عربستان سعودی در زمینه استخراج منابع انرژی به ویژه نفت در جهان شهرت عام و خاص است. با این حال، این کشور در نظر دارد جایگاهی مشابه را این بار در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر در جهان برای خود کسب کند. تدوین سیاست‌‌گذاری‌های پیشرو، تشویق مصرف‌کنندگان به گذار از انرژی‌های فسیلی به انرژی‌های سبز و کاهش وابستگی به تامین نیاز خود در بخش انرژی از طریق سوخت‌های فسیلی، همگی از عواملی هستند که نشان می‌دهد مقامات کشور نامبرده در مسیر ایجاد تحول در صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر با تمرکز بر انرژی خورشیدی گام نهاده‌اند.

به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات‌آنلاین» و به‌ نقل از روزنامه «Arab News»، در طرح بلندپروازانه انرژی‌های تجدیدپذیر مبتنی بر سند چشم‌انداز توسعه اقتصادی سال ۲۰۳۰ در عربستان سعودی، ظرفیت تولید برق از انرژی خورشیدی حدود ۴۰ گیگاوات هدف‌گذاری شده است که نویدبخش ایجاد فرصت‌های بسیار چشمگیر در بخش مذکور طی سال‌های آینده خواهد بود.

طبق تحقیقات شرکت «Mordor Intelligence»، پیش‌بینی می‌شود که با بهره‌برداری از پروژه‌های جدید انرژی خورشیدی در بازه زمانی سال‌های ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۹، نرخ رشد ترکیبی سالانه بخش انرژی خورشیدی در عربستان حدود ۵۱ درصد رشد را تجربه کند. شرکت مذکور در گزارش خود به چالش‌هایی نظیر افزایش منابع تامین انرژی پاک جایگزین مانند انرژی باد و تداوم در دسترس بودن سوخت‌های فسیلی که به طور بالقوه مانع رشد بازار انرژی خورشیدی می‌شود، اشاره کرده است.

سیستم‌های فناورمحور مبتنی بر انرژی‌های خورشیدی با هدف به حداکثر رساندن بهره‌وری انرژی در عربستان سعودی مستقر شده‌اند. به گفته کریستوفر دکر، فعال در بخش انرژی و منابع طبیعی در شرکت «Oliver Wyman»، عربستان سعودی در خط مقدم به‌کارگیری فناوری‌های نوآورانه انرژی خورشیدی با هدف به حداکثر رساندن پایداری و بهره‌وری انرژی در منطقه خاورمیانه است.

وی در ادامه عنوان کرد: یکی از پیشرفت‌های قابل‌توجه در بخش انرژی خورشیدی عربستان در نیروگاه خورشیدی متمرکز دومه جندل اتفاق افتاده است. در نیروگاه مذکور از انرژی خورشیدی برای گرم کردن مایع درون منبع ذخیره انرژی حرارتی استفاده می‌شود؛ به همین دلیل دسترسی به انرژی برق حتی زمانی که نور خورشید وجود ندارد، از طریق فناوری مذکور فراهم شده است.

دکر اظهار داشت: علاوه بر نیروگاه خورشیدی متمرکز دومه جندل، نیروگاه خورشیدی «Sakaka» از پنل‌های خورشیدی دوسویه استفاده می‌کند که به کمک بازتاب نور خورشید از شن و ماسه مناطق اطراف، بازدهی برق تولید شده از نیروگاه خورشیدی را به طور قابل‌توجهی افزایش خواهد داد.

وی خاطرنشان کرد: برای حفظ عملکرد بهینه بخش تولید برق از نیروگاه‌های خورشیدی عربستان، در پروژه‌هایی مانند نیروگاه «Noor Energy 1» از فناوری‌هایی مانند ربات‌های پالایشگر استفاده شده که نه تنها بازدهی تولید برق را افزایش می‌دهد بلکه هزینه‌های عملیاتی در چنین پروژه‌هایی را به طرز چشمگیری کاهش خواهد داد.

این فعال بخش انرژی و منابع طبیعی مطرح کرد: ادغام شبکه‌های هوشمند و فناوری‌های هوش مصنوعی، امکان بهینه‌سازی تولید برق از انرژی خورشیدی را با تخمین حجم تقاضا برای آن و پیش‌بینی الگوهای آب‌‎وهوایی فراهم می‌کند و در نتیجه هدررفت انرژی به حداقل می‌رسد.

لازم به ذکر است که طرح «NEOM Green Hydrogen»، یکی از برنامه‌های عربستان در راستای گذار به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر بوده که از انرژی خورشیدی برای تولید هیدروژن سبز و متعاقب آن آمونیاک سبز استفاده می‌شود.

