اجرای طرح‌های توسعه‌ای در بخش معدن و صنایع معدنی طی سال‌های اخیر موجب شده است در برخی از زنجیره‌های تولید به ویژه صنعت فولاد شاهد رشد خیره‌کننده باشیم. طرح‌های یاد شده عمدتا از سوی بخش خصوصی و شرکت‌های بزرگ فعال در صنعت اجرا شده‌اند اما نکته مهم در مورد این طرح‌ها، این است که برخی از آن‌ها با وجود پیشرفت قابل ملاحظه با کندی توسعه مواجه شده‌اند. با وجود اینکه رویکرد بومی‌سازی و توجه به ساخت داخل در دستور کار قرار گرفته است اما همچنان بخش قابل توجهی از نیازهای صنایع از طریق واردات تجهیزات، ماشین‌آلات، قطعات و حتی مواد اولیه تامین می‌شود. متاسفانه در یکی دو سال اخیر که درآمدهای ارزی کشور به شدت کاهش یافته، تامین ارز مورد نیاز صنایع در حال توسعه نیز با مشکل مواجه شده است؛ به طوری که برخی از پروژه‌ها روند پیشرفت را به آرامی طی می‌کنند و ممکن است برخی دیگر متوقف شوند. در رابطه با طرح‌های توسعه بخش معدن و صنایع معدنی، با ناصر سبحانی، مدیرعامل شرکت بین‌المللی توسعه صنایع و معادن غدیر گفت‌وگو کرده‌ایم که مشروح آن را در ادامه خواهید خواند:

وضعیت شرکت‌های زیرمجموعه هلدینگ غدیر و پروژه‌های معدنی آن را در سال جاری چگونه ارزیابی می‌کنید؟

سال جاری برای بخش معدن و صنایع معدنی تقریبا درخشان بوده است و زیرمجموعه‌های هلدینگ غدیر به ویژه تولیدکنندگان آهن اسفنجی نیز عملکرد بسیار خوبی داشتند. شرکت فولاد غدیر نیریز به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های هلدینگ غدیر از تکنولوژی تمام ایرانی پِرِد برای تولید آهن اسفنجی استفاده می‌کند. این شرکت در شهریور ماه سال جاری موفق شد رکورد تولید ماهانه را میان طرح‌های پِرِد در ایران جابه‌جا کند و به تولید بیش از ۸۴ هزار تن آهن اسفنجی در ماه دست یابد. خوشبختانه شرکت فولاد غدیر نیریز به عنوان یکی از بهترین طرح‌های آهن اسفنجی در کشور شناخته شده است.

در صورتی که تولید شهریور ماه فولاد نیریز را به عنوان ملاک در نظر بگیریم، تولید سالانه این واحد به ۹۰۰ هزار تن آهن اسفنجی در سال خواهد رسید که از ظرفیت اسمی آن یعنی ۸۰۰ هزار تن در سال، حدود ۱۲ درصد بیشتر است. رکورد کسب شده بیانگر این است که فولاد غدیر نیریز به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های هلدینگ غدیر، از نظر تامین مواد اولیه، تولید و فروش به خوبی اداره شده و به مرحله عملیاتی رسیده است و توانسته سقف رکورد تولید ماهانه را حتی در مقایسه با تکنولوژی‌های مشابه همچون میدرکس نیز پشت سر بگذارد.

دیگر تولیدکننده آهن اسفنجی زیرمجموعه هلدینگ غدیر، شرکت آهن و فولاد غدیر ایرانیان بوده که در اردکان یزد به بهره‌برداری رسیده است. طرح افزایش ظرفیت تولید این شرکت از طریق ریومپ پیگیری می‌شد. آهن و فولاد غدیر ایرانیان ظرفیت تولید ۸۰۰ هزار تن آهن اسفنجی در سال داشت اما با اصلاحاتی که در برخی از تجهیزات و ماشین‌آلات آن ازجمله ریکوپراتورها، کمپرسورها و دیگر بخش‌ها صورت گرفت، ظرفیت تولید این شرکت از ۸۰۰ هزار تن به ۹۶۰ هزار تن در سال افزایش یافت. این طرح قبلا تعریف شده بود و در سال جاری به مرحله اجرا گذاشته شد. امیدوار هستیم تا پایان سال جاری گام دوم افزایش ظرفیت این مجموعه و رساندن ظرفیت تولید آن به یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن عملی شود.

