دکتر سید چنگیز خضری، عضو هیات مدیره انجمن معدن‌کاران سرب و روی کشور در گفت‌وگو با «فلزات‌آنلاین»، به مشکلات واحدهای تولید فلز روی کشور و بالا بودن نسبی هزینه تمام شده این واحدها اشاره کرد. واحدهای تولید فلز روی کشور امکان خرید کنسانتره روی با قیمتی که در حال حاضر مصرف‌کنندگان کشور چین خریداری می‌کنند را ندارند. در این میان نیاز به تعامل بیشتر معدن‌داران با تنها واحد ذوب روی کشور از طریق استفاده از کنسانتره سولفوره حس می‌شود.
سالانه حدود ۱۴ میلیون تن فلز روی در دنیا تولید می‌شود، سهم ایران از این تولید حدود ۱ درصد برآورد می‌شود. عمده کنسانتره روی مورد نیاز تولید شمش روی کشور در این سال‌ها به خصوص در منطقه زنجان از معدن انگوران تامین شده است.
علاوه بر معدن انگوران که جزو معادن بزرگ طبقه‌بندی شده و بهره‌برداری آن توسط شرکت‌های دولتی انجام می‌گیرد، تعدادی معدن روی با ذخایر در محدوده معادن متوسط ساز نیز در کشور وجود دارند. مهم‌ترین معادن سرب و روی متوسط سایز کشور عبارتند از: معدن عمارت تحت بهره‌برداری شرکت شاهین، معادن ایرانکوه تحت بهره‌برداری شرکت باما، معدن کوشک تحت بهره‌برداری شرکت معادن بافق و … . از آنجاییکه ماهیت عمده ذخایر معدن انگوران که تا کنون استخراج شده است اصطلاحا اکسیده بوده، صنعت تبدیلی و تولید فلز روی در کشور نیز متاثر از ماهیت خوراک تامین شده بر اساس استفاده از روی اکسیده شکل گرفته است.
تنها واحد تولید فلز روی از کنسانتره سولفور روی در کشور واحد ذوب روی بافق است. واحد ذوب روی بافق در استان یزد واقع شده است. واحد سولفوره ذوب روی بافق تا سال ۱۳۹۰ برای حدود ۸ سال تعطیل بود. اما درسال ۱۳۹۰ پس از بازسازی کامل این واحد مجدد راه‌اندازی شد و به عنوان تنها واحد تولید شمش روی از کنسانتره سولفوره در کشور، فعالیت تولیدی خود را آغاز کرد.
ذخایر معادن سرب و روی متوسط سایز کشور همچون معادن عمارت، ایرانکوه و کوشک ، عمدتا از نوع ذخایر سولفوره بوده و از آنجایی که این نوع ماده معدنی و کنسانتره حاصل از آن در واحدهای تبدیلی فلز روی کشور به مصرف نمی‌رسید، کنسانتره تولیدی توسط واحدهای فرآوری مربوطه، صادر می‌شد. با راه‌اندازی واحد سولفوره ذوب روی بافق، با توافقی که توسط مدیران وقت ذوب و روی بافق و مدیران معادن پیش گفته صورت گرفت، این معادن کنسانتره خود را بر اساس قیمت جهانی به این واحد عرضه کردند و این واحد با تامین حدود ۵۰ % از کنسانتره مورد نیاز با ظرفیت تولید ۵۰ % راه‌اندازی شد.
در حدود یک سال اخیر این معادن مجددا در حال صادرات کنساتره روی خود هستند، علت این امر افزایش تقاضا و در نتیجه افزایش قیمت جهانی روی و جذابیت‌های صادراتی به خصوص در صادرات کنسانتره روی به کشور چین به دلیل کاهش قابل توجه TC است. هزینه تبدیل TC، وابسته به شرایط بازار متغیر است. همین هزینه تبدیل نیز موجب تفاوت قیمت ارائه شده توسط واحدهای مختلف می باشد. باتوجه به افزایش تقاضا و کمبود کنسانتره روی در دنیا، واحدهای مصرف‌کننده کنسانتره روی جهت تکمیل ظرفیت خود و تولید با حداکثر ظرفیت ممکن، در تلاش برای ارائه هزینه تبدیل پایین تر هستند تا بتوانند با ارائه قیمت بالاتر به تامین کنندگان کنسانتره، سهم بیشتری از تامین خوراک را نصیب خود کنند.
از آنجایی که ظرفیت واحدهای داخل کشور محدود بوده و راندمان محدودی دارند، امکان ارائه TC قابل رقابت با واحدهای بزرگ ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار تنی روی در چین که با هزینه‌های پایین تری تولید می‌کنند، را ندارند.
در نتیجه در شرایط فعلی علی‌رغم بالا بودن قیمت جهانی روی ، واحد ذوب روی بافق امکان خرید کنسانتره سولفیدی روی با قیمتی که واحدهای چینی پیشنهاد می‌دهند را ندارد، همین امر نیز باعث عدم تمایل فروش کنسانتره برخی معادن متوسط، به این واحد شده است.
از آنجایی که افت‌وخیز قیمت‌ها به دلیل تغییر بالانس عرضه و تقاضا همواره در بازار فلزات وجود داشته و حتی در برخی مواقع به دلیل افزایش قابل توجه عرضه مواد اولیه و خوراک و به نوعی اشباع شدن بازار، کنسانتره با در نظر گرفتن تخفیف فروخته شده است، لذا به نظر می‌رسد بهتر است که در شرایط فعلی مالکان معادن روی کشور تا حدی نقش حامی صنایع تولید فلز روی ذوب روی را پیدا کرده و در این بازه زمانی، انعطاف بیشتری از خود نشان دهند.
باید این امر درنظر گرفته شود که هزینه‌های واحدهای تبدیلی ذوب بسیار بالا بوده، و در زنجیره ارزش تولید فلز روی از معدن تا فلز، این واحدها حاشیه سود نسبتا پایینی دارند و در هنگام کاهش قیمت‌های جهانی از آسیب‌پذیری بالایی نیز برخورداراند. همچنین این واحدها به حجم سرمایه‌گذاری بالایی نیاز دارند و از آنجایی که عموما دارای مدیریت دولتی یا خصوصی بزرگ نیز هستند بر مشکلات واحدها افزوده می‌شود، بنابراین بهتر است در شرایط فعلی بر تعامل بین معدن‌کاران و تولید‌کنندگان کنسانتره با واحدهای تولید فلز روی افزوده شود و معدن‌داران توجه و حمایت بیشتری از واحدهای تولید فلز روی ذوب روی کشور به عمل آورند.
