ایران که یکی از کشورهای غنی از منابع معدنی به شمار می‌رود، در جهت پیشروی به سمت اقتصاد غیرنفتی، توسعه بخش معدن و صنایع معدنی را در برنامه قرار داده که در این زمینه موفقیت‌های بزرگی حاصل شده است. با توجه به وجود ذخایر قابل توجه مس در کشور و اقبال فزاینده جهانی نسبت به مس و همچنین روند رو به رشد قیمت این فلز، به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاری در این صنعت بتواند نقش اساسی در جهت رشد اقتصادی این مرز و بوم ایفا کند. اخیرا بزرگترین ذخیره مس کشور در منطقه آذربایجان کشف شده و بنا بر آمارهای جدید، ایران در میان ۱۰ کشور برتر دارنده ذخایر مس دنیا قرار گرفته است؛ از این رو باید تلاش کرد تا از این ذخایر خدادادی به بهترین وجه استفاده شود. در این رابطه، خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» با علی بیات ماکو، مدیرعامل مجتمع مس سونگون به گفت‌وگو نشسته است؛ وی می‌گوید صنعت مس کشور با توجه به پتانسیل‌ها و ذخایری که اخیرا کشف شده، انتظار حمایت همه‌جانبه را از سوی مسئولان دارد. ضمن اینکه مجتمع مس سونگون اجرای ۲۰ هزار میلیارد تومان طرح توسعه‌ای را در دستور کار قرار داده که در صورت تحقق آن‌ها، قدم بزرگی در جهت اشتغال‌زایی و ارزش‌آفرینی برداشته خواهد شد. متن کامل این گفت‌وگو را در ادامه خواهید خواند:
توضیحاتی در خصوص وضعیت مجتمع مس سونگون و فعالیت‌های آن بفرمایید.
مجتمع مس سونگون ورزقان در حال حاضر دو واحد تولید کنسانتره مس هر یک به ظرفیت اسمی ۱۵۰ هزار تن و در مجموع، ۳۰۰ هزار تن در اختیار دارد. با این وجود در سال گذشته توانستیم به یک رکورد خیره‌کننده در سال‌های فعالیت این مجتمع دست یابیم و حدود ۳۲۰ هزار تن کنسانتره مس تولید کنیم که این میزان حتی فراتر از ظرفیت اسمی بوده است. در کنار تولید کنسانتره مس که محصول اصلی محسوب می‌شود، کنسانتره مولیبدن ۵۰ درصد نیز یکی از محصولات جانبی این مجتمع است و در سال گذشته توانستیم حدود دو هزار و ۵۰۰ تن از این محصول را تولید کنیم. برنامه داشتیم که در سال جاری به میزان تولید سال گذشته برسیم اما قطعی برق در اواخر بهار و اوایل تابستان سال جاری باعث شده است تا چندین روز فعالیت مجتمع به طور کامل تعطیل شود.
از ابتدای سال جاری تا کنون متاسفانه تمام صنایع ازجمله صنعت مس نیز از کمبود برق تحت تاثیر قرار گرفته‌اند و مجتمع مس سونگون بارها به دلیل قطعی برق تعطیل شده است. به طوری که تا مرداد ماه حدود ۱۷ روز تولید مجتمع مس سونگون از دست رفته است و میزان تولیدی که باید در این مدت انجام می‌شد و به فروش می‌رسید، به حدود یک هزار میلیارد تومان می‌رسد. بنابراین طبیعی است که قطعی برق و تعطیلی مجتمع باعث شده که در سال جاری حداقل طی پنج ماه نخست، به اهداف از پیش تعیین شده به ویژه در حوزه تولید و فروش نرسیم. ناگفته نماند که مجتمع مس سونگون تاثیر بسیار زیادی بر اقتصاد منطقه سونگون دارد و از این رو، به جهت کاهش قطعی برق، مقاومت زیادی کرده‌ایم که البته در این امر موفق بوده‌ایم و مسئولان منطقه‌ای و استانی نیز با درک حساسیت موضوع تعطیلی مجتمع، از قطعی برق به هر نحو ممکن جلوگیری کردند. ضمن اینکه شرکت ملی مس نیز یک نیروگاه در کرمان احداث کرده است اما بخشی از برق نیروگاه این شرکت نیز به آن بازگردانده نمی‌شود؛ در نتیجه، شاهد قطعی گاه و بی‌گاه برق شرکت مس حتی در کرمان با وجود داشتن یک نیروگاه بزرگ هستیم که البته میزان قطعی برق در کرمان کمتر از آذربایجان است. با این وجود، به همراه مسئولان استان آذربایجان شرقی برای کاهش قطعی برق تلاش کردیم که البته در مواقعی نیز با قطعی برق مواجه شدیم.