دو واحد آهن اسفنجی زیرمجموعه هلدینگ غدیر با توجه به افزایش تولید خود، جهش تولید را به معنای واقعی عملیاتی کرده‌اند. این جهش تولید با هزینه بسیار محدود نسبت به سرمایه‌گذاری واحد اصلی محقق شده است.

یکی از شرکت‌هایی که توانسته با بهره‌برداری و تولید محصول در حوزه صنایع معدنی و فلزی کشور، آمار تولید را به طور قابل توجهی در سال جاری افزایش دهد، آلومینیوم جنوب (سالکو) است. این شرکت در هشت ماه نخست امسال نزدیک به ۴۰ هزار تن آلومینیوم خالص با خلوص ۹۹٫۹۹ (بالاترین گرید تولیدی در ایران) تولید کرده است. بنابراین سالکو سهم ۱۳ درصدی از ۲۸۶ هزار تن شمش خالص آلومینیوم تولیدی در سال جاری داشته است. خوشبختانه این شرکت پس از بهره‌برداری رسمی در بهار سال جاری، به تدریج دیگ‌های ذوب خود را یکی پس از دیگر وارد مدار تولید می‌کند؛ هرچند که وارد کردن دیگ‌های ذوب به مدار تولید با کندی انجام می‌شود و دلیل این موضوع نیز مهیا نبودن برق به عنوان مهم‌ترین نهاده تولید آلومینیوم است. تا پایان آبان ماه سال جاری حدود یک‌سوم دیگ‌های ذوب سالکو وارد مدار تولید شده‌اند.

با توجه به افزایش قیمت آلومینیوم که طی چند ماه گذشته قابل توجه بوده است، آلومینیوم جنوب خواهد توانست با کسب درآمد مناسب ناشی از افزایش قیمت آلومینیوم، از پرداخت اقساط خود در سال‌های آتی برآید و به یکی از واحدهای بسیار شاخص تولیدی در کشور تبدیل شود. تامین مواد اولیه این واحد تولیدی نیز با توجه به اینکه تقریبا وارداتی است، از کشورهای مختلف به صورت اسپات (Spot) یا بخش‌بخش انجام می‌شود و به دلیل جوان بودن آن، هنوز قرارداد بلندمدت تامین مواد اولیه به صورت پایدار منعقد نشده است. با این حال، برای کوتاه‌‎مدت قراردادهای تامین مواد اولیه مناسبی منعقد شده و بخشی از مواد اولیه از آلومینیوم جاجرم و بخش دیگر از تامین‌کنندگان خارجی خریداری شده است. هدف نهایی شرکت آلومینیوم جنوب این است که بتواند یک قرارداد بلندمدت برای تامین مواد اولیه به صورت پایدار منعقد کند و برای تولید پایدار اطمینان کافی داشته باشد.

همچنین شرکت سنگ‌آهن گهرزمین که بزرگ‌ترین معدن سنگ‌آهن خاورمیانه را در اختیار دارد، طرح‌های کنسانتره‌سازی شماره ۳ و گندله‌سازی شماره ۱ را در دست اقدام دارد. خوشبختانه اوایل پاییز امسال کوره اصلی طرح گندله‌سازی گهرزمین به فاز هیت‌آپ یا گرم کردن اولیه وارد شد که این فاز مصادف با پختن آجرهای نسوز چیده شده در داخل کوره است. در این طرح نیز فرایندهای تست سرد و تست گرم نیز آغاز شده و به زودی به بهره‌برداری می‌رسد.

چه تمهیداتی را برای تامین مالی پروژه‌های زیرمجموعه اندیشیده‌اید؟

برخی از شرکت‌های زیرمجموعه درآمد نسبتا بالایی دارند و قادر به اجرای پروژه‌ها با درآمد و سود حاصله خود هستند که ازجمله آن‌ها شرکت سنگ‌آهن گهرزمین است. این شرکت با توجه به سود سرشار انباشته از سال‌های گذشته، برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای خود هیچ نیازی به تامین مالی از خارج از سازمان ندارد.