دکر در همین رابطه بیان کرد: تکمیل طرح‌های مذکور در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر، جایگاه عربستان سعودی در میان کشورهای جهان را به عنوان یک کشور پیشرو در ایجاد نوآوری در به‌کارگیری انرژی خورشیدی ارتقا می‌بخشد.

وی معتقد است که فناوری‌های به کار رفته در بخش انرژی خورشیدی در سطح جهانی، به یک بلوغ نسبی رسیده و هزینه‌های تولید به سبب افزایش بازدهی سلول‌های خورشیدی و همچنین افزایش صرفه اقتصادی پنل‌های خورشیدی، روندی نزولی به خود گرفته است.

به گفته عدنان مرهابا، مدیر بخش انرژی و آب و برق در شرکت «Arthur D. Little»، به‌کارگیری چنین نوآوری‌هایی مانند پنل‌های خورشیدی دوسویه در عربستان سعودی، نشان از تعهد این کشور به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر دارد.

وی عنوان کرد: عربستان سعودی در استفاده از فناوری‌های به کار رفته در دستگاه‌های آب‌شیرین‌کن و همچنین تولید آب شیرین از طریق سیستم‌های نمک‌زدای خورشیدی پیشتازی خود را به اثبات رسانده است.

مرهابا اضافه کرد: شرکت «Arthur D. Little» به دنبال سرمایه‌گذاری بر روی نسل جدید سلول‌های خورشیدی با بهره‌وری بسیار بالاتر مانند سلول‌های دوگانه پروسکایت است که می‌تواند جهشی قابل‌توجه در بهره‌وری تولید برق از انرژی خورشیدی ایجاد کند.

در همین راستا، می‌توان به دانشگاه علم و صنعت ملک عبدالله به عنوان یک نمونه بارز از سرمایه‌گذاری علمی بر روی صنعت روبه‌رشد خورشیدی در عربستان سعودی اشاره کرد.

به گفته استفان دی ولف، استاد علوم و مهندسی مواد در بخش علوم فیزیکی و مهندسی در دانشگاه ملک عبدالله، شرکت «Arthur D. Little» پیشگام در تحقیق و توسعه در خصوص فناوری‌های نوظهور فتوولتائیک با هدف به حداکثر رساندن بهره‌وری و پایداری انرژی است.

وی تصریح کرد: یکی از نوآوری‌هایی که تیم‌های تحقیقاتی در دانشگاه مذکور در حال کار بر روی آن هستند، ترکیب پروسکایت و سیلیکون فتوولتائیک است که به طور قابل‌توجهی میزان بهره‌وری انرژی خورشیدی نسبت به سیستم‌های خورشیدی فعلی را افزایش می‌دهد. استفاده از این ترکیب، سازگاری بسیار بالایی با شرایط اقلیمی عربستان دارد و از سوی دیگر بهره‌وری انرژی در آن افزایش فوق‌العاده‌ای را تجربه خواهد کرد.

دی ولف ابراز کرد: تیم‌های تحقیقاتی در دانگشاه مذکور در حال بررسی توسعه پنل‌های خورشیدی دوسویه هستند که امکان تولید برق از طریق هر دو پنل نصب شده بر روی سیستم‌های خورشیدی با بهره‌وری انرژی بالاتر را فراهم می‌کند. به‌کارگیری چنین فناوری‌هایی نه تنها پتانسیل تولید برق از انرژی خورشیدی در عربستان سعودی را به میزان بسیار زیادی افزایش می‌دهد بلکه گامی مهم در استفاده از فناوری‌ها برای گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر در مقیاس جهانی به شمار می‌رود.

سهم انرژی خورشیدی در توسعه اقتصادی عربستان

رشد صنعت انرژی خورشیدی عربستان سعودی برای توسعه اقتصادی این کشور حیاتی خواهد بود و در راستای دستیابی به اهداف تدوین شده برای سند چشم‌انداز توسعه اقتصادی این کشور تا ۲۰۳۰، امری بسیار مهم تلقی می‌شود. عربستان سعودی از طریق بهبود زیرساخت‌های بخش انرژی خورشیدی و جذب سرمایه‌گذاران خارجی و همچنین ترویج فرهنگ استفاده از فناری‌های مدرن در بخش مذکور، به دنبال ایجاد تنوع در کسب درآمدهای اقتصادی خود است.

دکر در همین رابطه اظهار داشت: رشد بخش انرژی خورشیدی نه تنها موجب تقویت زنجیره‌های تولید و تامین داخلی خواهد شد بلکه باعث افزایش فرصت‌های شغلی و توسعه منابع انسانی می‌شود و عربستان را در منطقه خاورمیانه در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر در یک موقعیت برتر قرار خواهد داد.