تمام هدف مجتمع مس سونگون در سال جاری، رسیدن به ظرفیت اسمی و تولید به صورت پایدار است و امیدوار هستیم در ادامه سال با تمام توان حداقل به تولید اسمی دست یابیم. هر چند که سازمان برق منطقه‌ای حتی در اواخر مرداد ماه که شاهد کاهش دما و میزان مصرف برق در کشور بودیم، درخواست کاهش بار مصرف برق را داشتند و طی نامه‌هایی جداگانه، درخواست کرده بودند که از مصرف برق خود به میزان ۲۰ درصد کم کنیم اما این امر میسر نیست و در صورتی که کاهش مصرف برق به این میزان اتفاق بیفتد، تقریبا بسیاری از فعالیت‌های تولیدی متوقف می‌شود. بنابراین با وجود اینکه مصرف برق در کشور به دلیل کاهش دما و نیز تعطیلی‌های اخیر کاهش یافته و مسئولان استانی همچنان پشتیبان مجتمع مس سونگون هستند اما مشکل قطعی برق همچنان باقی است و قطعی برق فعالیت تولیدی مجتمع را تهدید می‌کند. گفتنی است که میزان تولید و عرضه برق در یکی دو سال اخیر با میزان مصرف آن به ویژه در حوزه صنعت همخوانی ندارد.
اخیرا شرکت ملی صنایع مس ایران اکتشافات گسترده‌ای انجام داده و به ذخایر خوبی نیز دست یافته است. در منطقه آذربایجان چه میزان ذخیره اکتشاف شده است؟
طبق پروانه بهره‌برداری قبلی، مجتمع‌ها و واحدهای تولیدی کنونی مجتمع مس سونگون، با توجه به ذخیره قطعی درج شده ۴۵۰ میلیون تنی طراحی شده‌اند. خوشبختانه در سال‌های اخیر عملیات اکتشافی در سطح و عمق منطقه آذربایجان بسیار چشمگیر بوده و نتایج رضایت‌بخشی حاصل شده است. به طوری که در سال گذشته میزان ذخیره معدن مس سونگون از ۴۵۰ میلیون تن به یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون تن ذخیره قطعی افزایش یافته و به این ترتیب، بزرگترین ذخیره مس کشور در منطقه آذربایجان شناسایی شده است. عیار متوسط ذخیره مس سونگون در حدود ۰٫۶ درصد بوده و با توجه به عیار حد کنونی مجتمع یعنی ۰٫۲۲ درصد، بسیار مطلوب به نظر می‌رسد. طبیعی است که با چنین ذخیره‌ای که در جهان در نوع خود کم‌نظیر است، باید به سمت طرح‌های توسعه‌ای متعدد با ظرفیت‌های فراوری مواد معدنی و فلزی بالا حرکت کنیم. ضمن اینکه طرح‌های توسعه‌ای در دست اجرای کنونی باید با همدلی و همکاری همه مسئولان و سازمان‌ها با سرعت بیشتری اجرا شوند تا بتوانیم به طور صحیح از این ذخیره خدادادی در جهت ارزش‌آفرینی، اشتغال‌زایی و ثروت‌آفرینی برای مردم منطقه آذربایجان و کل کشور بهره لازم را ببریم.
