صنعت آلومینیوم در کشور ما برخلاف قدمت ۵۰ ساله‌ای که دارد، تاکنون به آرامی در مسیر توسعه و پیشرفت گام برداشته است و در حوزه صنایع پایین‌دستی آن نیز یکپارچگی هدفمندی مشاهده نمی‌شود. در حالی که این صنعت در کشورهای حاشیه خلیج فارس بسیار زیاد مورد توجه قرار گرفته است و این کشورها به دلیل برخورداری از ذخایر فراوان انرژی، توانسته‌اند در صنعت آلومینیوم خوش بدرخشند. نکته قابل توجه در این مورد، اهمیت دادن کشورهای حاشیه خلیج فارس به صنایع پایین‌دستی آلومینیوم است که در این راستا، کشورهای امارات و بحرین پیشرو هستند و محصولات آلومینیومی خود را به کشورهای اروپایی صادر می‌کنند. صنعت آلومینیوم ایران نیز اخیرا با بهره‌برداری از مجتمع آلومینیوم جنوب(سالکو) در منطقه ویژه اقتصادی لامرد، به عنوان پیشرفته‌ترین واحد تولید آلومینیوم در کشور، توانسته پس از مدت‌ها ظرفیت تولید خود را افزایش دهد. همچنین منطقه ویژه لامرد به نمایندگی از سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) برنامه‌های متعددی را برای صنعت آلومینیوم به ویژه حوزه پایین‌دستی در نظر گرفته است. در این رابطه خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» با فریدون فدایی دولت، مدیرعامل منطقه ویژه اقتصادی لامرد به گفت‌وگو نشسته است که متن کامل آن را در ادامه خواهید خواند:
وضعیت منطقه ویژه لامرد را در حوزه زیرساخت‌ها و جذب سرمایه‌گذاری در این حوزه چگونه ارزیابی می‌کنید و چه اقداماتی در این خصوص انجام داده‌اید؟
طرح جامع توسعه و سرمایه‌گذاری در منطقه ویژه لامرد به تصویب رسیده است و در این راستا، جلسه‌ای نیز در سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) برگزار شد. ضمن اینکه اخیرا فرودگاه بین‌المللی شهدای لامرد با توجه به تصویب طرح توسعه، در محدوده منطقه ویژه لامرد قرار گرفت و به این منطقه ملحق شد. این فرودگاه از سال ۱۳۶۵ آغاز به کار کرده است و قبلا به بخش خصوصی تعلق داشت اما در نهایت دولتی شد. در حال حاضر، فرودگاه لامرد، بین‌المللی است و به کشورهایی مانند قطر، امارات و کویت هر هفته پرواز دارد و به زودی نخستین پرواز به کشور عمان نیز انجام می‌شود. ضمن اینکه پروازهای تهران به لامرد و شیراز به لامرد دو بار در هفته و بالعکس، به صورت مستمر صورت می‌گیرد. همچنین فرودگاه لامرد، نخستین فرودگاه کشور بوده که مجهز به جت ۶ نفره تاکسی هوایی است.
توسعه زیرساخت‌ها در منطقه ویژه لامرد با جدیت دنبال می‌شود. یکی از زیرساخت‌های بسیار مهم برای صنایع، تامین گاز است که برای این منظور، خط لوله ۶ اینچی تعبیه شده بود اما این خط لوله را به ۲۰ اینچ ارتقا دادیم تا صنایع بعدی بتوانند در منطقه بدون مشکل تامین گاز مستقر شوند.
دیگر زیرساخت توسعه‌یافته مهم در منطقه ویژه لامرد، آب بود که خوشبختانه با تمهیدات اندیشیده شده، هم‌اکنون ظرفیت خط لوله انتقال آب به این منطقه، حدود ۶۰ لیتر بر ثانیه ارتقا یافت. همچنین پروژه افزایش ظرفیت برق شبکه لامرد نیز در دست اقدام بود که برق مورد نیاز از منطقه ویژه انرژی‌بر پارس تامین شده است و وارد مدار می‌شود. ارتقای این دو زیرساخت می‌تواند سرمایه‌گذاران را برای ورود به منطقه ویژه لامرد بیش از پیش تشویق کند.