وی اضافه کرد: توسعه انرژی خورشیدی، انعطاف‌پذیری ترکیب انرژی در صنعت برق عربستان را بیشتر خواهد کرد. همچنین عربستان سعودی با به‌کارگیری فناوری‌های پیشرفته در بخش انرژی خورشیدی مبتنی بر شبکه‌های هوشمند، انعطاف‌پذیری و پایداری شبکه برق خود را افزایش می‌دهد.

این فعال بخش انرژی و منابع طبیعی تاکید کرد: توسعه سایر بخش‌های انرژی خورشیدی مانند تولید هیدروژن سبز، مزایایی نظیر افزایش حجم صادرات انرژی، ایجاد منبع درآمد اقتصادی جدید و در عین حال رشد پایداری زیست‌محیطی در عربستان را به ارمغان خواهد آورد.

به اعتقاد دکر، توسعه بخش انرژی‌های تجدیدپذیر جایگاه بخش انرژی عربستان سعودی را در آینده نسبت به سایر کشورهای منطقه ارتقا می‌بخشد. در همین رابطه می‌توان اعلام کرد که حجم تقاضای برق در عربستان به سبب رشد اقتصادی و افزایش جمعیت روندی صعودی داشته است؛ بنابراین سرمایه‌گذاری بر روی توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در این کشور اقدامی هوشمندانه بوده است.

وی با بیان اینکه توسعه بخش انرژی خورشیدی می‌تواند شرایط را برای رشد بخش ذخیره‌سازی انرژی باتری، فناوری‌های مبتنی بر شبکه هوشمند و تولید هیدروژن سبز فراهم کند، افزود: تقویت بخش انرژی خورشیدی در عربستان سعودی، موجب می‌شود حجم استفاده از سوخت‌های فسیلی در صنعت برق کاهش یافته و از سوی دیگر امکان افزایش حجم صادرات سوخت‌های فسیلی به ویژه نفت فراهم شود. همچنین با افزایش درآمدها از بخش صادرات، حجم سرمایه‌گذاری در راستای متنوع‌سازی منابع اقتصادی کسب درآمد روندی صعودی را به ثبت می‌رساند و در دستیابی به اهداف در نظر گرفته شده در بخش گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر عربستان سعودی تاثیر مثبتی خواهد گذاشت.

این فعال بخش انرژی و منابع طبیعی یادآور شد: با توجه به موقعیت جغرافیایی عربستان سعودی در دسترسی به انرژی خورشیدی در مقیاس گسترده که حتی بسیار بیشتر از کشورهای توسعه یافته است، سرمایه‌گذاری بر روی توسعه صنعت انرژی خورشیدی تصمیمی بسیار هوشمندانه از سوی مقامات این کشور محسوب می‌شود.

دی ولف در رابطه با چالش‌های توسعه بخش مذکور در عربستان، گفت: دمای بالا در این کشور، یک مانع بزرگ برای توسعه نیروگاه‌های خورشیدی به شمار می‌رود که می‌تواند منجر به داغ شدن بیش از حد سلول‌های خورشیدی در نیمه‌هادی‌های تعبیه شده بر روی پنل‌ها شود. از همین رو، ارائه رویکردی که به واسطه آن بتوان چالش مذکور را مرتفع ساخت و سیستم‌ها را به گونه‌ای توسعه داد که با شرایط اقلیمی عربستان نهایت سازگاری را داشته باشند، یک ضرورت محسوب می‌شود.

وی عنوان کرد: در رویکردهای ارائه شده، باید موضوع به حداکثر رساندن بهره‌وری برق تولید شده از انرژی خورشیدی و در عین حال کاهش اثرات نامطلوب گرمای هوا بر عملکرد پنل‌های خورشیدی در نظر گرفته شود.

به گفته دی ولف، توسعه این رویکردهای تخصصی مستلزم تحقیق و توسعه بیشتر بوده و فرصت‌ها و چالش‌‌هایی را در پیشبرد اهداف تعیین شده برای تامین انرژی در عربستان ارائه می‌دهد.

البورای از شرکت «PwC» بر این باور است که عربستان با گذار به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر، تعهد خود در زمینه تامین انرژی پایدارتر را نشان خواهد داد که البته اتخاذ چنین رویکردی، موجب رشد اقتصادی در این کشور می‌شود.

وی، مسئله بومی‌سازی فناوری‌های به کار رفته در انرژی‌ خورشیدی در عربستان سعودی را یک موضوع مهم دیگر برشمرد. در همین راستا، عربستان سعودی به دنبال تولید قطعات مورد استفاده در سیستم‌های مبتنی بر انرژی‌های تجدیدپذیر به صورت بومی است تا وابستگی خود به واردات این تجهیزات را کاهش دهد و صد البته خود را به عنوان یک قطب اصلی در توسعه فناوری‌های به کار رفته در انرژی‌های سبز معرفی کند.