با توجه به ذخایر کشف شده مس در منطقه آذربایجان، چه طرح‌های توسعه‌ای را در دستور کار قرار داده‌اید؟
کشف ذخایر عظیم مس، ایران را در میان بزرگترین دارندگان ذخایر مس جهان قرار داده است. بنابراین باید برای بهره‌برداری از این ذخایر و نعمت‌های خدادادی طرح‌های توسعه زیادی را تعریف کنیم. در این زمینه، فاز اول و فاز دوم طرح توسعه تولید کنسانتره در دست اقدام قرار دارد. پیمانکار پروژه مشخص شده و تمامی مراحل قانونی اجرای این پروژه‌ها به انجام رسیده است اما بنا به دلایلی ابلاغ نمی‌شود و شروع اجرای این پروژه به بهانه‌های مختلف غیر فنی و غیر تولیدی به تاخیر افتاده است. در صورتی که این پروژه‌ها طی سه سال آینده به بهره‌برداری برسد، پیش‌بینی می‌شود حدود ۲۰۰ هزار تن به ظرفیت کنونی ۳۰۰ هزار تن کنسانتره مس در منطقه آذربایجان اضافه شود و ظرفیت کلی به ۵۰۰ هزار تن برسد.
در کنار طرح توسعه کنسانتره، طرح ذوب و پالایش را نیز به صورت جدی در دستور کار داریم. برنده اجرای پروژه مشخص شده که قرارگاه خاتم‌الانبیا (ص) است و به زودی اجرای این پروژه نیز به مجری ابلاغ خواهد شد. در کنار این طرح ذوب و پالایش، بنا به دلایل زیست‌محیطی، طرح تولید اسید سولفوریک را نیز در دستور کار قرار داده‌ایم و با توجه ارزش افزوده پایین اسید سولفوریک و نیاز کشور به کودهای شیمیایی، یک طرح جانبی را برای تبدیل این اسید به اسید فسفریک در نظر گرفته‌ایم؛ چراکه اسید فسفریک به عنوان کود شیمیایی در کشاورزی به کار می‌رود و در مقایسه با اسید سولفوریک، تولید آن ارزش افزوده چندین برابری ایجاد می‌کند.
منطقه آذربایجان به دلیل وجود جنگل‌های ارسباران بسیار حساس است و مجتمع مس سونگون تمام تلاش خود را در جهت حفظ محیط زیست انجام می‌دهد. از این رو برای جلوگیری از آلودگی‌های زیست‌محیطی ناشی از طرح ذوب و پالایش و تولید کاتد مس، باید طرح اسید سولفوریک نیز در کنار آن دیده شود. البته تولید و نگهداری اسید سولفوریک نیز خود چالش‌برانگیز بوده و به همین جهت، تولید اسید فسفریک، یکی از کودهای شیمیایی بسیار حیاتی برای کشاورزی را در دستور کار قرار داده‌ایم. در نتیجه، مجتمع مس سونگون نیز با اجرای پروژه‌های زیست‌محیطی متعدد به دنبال حفاظت و مراقبت از جنگل‌های ارسباران است.
با توجه به پتانسیل‌های بسیار خوب مجتمع مس سونگون، فروش مناسب شرکت ملی مس و استراتژی‌های این شرکت برای بهره‌برداری از پتانسیل‌های ذخایر معدنی در کشور، طی سه سال آینده بالغ بر ۲۰ هزار میلیارد تومان پروژه در دست اقدام داریم و برای اجرای این پروژه‌ها نیازمند حمایت همه‌جانبه مسئولان است.
در مجتمع مس سونگون، چه میزان به مقوله بومی‌سازی و ساخت داخل توجه می‌شود؟ آیا در طرح‌های توسعه‌ای، ساخت داخل مورد توجه قرار گرفته است؟
با توجه به توانایی‌های داخلی و تحریم‌ها، توجه به بومی‌سازی و ساخت داخل در اولویت نخست مجتمع مس سونگون قرار دارد. به طوری که حدود ۵۰ درصد قطعات، تجهیزات و ماشین‌آلات مورد استفاده بومی شده‌اند. بومی‌سازی هم از لحاظ کیفی و هم مشکلاتی که در این سال‌ها تحریم‌ها در حوزه تامین قطعه، مواد مصرفی شیمیایی و…، به وجود آورده باعث شده مجتمع مس سونگون به صورت جدی به موضوع بومی‌سازی نگاه ویژه‌ای داشته باشد و به دنبال نیازهای اساسی خود از داخل باشد. در این رابطه از مهندسی معکوس گرفته و ایجاد دفتر فنی بانک اطلاعاتی بسیار قوی در مجموعه ایجاد شده که نتیجه این اقدامات را می‌توان در بومی‌سازی تعداد قابل توجهی از قطعات و تجهیزات طی سال‌های اخیر مشاهده کرد.