یکی از نکات مورد توجه منطقه ویژه لامرد، توسعه زیرساخت‌های مرتبط با ایمنی، بهداشت و محیط زیست(HSE) است. در این حوزه، دو پروژه ساخت درمانگاه و آتش‌نشانی منطقه ویژه لامرد در دستور اقدام است که کلنگ‌زنی ساختمان درمانگاه در شهریور ماه سال جاری انجام شده و اسناد مناقصه ساختمان آتش‌نشانی نیز تهیه شده است. در همین حال، برای ایمنی تجهیزات و ماشین‌آلات مورد نیاز آتش‌نشانی خریداری شده است.
با توجه به گسترش ارتباطات در ایران و نیاز مبرم به زیرساخت‌های ارتباطات الکترونیکی، اختصاص و نصب مرکز تلفن ۲۵۰ شماره‌ای برای سرمایه‌گذاران صورت گرفت زیرا سرمایه‌گذاران نیاز شدید به خط تلفن مستقل داشتند. علاوه‌براین فیبر نوری و اینترنت منطقه لامرد نیز به موازات توسعه خطوط تلفن انجام شد. در کنار آن، نصب دکل BTS برای تقویت آنتن‌دهی و ارتباطات تلفن همراه سرمایه‌گذاران و شرکت‌های حاضر در منطقه ویژه لامرد صورت پذیرفته است.
توسعه جاده‌های مواصلاتی به منطقه ویژه لامرد، یکی دیگر از برنامه‌های توسعه‌ای بوده که در این رابطه نیز تعریض جاده مرکز منطقه یا فاز یک به پروژه‌ها با احداث چندین کیلومتر جاده فرعی و اصلی صورت گرفته است.
همه این اقدامات در راستای تکمیل زیرساخت‌ها و ایجاد ظرفیت‌های لازم برای حضور هرچه بیشتر سرمایه‌گذاران و تشویق آن‌ها انجام شده است. ضمن اینکه در اواسط دی ماه نیز احداث پنج پروژه جدید آغاز می‌شود که برخی از آن‌ها شامل کارخانه سیمان، کارخانه تولید کاغذ از آهک، پایانه باری منطقه ویژه لامرد هستند.
تاکنون منطقه ویژه لامر برای یک هزار و ۵۰۰ نفر اشتغال ایجاد کرده و توانسته از ابتدای سال جاری تا الان، بیش از ۲۰۰ میلیون دلار صادرات داشته باشد. ضمن اینکه با افتتاح طرح‌های جدید تولیدی و زیرساختی این منطقه و نیز طرح‌هایی که قبلا احداث آن‌ها آغاز شده است، ۱۰ پروژه نسبتا بزرگ در حال احداث خواهیم داشت.
وضعیت شرکت آلومینیوم جنوب را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
مجتمع صنایع آلومینیوم جنوب(سالکو) به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده آلومینیوم در کشور که فاز نخست آن در ابتدای سال جاری به بهره‌برداری رسید، به تدریج به ظرفیت اسمی خود نزدیک می‌شود. برای توسعه صنعت آلومینیوم کشور، چندین برنامه در دست اقدام داریم که در حوزه صنایع پایین‌دستی فعال خواهد بود. در فاز نخست آلومینیوم جنوب، قرار است ۳۰۰ هزار تن شمش آلومینیومی در این منطقه تولید شود و به همین منظور بنا داریم بخشی از شمش‌های تولیدی را به محصولات پایین‌دستی تبدیل کنیم. این اقدام ضمن اینکه سرمایه‌گذاران را برای حضور در این منطقه تشویق می‌کند، منجر به ایجاد ارزش افزوده برای صنعت آلومینیوم کشور نیز می‌شود و هم اینکه صادرات محصولات آلومینیومی می‌تواند ارزآوری بسیار خوبی برای کشور داشته باشد. در همین حال، استقرار صنایع پایین‌دستی آلومینیوم منجر به ایجاد اشتغال در منطقه ویژه لامرد خواهد شد.
