شرکت‌های خصوصی صنعت فولاد، پتانسیل‌های ارزشمندی دارند که در طی سالیان کمتر مورد حمایت دولتمردان قرار گرفته است؛ در صورتی که سودآوری بنگاه‌های خصوصی، در نهایت می‌تواند به نفع دولت و کشور باشد اما نه تنها به این مهم توجه نمی‌شود بلکه چالش‌هایی نظیر قیمتگذاری دستوری، همواره سدی در برابر توسعه بخش خصوصی بوده است. در این راستا، خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» با نوید ایزدپناه، نایب‌رئیس هیئت مدیره شرکت هفت الماس گفت‌وگو کرده است. وی در این باره می‌گوید که قیمتگذاری دستوری، بزرگترین آفت اقتصاد کشور بوده و همین مسئله باعث ایجاد بحران در بخش‌های مختلف اقتصادی شده است؛ اگرچه در مجموعه هفت الماس با فعالیت‌های دانش‌بنیان تلاش کرده‌ایم محصولاتی خاص را برای کشور تولید کنیم و در مسیر توسعه استوار بمانیم. متن کامل این گفت‌وگو را در ادامه خواهید خواند:
توضیحاتی در خصوص وضعیت هفت الماس و پروژه‌های در دست اقدام این شرکت بفرمایید.
در مجموعه هفت الماس برای حدود یک هزار و ۲۰۰ نفر و در کل گروه نیز حدود دو هزار و ۵۰۰ نفر شغل ایجاد شده است. شرکت هفت الماس طی سال‌های گذشته همواره تلاش کرده است رو به جلو حرکت کند و در این رابطه، طرح‌های توسعه‌ای در زنجیره فولاد به اجرا درآورده است. تا جایی که هم‌اکنون نصب خط تولید ورق قلع‌اندود نیز در این شرکت به اتمام رسیده و تست‌های اولیه تولید محصول در آن نیز به خوبی انجام شده است. در همین حال، چندین کویل ورق قلع‌اندود تولید شده و برای انجام تست اولیه در اختیار مصرف‌کنندگان قرار داده شده است. منتظر تشریف‌فرمایی یکی از مسئولان که احتمالا وزیر صنعت، معدن و تجارت خواهد بود، هستیم که این خط را به طور رسمی افتتاح کند. لازم به ذکر است که خط مورد اشاره قادر به تولید ورق با پوشش قلع و نیز با پوشش کروم خواهد بود و به این ترتیب، تنها خط تولید کشور است که می‌تواند هم ورق با پوشش کروم و هم با پوشش قلع تولید کند.
محصول مهم دیگری که در برنامه تولید قرار دارد و تولید آزمایشی آن نیز انجام شده، ورق فولادی زنگ‌نزن با گرید ۴۳۰ و ۴۳۹ است. این ورق‌های فولادی در صنایع مختلفی همچون لوازم خانگی، خودروسازی، اگزوزسازی و… کاربرد دارند. گفتنی است که شرکت هفت الماس طی سال‌های قبل در زمینه تولید ورق‌ها تحقیق و آزمایش کرده و پروژه یاد شده توسط بخش تحقیق و توسعه این مجموعه به سرانجام رسیده است. به طوری که در دستگاه‌ها و ماشین‌آلات تولیدی تغییراتی ایجاد کردیم تا بتوانیم فولاد زنگ‌نزن را تولید کنیم. در این خط نیز محصول تولید شده و در اختیار بسیاری از مصرف‌کنندگان مانند تولیدکنندگان لوازم خانگی و به ویژه خودروسازی قرار گرفته است. ورق زنگ‌نزن نسوز در خودروسازی به ویژه اگزوز و کاتالیست آن به کار می‌رود. در نظر داریم سالانه حدود ۱۵ هزار تن از این محصول را تولید و روانه بازار مصرف کنیم.