سهامدار عمده برای پرداخت اقساط طرح‌های توسعه شرکت آلومینیوم جنوب به عنوان بزرگ‌ترین واحد تولید آلومینیوم در کشور کمک کرده است. ضمن اینکه طی چند ماه گذشته سهام برخی از شرکت‌های کم‌بازده زیرمجموعه را به دارایی تبدیل کردیم و از محل تحصیل درآمد آن توانستیم برخی از اقساط شرکت سالکو را پرداخت کنیم.

طرح‌های افزایش ظرفیت شرکت آهن و فولاد غدیر ایرانیان نیز از محل فروش این شرکت تامین مالی شد. البته برای طرح گندله‌سازی اردکان که جزو پروژه‌های این شرکت است، قصد انتشار اوراق مشارکت جهت تکمیل طرح را داریم که این موضوع در دست پیگیری قرار دارد.

بخش عمده‌ای از اقساط و بدهی‌های ارزی و ریالی فولاد غدیر نیریز نیز با توجه به افزایش تولید و فروش آن در سال جاری، توسط خود این شرکت انجام می‌شود. در همین حال، بخش کمی از تامین مالی این شرکت توسط هلدینگ غدیر از طریق انتشار اوراق مشارکت برای گرفتن وام صورت می‌گیرد.

آیا به مقوله اکتشاف و استخراج از معدن برای تامین مواد اولیه وارد شده‌اید؟ در این رابطه چه اقداماتی را صورت داده‌اید؟

موضوعی که یکی از چالش‌های اساسی تولیدکنندگان حوزه معدن و صنایع معدنی محسوب می‌شود، تامین مواد اولیه و رساندن منظم خوراک به واحدهای تولیدی است. با وجود اینکه موضوع خصوصی‌سازی از سوی دولت و سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) پیگیری می‌شود، اما این مهم با کندی صورت می‌گیرد. البته هلدینگ غدیر انتظار دریافت امتیاز خاص از سوی دولت را ندارد اما حداقل انتظار این است که فرایند خصوصی‌سازی و واگذاری‌ها به بخش خصوصی تسریع شود. هلدینگ غدیر سال گذشته دو معدن کوچک ازجمله یک معدن سنگ‌آهن با عنوان آنومالی شمالی از زیرمجموعه‌های شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران را در مزایده برنده شد. خوشبختانه دولت از این واگذاری راضی بود زیرا تحرک خوبی برای فعال‌سازی معادن کوچک‌مقیاس به شمار می‌رود. البته هلدینگ غدیر با دو شرکت دیگر ازجمله شرکت سنگ‌آهن مرکزی در معدن سنگ‌آهن شریک است و هم‌اکنون از ذخایر این معدن به خوبی استفاده می‌شود. با این حال، نکته مهم این است که ذخایر بسیاری در کشور وجود دارد که دولت باید خصوصی‌سازی پهنه‌های اکتشافی را سرعت ببخشد که متاسفانه در سال جاری کند شده است. ورود بخش خصوصی به مقوله اکتشاف و تکمیل اکتشافات معدنی بسیار کند است و امیدوار هستیم که واگذاری پهنه‌ها و خصوصی‌سازی آن‌ها از سوی دولت بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد.

یکی از اقدامات بسیار مهم و ارزشمند هلدینگ غدیر در سال گذشته، ورود به مقوله اکتشاف و استخراج مس است. مس، شاخه جدید فعالیت‌های هلدینگ غدیر محسوب می‌شود. در این رابطه، یک کارخانه فرآوری مس در استان مرکزی به نام زاگرس مس‌سازان را که متعلق مجموعه‌های چادرملو و گل‌گهر بود، خریداری کردیم. باید توجه داشت که عمده معادن مس در کشور ما در سطح به صورت اکسیدی هستند و هرچه به عمق معدن برویم، حجم ذخیره اکسیدی کم شده و ذخیره سولفوره افزایش می‌یابد. کارخانه یاد شده در هنگام تحویل تنها با ۳۰ درصد ظرفیت فعالیت می‌کرد اما در آذر ماه سال جاری توانستیم این کارخانه را به ظرفیت اسمی برسانیم. ضمن اینکه اکتشافات اولیه برای این معدن گویای آینده روشن آن است. امیدوار هستیم پس از اینکه ذخایر اکسیدی این مجموعه را استخراج کردیم، در سال‌های آتی تمهیدات ویژه‌ای برای استخراج و استحصال ذخایر سولفوره با احداث خطوط جدید کنسانتره خواهیم اندیشید.