عمده تامین مواد اولیه شرکت آلومینیوم جنوب از طریق واردات انجام می‌شود. بعضا این مواد اولیه در قبال شمش صادراتی این شرکت به صورت تهاتر تامین شده و در برخی از مواقع نیز به صورت نقدی خریداری شده است. اگر ظرفیت تولید ماهانه ۳۰ هزار تن شمش آلومینیومی این شرکت فعال شود، حدود ۶۰ هزار تن پودر آلومینا در هر ماه نیاز خواهد بود. البته هم‌اکنون یک‌سوم ظرفیت این شرکت، معادل تولید ۱۰ هزار تن شمش آلومینیومی در ماه فعال شده است. یکی از مهم‌ترین مشکلات به ظرفیت نرسیدن این شرکت تامین برق به حساب می‌آمد که امیدوار هستیم این مسئله تا یک ماه آینده، برطرف و حدودا ۳۰۰ مگاوات برق وارد شبکه منطقه ویژه لامرد و در نهایت، شرکت آلومینیوم جنوب شود. این امر می‌تواند تقریبا تمام ظرفیت تولیدی شرکت آلومینیوم جنوب را به مدار تولید وارد کند.
همان‌طور که عنوان کردید، یکی از برنامه‌های اساسی منطقه ویژه لامرد، توسعه صنایع پایین‌دستی است. در این خصوص منطقه ویژه لامرد چه برنامه‌هایی را در نظر گرفته است؟
در راستای توسعه صنعت آلومینیوم به ویژه در حوزه پایین‌دستی، اعضای سندیکای صنایع آلومینیوم ایران به منطقه ویژه لامرد دعوت شدند تا ضمن بازدید از این منطقه، مقدمات حضور سرمایه‌گذاران را در این منطقه ارزیابی کنند. در این راستا، هیئت مدیره سندیکا فهرستی از صنایع آلومینیومی فعال کشور را تهیه می‌کند و منطقه ویژه لامرد نیز این فهرست را در اختیار سرمایه‌گذاران خواهد گذاشت. صنایع پایین‌دستی آلومینیوم که برای منطقه در نظر گرفته‌ایم شامل تولیدکنندگان قطعات خودرو، رینگ خودرو، قوطی‌های نوشیدنی و ورق‌های عریض آلومینیومی می‌شوند.
برای استقرار صنایع پایین‌دستی آلومینیوم در مقابل کارخانه سالکو، در منطقه ویژه قطعه زمینی به مساحت ۳۰۰ هکتار در نظر گرفته‌ایم که آن را «آلوم‌شهر» یا «شهر آلومینیوم» نام‌گذاری کرده‌ایم. علت در نظر گرفتن ۳۰۰ هکتار زمین در کنار مجتمع آلومینیوم جنوب برای توسعه صنایع پایین‌دستی این است که انتقال مواد اولیه برای این صنایع به راحتی صورت پذیرد و هزینه چندانی برای حمل‌ونقل متحمل نشوند. دلیل دیگر برای نزدیکی «آلوم‌شهر» به سایت سالکو، حمل آلومینیوم خالص به صورت مذاب است زیرا برخی از صنایع پایین‌دستی آلومینیوم برای تولید محصول به آلومینیوم به صورت مذاب نیاز دارند. در این رابطه، وسایل نقلیه مجهز و مخصوصی وجود دارند که قادر به حمل آلومینیوم مذاب در مسافت‌های نسبتا کوتاه هستند و می‌توانند آلومینیوم را به صورت مذاب در کوتاه‌ترین زمان ممکن به دست مصرف‌کنندگان برسانند. در این صورت هزینه انرژی برای صنایع پایین‌دستی به حداقل می‌رسد. باید توجه داشت که اگر آلومینیوم به صورت شمش جامد به صنایع پایین‌دستی انتقال یابد، این صنایع با صرف انرژی بسیار، باید آن را مجددا به صورت مذاب درآورند. بنابراین طبق تفاهمی که با شرکت آلومینیوم جنوب انجام داده‌ایم، فرایند حمل آلومینیوم مذاب برای بخشی از صنایع پایین‌دستی مستقر در لامرد امکان‌پذیر خواهد بود.
چه اقداماتی را در خصوص جذب سرمایه‌گذاری به ویژه در بخش زیرساخت‌ها انجام داده‌اید؟
در منطقه ویژه لامرد، درخواست‌ها برای اجرای پروژه از سوی این منطقه مطرح می‌شود؛ سپس مشاور پروژه الزامات مربوط به آن را طراحی می‌کند؛ بعد از آن تامین مالی پروژه به تایید ایمیدرو می‌رسد و سپس پیمانکار طی انجام مناقصه انتخاب می‌شود.
