دولت اوکراین اخیرا اعلام کرده است که تلاش می‌کند مذاکرات با آمریکا بر سر توافقی برای بهره‌برداری مشترک از منابع معدنی این کشور را نهایی کند. مقامات اوکراینی امیدوارند این توافق بتواند از کاهش حمایت‌های واشنگتن در جنگ با روسیه جلوگیری کند.
به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات‌آنلاین» و به نقل از خبرگزاری رویترز، دونالد ترامپ پیش‌تر گفته بود که اوکراین باید عناصر نادر خاکی خود را به‌عنوان نوعی بازپرداخت برای کمک‌های مالی آمریکا به این کشور اختصاص دهد. در ادامه، نگاهی داریم به مهم‌ترین ذخایر معدنی و طبیعی اوکراین که می‌توانند مورد توجه ایالات متحده آمریکا و سایر کشورهای غربی قرار گیرند.
عناصر نادر خاکی چه هستند و چه کاربردی دارند؟
عناصر نادر خاکی شامل ۱۷ فلز هستند که برای تولید آهن‌رباهای پیشرفته به کار می‌روند. این آهن‌رباها نقشی کلیدی در عملکرد خودروهای برقی، تلفن‌های همراه، سامانه‌های موشکی و سایر تجهیزات الکترونیکی ایفا می‌کنند و هیچ جایگزین موثری برای آن‌ها وجود ندارد.
طبق اعلام سازمان زمین‌شناسی آمریکا، این عناصر در کنار مواد معدنی همچون نیکل و لیتیوم، جزو ۵۰ ماده معدنی حیاتی برای اقتصاد و فناوری محسوب می‌شوند. این مواد برای صنایعی مانند انرژی سبز، فناوری‌های پیشرفته و دفاعی حیاتی هستند.
منابع معدنی اوکراین کدامند؟
براساس داده‌های داخلی اوکراین، این کشور ذخایری از ۲۲ ماده معدنی از میان ۳۴ ماده حیاتی مورد تایید اتحادیه اروپا را در اختیار دارد. این ذخایر شامل مواد صنعتی و ساختمانی، فروآلیاژها، فلزات گران‌بها و غیرآهنی و همچنین برخی عناصر نادر خاکی می‌شوند.
موسسه زمین‌شناسی اوکراین اعلام کرده است که این کشور عناصر نادر خاکی متعددی از جمله لانتانوم، سریوم، نئودیوم، اربیوم و ایتریوم را در اختیار دارد که در صنایعی چون تولید نمایشگر، روشنایی، توربین‌های بادی، باتری خودروهای برقی، نیروگاه‌های هسته‌ای و فناوری لیزر مورد استفاده قرار می‌گیرند. طبق گزارش اتحادیه اروپا، ذخایری از اسکاندیوم نیز در این کشور وجود دارد که البته جزئیات آن محرمانه طبقه‌بندی شده است.
مجمع جهانی اقتصاد نیز اعلام کرده است که اوکراین می‌تواند به یکی از تامین‌کنندگان کلیدی فلزاتی همچون لیتیوم، بریلیوم، منگنز، گالیوم، زیرکونیوم، گرافیت، آپاتیت، فلوئوریت و نیکل بدل شود.
به گفته سازمان زمین‌شناسی اوکراین، این کشور دارای یکی از بزرگ‌ترین ذخایر تاییده شده لیتیوم در اروپا است که حجم آن حدود ۵۰۰ هزار تن تخمین زده می‌شود. لیتیوم ماده‌ای حیاتی برای تولید باتری، سرامیک و شیشه به شمار می‌آید.
اوکراین در شمال غرب و مرکز خود ذخایر تیتانیوم و در نواحی مرکزی، شرقی و جنوب شرقی ذخایر لیتیوم دارد. ذخایر گرافیت این کشور (مورد استفاده در باتری خودروهای برقی و راکتورهای هسته‌ای)، حدود ۲۰ درصد منابع جهانی را شامل می‌شوند و عمدتا در نواحی مرکزی و غربی قرار دارند. اوکراین همچنین دارای منابع چشمگیری از زغال‌سنگ است که در حال حاضر بخش زیادی از آن‌ها در مناطق تحت کنترل روسیه واقع شده‌اند.