بهره‌برداری از معدن و کارخانه مس زاگرس مس سازان روی برنده شدن هلدینگ غدیر مزایده چندین معدن مس که از سوی شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران واگذار شد، تاثیر گذاشته است. البته این چند معدن به صورت متمرکز هستند و در فواصل نزدیک به هم واقع شده‌اند. در مورد این معادن نیز در حال انعقاد قراردادهای لازم هستیم. به این ترتیب، می‌توان گفت جوانه‌های فعالیت هلدینگ غدیر در حوزه مس در حال شکوفایی است.

تلاش خواهیم کرد که مس تولید شده از این معادن در ابتدا به مصرف صنایع داخلی برسد زیرا موتوژن یکی از شرکت‌های زیرمجموعه هلدینگ غدیر به عنوان سهامدار عمده بوده و این شرکت نیز با توجه به فعالیت در صنایع الکترونیکی، در هر سال حدود سه تا چهار هزار تن مس نیاز دارد. بنابراین با بهره‌برداری از معادن مس چرخه تولید و زنجیره ارزش افزوده تولید مس در هلدینگ غدیر کامل خواهد شد.

با توجه به فعالیت گسترده هلدینگ غدیر در پروژه‌های معدنی و صنایع معدنی در حوزه‌های گوناگون، از مسئولان امر برای تسریع در بهره‌برداری از این پروژه‌ها و ورود آن‌ها به عرصه تولید چه انتظاراتی دارید؟

هلدینگ غدیر برای برخی از پروژه‌های شرکت‌های زیرمجموعه، به ویژه آن طرح‌ها که پیشرفت قابل ملاحظه‌ای دارند، ارز نیاز دارد که راه حلی برای این مهم از سوی مسئولان اندیشیده نشده است. تامین ارز برای طرح‌های توسعه‌ای از طریق دولت، صدوق توسعه ملی و دیگر منابع ارزی کشور تقریبا مسدود است مگر اینکه یک شرکت برای تامین ارز، صادرات انجام دهد و ارز به کشور وارد کند. شرکت‌های بزرگ معدنی و صنعتی کشور می‌توانند صادرات انجام دهند و ارز مورد نیاز خود را تامین کنند.

برخی از شرکت‌های زیرمجموعه هلدینگ غدیر مانند فولاد نیریز و آهن و فولاد غدیر، آهن اسفنجی و یک شرکت دیگر گندله تولید می‌کنند. با توجه به محدودیت‌های صادراتی به دلیل مقررات موجود برای آهن اسفنجی، این واحدها قادر به تامین ارز مورد نیاز خود برای تامین اقلام ضروری و اجرای طرح‌های توسعه‌ای نیستند. به طور مثال، گندله‌سازی بهاباد که بیش از ۴۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد، مصوب دولت بوده و از جمله پروژه‌های ذیل طرح جامع فولاد تعریف شده است. هم‌اکنون آهن اسفنجی شرکت‌های فولاد نیریز و آهن و فولاد غدیر ایرانیان مشتری صادراتی دارد، در حالی که محدودیت‌های موجود اجازه صادرات و تامین ارز توسط این مجموعه را نمی‌دهد. البته رویکرد وزیر جدید صنعت، معدن و تجارت نیز تسریع در اجرای پروژه‌های توسعه‌ای و صادرات به شرط تامین حداکثری نیاز داخل است اما حداقل لازم به نظر می‌رسد که برای تامین ارز مورد نیاز پروژه‌های توسعه‌ای یک دریچه صادراتی باز شود یا اینکه، مکانیزم دیگری برای تامین ارز تعریف شود. به طور مثال، دولت می‌تواند به واحدهای تولیدی مجوز صادرات و تامین ارز به صورت محدود، به شرط برگرداندن آن در سال‌های آتی پس از رفع نیاز را صادر کند؛ قطعا ارز دریافتی را نمی‌توان در جای دیگری به مصرف رساند و تامین ارز شرکت‌های در حال توسعه بسیار ضروری است.