آیا برنامه‌ای برای ورود به تولید سایر محصولات زنجیره به ویژه در جهت تامین مواد اولیه خود دارید؟
برنامه دیگری که در مجموعه دنبال می‌کنیم و این مهم از طریق یکی از شرکت‌های زیرمجموعه با عنوان فولاد فراد دنبال میشود، احداث خط نورد گرم برای تولید ورق گرم در قزوین است. پیشرفت این پروژه حدود ۳۵ درصد بوده و سالن‌های مورد نیاز در حال احداث است و تجهیزات و ماشین‌آلات مورد نیاز توسط یکی دیگر از شرکت‌های زیرمجموعه در حال ساخت است. در ماشین‌سازی و ساخت تجهیزات نیز حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد پیشرفت رخ داده است. به نظر می‌رسد این پروژه تا دو سال آینده به بهره‌برداری برسد و تولید محصول در آن آغاز شود. در این خط تولید نیز طراحی و مهندسی ساخت تجهیزات و ماشین‌آلات مانند بسیاری از خطوط توسط کارشناسان و طراحان شرکت هفت الماس صورت گرفته است. در این خط قادر به تولید تمامی محصولات نورد گرم از محصولات معمولی ساختمانی تا فولاد زنگ‌نزن خواهیم بود. ضمن اینکه خط مورد نظر به گونه‌ای طراحی شده است که محصولات خاص ورق مانند سیلیکون استیل، ورق‌های HSLA و ورق‌های خاص آلیاژی نیز قابل تولید باشد.
خط تولید در نظر گرفته شده دارای ظرفیت باز مانند بسیاری از شرکت‌های نوردی فولادی است و میزان تولید آن متناسب با محصولات تغییر می‌کند. به طوری که از یک میلیون تن تا هفت میلیون تن محصول نوردی در آن قابل تولید است. ظرفیت این خط به نوعی با نوع محصول نهایی ارتباط دارد. این یعنی ممکن است در یک خط نوردی ۷۰۰ تن به ازای هر ساعت از یک محصول معمولی تولید کرد. در حالی که برای تولید یک محصول خاص با ارزش افزوده بالا، می‌توان تا ۳۰۰ تن محصول تولید کرد. در نهایت اینکه میزان ضخامت محصول نیز تعیین‌کننده محصول نهایی نوردی است. چراکه در ضخامت‌های بالا میزان تولید نیز افزایش و در مقابل، برای تولید ورق با ضخامت پایین، میزان تولید کاهش می‌یابد. همچنین قیمت محصولات نوردی متناسب با ضخامت تغییر می‌کند. به طور مثال، ممکن است قیمت ورق گرم یک میلی‌متر حدود ۱۵۰ دلار به ازای هر تن بیشتر از ورق گرم سه میلی‌متر باشد.
وضعیت تامین مواد اولیه هفت الماس چگونه است؟
هفت الماس در حال حاضر، مواد اولیه خود را هم از بورس می‌خرد و هم بخشی دیگر را از طریق واردات تامین می‌کند. طبیعی است که تولیدکنندگان داخلی نمی‌توانند همه مواد اولیه شرکت ما را تامین کنند. به طور مثال، هنوز تولیدکننده ورق سیلیکونی، ورق بازکننده در قوطی کنسرو، ورق آلیاژی و زنگ‌نزن در کشور وجود ندارد؛ این ورق جزو سخت‌ترین محصولات فولادی در دنیا بوده و تنها تولیدکننده این ورق در کشور هفت الماس است. متاسفانه ورق گرم اولیه این محصول در ایران تولید نمی‌شود و بنابراین ناچار به واردات آن هستیم. ضمن اینکه ورق‌های فولادی با کیفیت را نیز وارد می‌کنیم. البته محصولات خط تولید سبا در شرکت فولاد مبارکه بسیار با کیفیت است و می‌تواند ورق گرم استاندارد تولید کند. امیدوار هستیم همه تولیدکنندگان ورق در کشور بتوانند محصولات کیفی و استاندارد را تولید کنند.
