امسال در حالی به استقبال روز صنعت و معدن رفتیم که رویدادهای اقتصادی جهانی و داخلی شرایط مبهمی را برای دست‌اندرکاران این حوزه فراهم کرده است.

تنگناهای ناشی از نرخ ارز، علاوه‌بر تاثیری که بر روابط معدن‌کاران ایرانی با بازارهای جهانی خواهد داشت، به افزایش قیمت فعالیت‌های معدن‌کاری و در نتیجه کاهش رقابت‌پذیری محصولات معدنی منجر می‌شود و همه این‌ها در شرایطی است که بدانیم آسیب‌پذیری معادن در برابر بحران ارز و تحریم‌های آمریکا ریشه در سوءمدیریت ۳۰ ساله در بخش معدن دارد.

بحران ارز زمانی تاثیر مضاعف خود را بر بخش معدن آشکار خواهد کرد که بدانیم این بخش از اقتصاد ایران با وجود قدرت قابل توجهی که دارد، همچنان از ثبات کافی برای مقاومت در برابر عوامل بیرونی برخوردار نیست. ایران با وجود قرار داشتن در فهرست ۱۰ کشور برتر جهان از حیث تنوع مواد معدنی، از تثبیت معادن به‌عنوان یکی از منابع اصلی درآمد خود ناتوان بوده و نتوانسته است در مسیر توسعه پایدار معادن قدم بردارد.

برای درک ضعف بخش معدن از منظر توسعه همین بس که بدانیم اطلاعات پایه مورد نیاز برای گسترش پهنه معادن بسیار کم است. اکتشافات هوایی در ایران از زمان انقلاب تا سال ۱۳۸۲ در خواب زمستانی به سر می‌برده است. با اینکه توسعه اکتشافات هوایی به روش‌های نوین می‌تواند تولید محصولات معدنی را تا سه برابر افزایش دهد، مشاهده می‌کنیم که فعالیت‌های معطوف به اکتشاف با سرعتی بسیار کند پیش می‌رود.

در چنین وضعیتی صادرکنندگان مواد معدنی ملزم به ارائه ارز صادراتی خود به بانک مرکزی با نرخ ۴۲۰۰ تومان هستند. آیا محاسبه قیمت تمام شده محصول با نرخ ۴۲۰۰ تومان امکان رقابت صادرکنندگان ایرانی را در عرصه جهانی حفظ خواهد کرد؟ آیا صادرکنندگان تمایلی به خرید محصولات معادن خواهند داشت؟ آیا معادن با شرایط فعلی امکان فروش ماده فرآوری شده معدنی را با قیمت‌های سابق یا بهتر بگویم کمتر از سابق را خواهند داشت؟

چه بخواهیم و چه نخواهیم تحریم‌های پیش رو، امکان انتقال تکنولوژی‌های به روز را به کشورمان دچار چالش می‌کند، بر روند جذب سرمایه‌گذاری خارجی مستقیم و غیرمستقیم تاثیر منفی خواهد داشت و نرخ مبادلات بین‌المللی برای کالاهای ایرانی را در تمام وجوه از جمله معامله کالا، هزینه‌های حمل‌ونقل، هزینه‌های بیمه و مواردی از این دست افزایش خواهد داد. حالا باید دید آیا دولت‌مردان و اندیشمندان بخش معدن، نیم‌نگاهی به اتفاقاتی که خود مسبب بخش بزرگی از آن بود هاند خواهند داشت یا خیر.