از آنجا که مجتمع مس سونگون طرح‌های توسعه‌ای متعددی را در دست اقدام قرار دارد، این طرح‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که بسیاری از قطعات، تجهیزات و ماشین‌آلات از نظر حجم عملیات، تولید داخل هستند. تنها تکنولوژی و برخی قطعات و تجهیزات بسیار مهم که تامین داخلی آن‌ها یا امکان‌پذیر نبود یا اینکه مقرون‌به‌صرفه نبود، از طریق واردات تامین شدند. بنابراین بیش از ۷۰ درصد قطعات، تجهیزات و ماشین‌آلات طرح‌های توسعه‌ای تولید داخلی خواهند بود.
فروش مجتمع مس سونگون به چه صورت انجام می‌شود؟
مجتمع مس سونگون از آنجا که یکی از زیرمجموعه‌های شرکت ملی صنایع مس ایران است، فروش مستقیم ندارد و تمام کنسانتره تولیدی خود را به این شرکت تحویل داده و این شرکت برای تولید کاتد به منطقه کرمان در واحدهای ذوب سرچشمه و خاتون‌آباد منتقل می‌کند. در کنار آن، کنسانتره مولیبدن تولیدی مس سونگون و شرکت مس به عنوان یکی از محصولات جانبی شرکت در بورس کالا به طور مرتب عرضه می‌شود و متقاضیان خاص خود را دارد. البته میزان نسبتا محدودی سنگ مس نیز در اختیار شرکت مس مزرعه قرار می‌دهیم و با توجه به وجود یک واحد فراوری در مجموعه مس مزرعه، کنسانتره تحویل می‌گیریم که این کنسانتره نیز به کرمان منتقل می‌شود.
انتظار شما به عنوان یک تولیدکننده از مسئولان در جهت حمایت از تولید چیست؟
عمده مشکلات تولیدکنندگان فنی نیست و به عدم پشتیبانی از تولیدکنندگان به ویژه در حوزه زیرساخت‌ها بازمی‌گردد. با توجه به استقرار دولت جدید در چند روز آینده، تولیدکنندگان انتظار دارند موانع تولید برداشته شوند. متاسفانه در حال حاضر، تولیدکنندگان با موانع متعددی مواجه هستند که ممکن است هم سرعت پیشرفت آن‌ها را گرفته و هم در مواقعی باعث تعطیلی فعالیت آن‌ها شوند؛ این یعنی هنوز پس از بارها توصیه‌های مسئولان ارشد کشور، هنوز تولید در اولویت قرار نگرفته است. همان‌طور که پیش از این بیان شد، کمبود برق یکی از موانعی است که در سال جاری به شدت تولیدکنندگان را با مشکل مواجه کرد زیرا هنگامی که کشور با کمبود برق مواجه می‌شود، نخستین قربانیان کمبود برق، صنایع و تولیدکنندگانی هستند که نسبت به دیگر صنایع مزیت و سوددهی بالاتری دارند. ازجمله صنایع معدنی که می‌توانند جایگزین نفت باشند و می‌توانند اشتغال‌زایی، تمرکززدایی و برطرف کردن همه دغدغه‌هایی که دولت می‌تواند برای شکوفایی اقتصادی مد نظر داشته باشد، فراهم کنند. شعار حمایت از تولید باید به اعتقاد تبدیل شود. با این وجود به نظر می‌رسد هنوز این باور وجود ندارد و تولید در اولویت قرار نمی‌گیرد.
موضوع دیگری که تولیدکنندگان را درگیر می‌کند، مسائل غیر فنی خارج از سازمان است. در صورتی که کارشناسان و مدیران فنی در رابطه با توسعه بخش معدن تصمیم بگیرند و کار را به پیش ببرند، قطعا نتایج بهتری برای معدن رقم می‌خورد.