لازم به یادآوری است که پس از بحرانی که در دولت قبل توسط معاون معدنی وقت وزارت صمت ایجاد شد، هم‌اکنون در بازار ورق فولادی به ویژه تامین مواد اولیه، تقریبا شاهد ایجاد تعادل نسبی و آرامش هستیم. اکنون خردگرایی خاصی در وزارت صمت حاکم بوده و نتیجه این موضوع در بازار خود را نشان داده است. وزارت صنعت، معدن و تجارت در گذشته به صورت دستوری قیمت محصولات ورق فولادی را پایین نگه داشته بود و همین امر باعث شد تا تقاضا به ویژه برای ورق گرم که ماده اولیه بسیاری از صنایع پایین‌دستی است، افزایش یابد. این یعنی قیمتگذاری دستوری باعث شد دو اتفاق در بازار فولاد رخ دهد؛ نخست آنکه تولیدکننده تمایل کمتری برای افزایش تولید و عرضه کالا به بازار داشته باشد. این یعنی تولید کالای قیمتگذاری شده کاهش یافت. دوم اینکه در بازار مصرف نیز متقاضیان با توجه به ارزانی مواد اولیه، به جای اعلام نیاز واقعی خود برای دریافت مواد اولیه، تا دو سه برابر تقاضا ثبت کردند. بنابراین شاهد تقاضای کاذب در بازار بودیم. نتیجه این موضوع نیز افزایش قیمت مواد اولیه، ایجاد تقاضای کاذب و بازار سیاه و نابه‌سامانی کامل بازار بود. متاسفانه حتی در این نابه‌سامانی‌ها شاهد ابطال برخی از معاملات فولادی نیز بودیم که به افزایش التهابات دامن زد.
در حال حاضر، شاهد به وجود آمدن عقل‌گرایی در میان سیاست‌گذاران صنعت فولاد هستیم. تولیدکنندگان همواره درخواست دارند که دولت وارد قیمتگذاری کالاها نشود. قیمتگذاری دستوری، تخریب‌کننده بازار و خطرناک است و هرگز در هیچ کشوری، قیمتگذاری دستوری نتیجه مثبتی نداشته است.
در این میان، محصول بعضی تولیدکنندگان ورق گرم به دلیل نوع خط تولید آن‌ها از کیفیت کمتری برخوردار است و در صورتی که تولید این شرکت‌ها نیز کیفی انجام شود، قطعا بازار از آن‌ها تقاضای محصول خواهد کرد. بنابراین مشکل صنعت فولاد کشور در حوزه نورد ورق گرم، تکنولوژی تولید است و عمده تولیدکنندگان این حوزه نمی‌توانند محصولاتی با کیفیت بالا تولید کنند.
اخیرا همه تولیدکنندگان ورق، محصولات خود را به بورس آورده‌اند و شاهد چندین عرضه سنگین از سوی تولیدکنندگان بودیم. این موضوع نتیجه عدم دخالت دولت در قیمتگذاری و بازار بوده است. با توجه به واقعی شدن قیمت محصولات فولادی، تولیدکنندگان همه توان خود را به بورس می‌آورند و شاهد تقاضای واقعی در بورس کالا هستیم. از این رو بازار به تعادل رسیده و قیمت‌ها تا حدودی کاهش یافته است. باز هم تاکید میشود محدودیت تقاضا، محدودیت در عرضه، قیمتگذاری دستوری، تعیین سقف خرید، تعیین سقف رقابت و تعیین زمان رقابت، منجر به اختلال در تعیین واقعی تقاضا میشود و هر نوع اختلالی به ایجاد نابه‌سامانی قیمتی در بازار منجر خواهد شد و در این نابه‌سامانی، رانت به وجود می‌آید.
اگر دولت به این خرد برسد که قیمتگذاری دستوری در بازار فولاد حاکم نباشد که به این موضوع خوش‌بین هستیم، در بازار ثبات و آرامش ایجاد خواهد شد.