موضع اوکراین درباره عناصر نادر خاکی چیست؟
ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین در مصاحبه‌ای با خبرگزاری رویترز در تاریخ هفتم فوریه ۲۰۲۵، اظهار داشت: آماده هستیم توافقی با دونالد ترامپ منعقد کنیم که در آن، ایالات متحده آمریکا در توسعه ذخایر عظیم مواد معدنی حیاتی اوکراین از جمله عناصر نادر خاکی مشارکت داشته باشد.
متن یادداشت تفاهمی که در روز ۱۸ آوریل از سوی دولت اوکراین منتشر شد، زمینه را برای امضای توافق مشارکت اقتصادی با ایالات متحده آمریکا و همچنین ایجاد صندوق سرمایه‌گذاری برای بازسازی اوکراین فراهم می‌سازد.
با این حال، به گفته تحلیلگران و اقتصاددانان، اوکراین در حال حاضر هیچ معدن عناصر نادر خاکی‌ای که به طور تجاری فعال باشد، در اختیار ندارد. لازم به ذکر است چین که دونالد ترامپ بارها تهدید به اعمال محدودیت‌های تجاری علیه آن کرده است، بزرگ‌ترین تولیدکننده عناصر نادر خاکی و بسیاری از دیگر مواد معدنی حیاتی در جهان به شمار می‌رود.
کدام منابع اوکراین همچنان تحت کنترل کی‌یف هستند؟
جنگ با روسیه، آسیب‌های گسترده‌ای به زیرساخت‌های اوکراین وارد کرده است و در حال حاضر حدود ۲۰ درصد از خاک این کشور تحت اشغال روسیه قرار دارد. بخش عمده‌ای از ذخایر زغال‌سنگ اوکراین که پیش از جنگ نیروی محرکه صنعت فولاد این کشور بودند، در مناطق شرقی متمرکز هستند و اکنون از دست رفته‌اند.
به گزارش دو اندیشکده اوکراینی، حدود ۴۰ درصد از منابع فلزی اوکراین نیز تحت اشغال نیروهای روسی هستند؛ هرچند جزئیات این برآورد منتشر نشده اما گزارش مذکور براساس داده‌های نیمه اول سال ۲۰۲۴ تهیه شده است.
از زمان آغاز جنگ تاکنون، نیروهای روس به پیشروی خود در منطقه دونتسک ادامه داده‌اند. در ماه ژانویه ۲۰۲۵، اوکراین تنها معدن زغال‌سنگ کک‌شو خود را که در نزدیکی شهر پوکراوسک قرار دارد، تعطیل کرد؛ منطقه‌ای که در حال حاضر در معرض تصرف نیروهای روسی است.
در جریان جنگ، روسیه دو معدن لیتیوم اوکراین را در مناطق دونتسک و زاپوریژیا اشغال کرده است اما ذخایر موجود در استان کیرووهراد همچنان در کنترل کی‌یف قرار دارند.
ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری در بخش معدن اوکراین
الکسی سوبولف، معاون اول وزارت اقتصاد اوکراین در ماه ژانویه ۲۰۲۵، عنوان کرد: دولت این کشور در حال انجام مذاکراتی با شرکای غربی خود از جمله ایالات متحده آمریکا، بریتانیا، فرانسه و ایتالیاست تا پروژه‌هایی را در حوزه بهره‌برداری از مواد معدنی حیاتی به مرحله اجرا برساند.
دولت اوکراین پتانسیل سرمایه‌گذاری در این حوزه را تا سال ۲۰۳۳، بین ۱۲ تا ۱۵ میلیارد دلار برآورد کرده است. به گفته سازمان زمین‌شناسی اوکراین، حدود ۱۰۰ سایت معدنی در این کشور در حال آماده‌سازی برای توسعه مشترک و اعطای مجوز هستند؛ هرچند که در این خصوص جزئیات بیشتری منتشر نشده است.
اگرچه اوکراین دارای نیروی کار ماهر و نسبتا ارزان و همچنین زیرساخت‌های توسعه‌یافته است اما سرمایه‌گذاران به برخی موانع در مسیر سرمایه‌گذاری در این کشور اشاره می‌کنند. این موانع شامل فرایندهای پیچیده و ناکارآمد اداری، دشواری در دسترسی به داده‌های زمین‌شناسی و مشکلات مربوط به دریافت اراضی مورد نیاز پروژه‌ها هستند.
سرمایه‌گذاران هشدار می‌دهند که توسعه پروژه‌های معدنی در اوکراین، نیازمند سرمایه‌گذاری کلان در مراحل اولیه است و سال‌ها زمان می‌برد تا به بازدهی برسد.
انتهای پیام//