در رابطه با جذب سرمایه‌گذاری، چندین تفاهم‌نامه امضا کرده‌ایم که یکی از اقدامات بسیار مهم منطقه ویژه لامرد در این حوزه، امضای تفاهم‌نامه با شرکت تامین سرمایه امین به عنوان بزرگ‌ترین شرکت تامین سرمایه کشور بوده است تا به سرمایه‌گذاران کمک مالی شود. به این ترتیب، سرمایه‌گذاران می‌توانند از تامین اعتبارات در نظر گرفته شده با تسهیلات ویژه استفاده کنند.
یکی دیگر از تفاهم‌نامه‌ها، تعامل با مرکز توسعه و تحول ریاست جمهوری برای معرفی سرمایه‌گذاران از طریق منطقه ویژه لامرد جهت همکاری این مرکز با بانک‌ها است که سرمایه‌گذاران از این طریق نیز بتوانند تامین مالی مناسب را انجام دهند. البته این مهم پس از پیشرفت ۳۰ درصدی پروژه توسط سرمایه‌گذار، صورت خواهد پذیرفت.
در همین حال، منطقه ویژه لامرد تفاهم‌نامه دیگری نیز با وزارت راه و شهرسازی به امضا رسانده است که چهار گره کور یا مشکلات اساسی بزرگراه لامرد را حل کند زیرا یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های منطقه ویژه لامرد در شرایط کنونی، ورودی و خروجی سایت از جاده اصلی بوده و دیگری ایجاد کمربندی منطقه ویژه به شهرستان لامرد است. به دلیل اینکه جاده درون شهرستان لامرد ظرفیت و توان تردد حجم نسبتا بالای کامیون را ندارد، تردد زیاد کامیون‌ها چالش‌های زیادی را برای شهرستان به وجود می‌آورد. احداث این کمربندی باعث می‌شود کامیون‌ها شهرستان را دور بزنند و از آن عبور نکنند. در این خصوص با وزارت راه و شهرسازی تفاهم شده تا جاده منطقه ویژه به شهرستان لامرد دو بانده شود که طول این جاده حدود ۶ کیلومتر است. در این تفاهم‌نامه قرار است ۴۰ تا ۵۰ درصد تامین مالی پروژه توسط این وزارتخانه و مابقی توسط منطقه ویژه لامرد و ایمیدرو انجام شود.
اعتبار در نظر گرفته شده برای پروژه‌های تعریض، روکش و توسعه جاده منطقه ویژه لامرد، پنج تا ۶ میلیارد تومان خواهد بود. البته اقدامات مقدماتی در خصوص تعریض و شانه‌سازی جاده صورت گرفته اما دو بانده کردن جاده در مرحله مطالعات مقدماتی قرار دارد و به زودی به مرحله انتخاب پیمانکار وارد می‌شویم.
مهم‌ترین چالش‌های منطقه ویژه لامرد چه مواردی است؟
مهم‌ترین معضلات منطقه ویژه لامرد، جذب سرمایه‌گذار و زیرساخت بودند که خوشبختانه با قراردادهای منعقد شده در حوزه سرمایه‌گذاری این موارد تا حدود زیادی برطرف شده است و زیرساخت‌هایی نظیر آب، برق، گاز و جاده نیز متناسب با نیاز پروژه‌ها در حال توسعه هستند. تنها چالش قابل توجه برای منطقه ویژه لامرد، تحریم‌ها است. برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی جهت اجرای پروژه‌های در دست اقدام، با مشکلاتی نظیر انتقال پول مواجه هستیم که قدرت مانور این منطقه را در حوزه جذب سرمایه‌گذاری خارجی تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. با این حال، منطقه ویژه لامرد توانسته است طی دو سال گذشته ۴۰ تا ۵۰ گروه سرمایه‌گذار را جذب کند که ۱۰ تا ۱۲ گروه از آن‌ها نهایی شده و بیش از ۱۴۰ هکتار از زمین‌های منطقه به سرمایه‌گذاران متقاضی واگذار شده است. بخشی از این پروژه‌ها آغاز شده‌اند و بخشی دیگر نیز تا پایان سال جاری آغاز خواهند شد.