عرضه همه محصولات فولادی در بورس را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا هفت الماس نیز محصولات خود را در بورس عرضه می‌کند؟
شرکت هفت الماس هر هفته محصولات خود را در بورس کالای ایران عرضه می‌کند. طبق قانون در صورتی که خریدار برای عرضه انجام شده در بورس وجود نداشته باشد، کالا مازاد تلقی میشود و عرضه‌کننده این اختیار را دارد که آن را صادر کند. به دلیل اینکه قیمت صحیح تنظیم شده است، تقاضای واقعی در بازار اتفاق می‌افتد و میزان خرید و فروش بسیار شفاف مشخص است. مکانیزم قیمتگذاری با نرخ ارز نیما انجام میشود و به دلیل یکسان‌سازی نرخ مواد اولیه، محصولات و صادرات، بازار به تعادل رسیده است. هر زمان که در بازار آرامش به وجود آید، رانت و بازار سیاه در آن جایی نخواهد داشت. اکنون همه تولیدکنندگان در بازار با توجه به نبود قیمتگذاری دستوری رفتار منطقی از خود نشان می‌دهند و بازار به ثبات رسیده است.
آرامش در بازار باعث شده است بازار برای تولیدکننده و مصرف‌کننده پیش‌بینی‌پذیر باشد؛ این یعنی مصرف‌کننده از عرضه تولیدکننده در هفته‌های آتی آگاه است و تولیدکننده نیز برای عرضه در بورس رغبت می‌یابد. همچنین در صورتی که مازاد عرضه در بورس داشته باشیم هم می‌توانیم در نوبت بعدی عرضه بیشتری در بورس انجام دهیم و هم اینکه این مازاد می‌تواند صادر شود.
نکته قابل توجه این است که با واقعی‌سازی قیمت‌ها، قدرت در دست خریدار قرار می‌گیرد و انتخاب می‌کند که در چه زمان، چه میزان و با چه قیمتی محصول عرضه شده را خریداری کند. همچنین تولیدکنندگان بیشتری تمایل خواهند داشت کالای خود را در بورس عرضه کنند و خریدار نیز انتخاب بیشتری خواهد داشت. نتیجه این فرایند، ایجاد رقابت هم میان عرضه‌کنندگان و هم خریداران برای افزایش کمیت و کیفیت محصول خواهد بود.
آیا محدودیت انرژی فعالیت هفت الماس را تحت تاثیر قرار داده است؟ نظر شما در این خصوص چیست؟
با اینکه صنعت فولاد به آرامش نسبی رسیده اما موضوع دیگری که این صنعت را آزار می‌دهد، محدودیت‌های انرژی است. در همه جای دنیا، قیمت برق خانگی از قیمت برق صنعتی گران‌تر است زیرا صنعت میزان بیشتری از برق را مصرف می‌کند. منطق قیمت در همه جای دنیا این است که هنگامی که مصرف‌کننده حجم بیشتری از کالا را می‌خرد، قیمت برای آن کمتر محاسبه میشود. علاوه‌براین، در بخش صنعتی مصرف، تداوم دارد و مانند بخش خانگی محدود به ساعاتی از شبانه‌روز نیست. ضمن اینکه میزان مصرف برق در صنعت ثابت است. از این رو، هم به دلیل حجم زیاد و هم به خاطر یکنواختی مصرف، برق صنعتی ارزان‌تر باید باشد. نکته قابل توجه دیگر در خصوص مصرف برق صنعتی این است که صنعت در قبال مصرف برق، محصول تولید می‌کند و آن را در بازار به فروش می‌رساند و در قبال آن به دولت مالیات پرداخت می‌کند. این یعنی صنعت هر چه برق بیشتری مصرف کند، عملا کالای بیشتری تولید خواهد کرد و با تولید و فروش بیشتر، درآمد بیشتری خواهد داشت و در نتیجه، مالیات بیشتری را به دولت پرداخت خواهد کرد.
صنعتگری که برق بیشتری مصرف می‌کند، قصد دارد درآمد بیشتری داشته باشد. در نتیجه، دولت و حاکمیت با دریافت مالیات در ارزش افزوده تولید شریک خواهند بود و شریک به شریک خود برای ایجاد ارزش افزوده بیشتر باید تخفیف دهد زیرا اگر چرخ صنعت بیشتر گردش کند، مالیات بیشتری به دولت پرداخت خواهد کرد.
