایی که به دادگاه شیلی کشیده شوند، فعالیت آن‌ها می‌تواند سال‌ها به تعویق بیفتد.

مائوریسیو لورکا، محقق دانشگاه آتاکاما که در حوزه معادن و جوامع بومی متخصص است، مطرح کرد: مذاکرات میان دولت شیلی و جوامع محلی بسیار پیچیده خواهد بود و طرح ارائه شده توسط رئیس‌جمهور این کشور، نشان‌دهنده عدم درک وی از جوامع محلی در واقعیت است.

وی در پایان یادآور شد: کاری که بوریچ سعی کرد انجام دهد، یک استراتژی در نظر گرفته نمی‌شود. هدف رئیس‌جمهور راضی نگه داشتن همه مردم شیلی در ظاهر است اما فقط عده معدودی از این طرح منفعت خواهند برد.

انتهای پیام//