متاسفانه مصرف خانگی برق در سال‌های اخیر به شدت افزایش یافته و این موضوع باعث شده است به بخش صنعتی فشار بیشتری وارد شود. عدم عرضه انرژی کافی به بخش صنعت و در نتیجه، کاهش تولید مانع رشد صنعتی شده است و طی چند سال آینده بیکاری و فقر را به جامعه تزریق خواهد کرد.
متاسفانه دولت‌ها شجاعت تصمیم‌گیری درست را ندارند زیرا باید قیمت تمام حامل‌های انرژی در تمام صنایع کمتر از قیمت خانگی باشد. در حال حاضر، قیمت گاز صنعت پتروشیمی ۱۰ برابر قیمت گاز خانگی است. متاسفانه با این وضعیت، صنعت آینده روشنی نخواهد داشت.
بسیاری از شرکت‌ها ازجمله هفت الماس، نیروگاه اختصاصی در اختیار دارند اما باید برق این نیروگاه را به شبکه سراسری بدهند و دولت از شبکه سراسری، برق را مجددا به آن‌ها می‌فروشد. در حال حاضر، یک نیروگاه کوچک در داخل مجموعه و یک نیروگاه دیگر به صورت شراکتی در اختیار داریم اما اشکال قانونی این است که دارنده نیروگاه باید برق خود را به دولت بدهد و دوباره آن را از دولت خریداری کند. متاسفانه تابستان امسال نیز با توجه به کمبود برق در کشور، دولت برق همه تولیدکنندگان فولاد را که حتی نیروگاه برق در اختیار داشتند، قطع کرد. این یعنی اگر شرکت‌ها نیروگاه برق نیز احداث کنند، دولت در برخی مواقع برق آن‌ها را قطع خواهد کرد و همچنان خطر کمبود انرژی برای صنعت فولاد وجود خواهد داشت.
استراتژی کلی هفت الماس برای آینده خود چیست؟
فعالیت در هفت الماس به صورت دانش‌بنیان بوده و مسیر این شرکت همواره تولید کالای دانش‌بنیان با ارزش افزوده بالا است. همچنین شرکت هفت الماس استراتژی دقت و کیفیت بیشتر در تولید محصولات را در دستور کار خود قرار داده است. به همین دلیل، محصولاتی همچون ورق زنگ‌نزن، گالوالوم، ورق کروم، ورق خودرویی تولید می‌کنیم. در این رابطه ممکن است طراحی یک خط تولید سال‌ها به طول بینجامد اما در مقابل، محصولاتی در آن تولید شود که ارزش افزوده بسیار بالایی دارند. به طور مثال، خط تولید ورق رنگی هفت الماس مدرن‌ترین خط تولید این محصول در کشور است و کیفیت محصولات مشابه سایر شرکت‌ها به پای این خط نمی‌رسد زیرا تکنولوژی به کار رفته در این خط منحصربه‌فرد است. هفت الماس با توجه به استراتژی خود، وارد تولید محصولات عمومی صنعت فولاد نمی‌شود و ورق‌های فولادی خاص تولید می‌کند.
ناگفته نماند که توسعه هم به صورت کمی و هم به صورت کیفی بستگی به تصمیم سیاست‌گذاران دارد. این یعنی هر اندازه فضا و امکان رشد وجود داشته باشد، می‌توانیم فعالیت‌های خود را توسعه دهیم.
هفت الماس به عنوان یک شرکت کاملا خصوصی، بسیار موفق عمل کرده است. رمز موفقیت این شرکت را چه می‌دانید؟
مهم‌ترین عامل موفقیت هفت الماس، نیروی انسانی است. شرکت ما نیروهای جوان، باانرژی و پرتلاشی در اختیار دارد. هفت الماس، مجموعه جوان‌گرایی است و از نیروهای متخصص زیادی بهره می‌برد. از این رو، گروه طراحی و تحقیق و توسعه بسیار قوی در اختیار داریم.
به عبارت بهتر، هفت الماس یک مجموعه دانش‌بنیان است و هر محصولی را خود تولید می‌کند و توسعه می‌دهد. به عنوان مثال، خط گالوالوم که در حال حاضر فعال بوده، به طور کامل دانش‌بنیان است زیرا این محصول بسیار خاص است و به راحتی قابل تولید نیست. همچنین بعضی محلول‌های شیمیایی خاصی که برای عملیات پوششی و تمیزکاری به کار می‌رود، تنها در هفت الماس تولید میشود. علاوه بر این موارد، بسیاری از آلیاژهای فولادی و گریدهای ورق نیز به صورت انحصاری توسط هفت الماس تولید میشود. برای تولید این محصولات ابتدا یک خط آزمایشی تولید آن را طراحی و راه‌اندازی کردیم و پس از دستیابی به نتیجه مثبت، خط در مقیاس پایلوت و نیمه‌صنعتی مورد آزمایش قرار گرفت و سپس خط اصلی طراحی، مهندسی و ساخته شد. نکته قابل توجه این است که هیچ از تامین‌کنندگان خارجی به ما تجهیزات ندادند و تمام تجهیزات این خطوط در خود هفت الماس طراحی و ساخته شده است. پس از بهره‌برداری از خط تولید، محصول تولید شده در اختیار مشتریان قرار گرفت و گواهی استاندارد لازم را نیز دریافت کرد.
فعالیت‌های دانش‌بنیان هم در طراحی و نصب خطوط تولید و هم در محصولات تنها به دو علت اتفاق می‌افتد؛ نخست آنکه شرکت باید یک پشتوانه و گذشته مهندسی بسیار قوی داشته باشد؛ دوم اینکه محصولاتی که در شرکت تولید می‌شوند، ارزش افزوده بسیار بالایی داشته باشد.
هفت الماس در بخش فروش نیز موفق عمل کرده است و به صورت دانشی در این حوزه فعالیت می‌کند. ضمن اینکه اغلب افراد تیم فروش بدون سابقه فعالیت در این حوزه جذب شده‌اند. تیم جوان و باانگیزه، باعث میشود مجموعه بر همه چالش‌های تولیدی و درون‌سازمانی غلبه و نسبت به دیگر شرکت‌های رقیب، کالای متفاوت و دارای ارزش افزوده تولید کند.
هفت الماس، عضو صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست جمهوری است و سالانه بخشی از درآمد شرکت را به این صندوق منتقل می‌کند و در استان قزوین، سهامدار اصلی آن است. هفت الماس در این صندوق، پروژه تعریف می‌کند و این پروژه‌ها به شرکت‌های دانش‌بنیان عضو منتقل میشود. با استفاده از ایده و دانش این شرکت‌ها، تکنولوژی خلق و توسعه داده میشود و مورد حمایت شرکت ما قرار می‌گیرد.
سخن پایانی…
مهم‌ترین تهدید کشور ما در اقتصاد و صنعت طی سال‌های آینده، تهدید قیمتگذاری دستوری است. حتی تحریم، نبود تکنولوژی و تغییرات سیاسی نمی‌توانند به اندازه قیمتگذاری دستوری، صنعت و اقتصاد را تهدید کنند. نتیجه قیمتگذاری دستوری، رسیدن به بحران‌هایی در حوزه آب، برق، گاز، غذا، صنعت و… خواهد بود. همان‌طور که گفته شد، قیمتگذاری باعث بر هم خوردن تناسب میان عرضه و تقاضا خواهد شد و تعادل در جامعه را بر هم خواهد زد زیرا باعث به وجود آمدن ولع مصرف میشود و قشر ثروتمندتر از این موضوع نفع بیشتری خواهند برد. بنابراین قیمتگذاری دستوری، باعث فقر و نابرابری اجتماعی میشود و قشر ضعیف جامعه را دچار فقر بیشتر خواهد کرد. در این فضا، تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران هیچ انگیزه‌ای برای رشد نخواهند داشت.