البورای مطرح کرد: عربستان سعودی قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ سالانه ۱٫۲ میلیون تن هیدروژن سبز تولید کند و در همین راستا قرار است از انرژی خورشیدی در به‌کارگیری فرایند الکترولیز استفاده شود.

وی ادامه داد: انتظار می‌رود افزایش تمرکز عربستان بر روی توسعه بخش انرژی خورشیدی و روند صعودی تولید هیدروژن سبز، رشد اقتصادی بیشتری را برای اقتصاد این کشور به ارمغان بیاورد و جایگاه این کشور را در بازار جهانی بخش مذکور مستحکم‌تر کند.

چالش‌های پیش روی توسعه بخش انرژی خورشیدی در عربستان

توسعه انرژی خورشیدی در عربستان سعودی با چالش‌های مهمی به ویژه در خصوص بومی‌سازی زنجیره ارزش و رفع مشکلاتی چون عوامل محیطی مانند دمای بالا و افزایش گرد و غبار مواجه است.

به باور دکر، عربستان سعودی در افزایش ظرفیت تولید برق از انرژی خورشیدی خود با چالش‌های متعددی دست و پنجه نرم می‌کند که محدودیت‌های زیرساختی و پیچیدگی‌های قانونی سازمان‌های نظارتی از جمله مهم‌ترین آن‌ها به شمار می‌روند. برای رفع این چالش‌ها، عربستان سعودی در حال سرمایه‌گذاری برای نوسازی زیرساخت‌های شبکه برق خود از طریق استفاده از فناوری‌های شبکه هوشمند و نصب سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی است که مدیریت بهتر برق تولید شده از انرژی خورشیدی به صورت پایدار را امکان‌پذیر می‌سازد.

وی اظهار داشت: دولت عربستان قصد دارد علاوه بر تسهیل فرایندهای مربوط به صدور مجوز از سوی سازمان‌های نظارتی، طرح‌هایی تشویقی مانند مشارکت بخش عمومی و خصوصی و تعرفه‌های مناسب در جهت جذب سرمایه‌گذاران بخش خصوصی را ارائه دهد. با این حال، هنوز اقدامات بسیاری باید در این زمینه انجام شود.

مرهابا بر این باور است که عربستان برای دستیابی به اهداف بسیار بلندپروازانه خود در بخش انرژی خورشیدی تا سال ۲۰۳۰، باید بر چالش‌هایی از جمله مشکلات زنجیره تامین جهانی به دلیل افزایش تقاضا برای استفاده از سلول‌های خورشیدی و مشکل تمرکز عرضه پنل‌های خورشیدی در چین فائق آید.

به عقیده وی، همچنین نگرانی‌هایی در مورد اختلالات ایجاد شده در روند تجارت جهانی، بومی‌سازی و نیروی انسانی مورد نیاز به منظور توسعه زنجیره ارزش صنعت انرژی خورشیدی در عربستان سعودی و دسترسی کافی به مهندسان و تکنسین‌ها در راستای روند روبه‌رشد حجم تقاضای برق در صنعت مذکور وجود دارد. مقامات این کشور به منظور رفع این چالش‌ها به دنبال آن هستند طرح‌هایی به منظور حمایت از بومی‌سازی تولید سیستم‌های خورشیدی و اقداماتی از این دست ارائه دهند.

تاثیرگذاری سند چشم‌انداز توسعه اقتصادی ۲۰۳۰ عربستان بر رویکردهای ارائه شده به منظور توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در این کشور چیست؟ انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۰، حدود ۵۸٫۷ گیگاوات برق از انرژی تجدیدپذیر در عربستان تولید شود که در مجموع سهم انرژی خورشیدی از این مقدار حدود ۴۰ گیگاوات پیش‌بینی شده است.

دکر در همین رابطه خاطرنشان کرد: طبق سند توسعه اقتصادی ۲۰۳۰ عربستان، قرار است یک چارچوب قانونی جدید به منظور تسهیل توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر ارائه شود. چارچوب قانونی مذکور شامل تدوین سیاست‌گذاری‌هایی مانند ارائه مشوق‌ها برای ترغیب مشارکت بخش خصوصی و دولتی از طریق امضای موافقت‌نامه‌های خرید برق با تضمین رشد درآمد بلندمدت برای سرمایه‌گذاران، تخصیص یارانه‌ها و اصلاحات تعرفه‌های قیمت برق به منظور رقابتی‌تر کردن بازار انرژی‌های تجدیدپذیر و تسهیل فرایندهای صدور مجوز از طریق کاهش قوانین دست‌وپاگیر اداری مرتبط با توسعه پروژه‌های خورشیدی می‌شود.

وی تاکید کرد: با توجه به ترغیب بخش خصوصی و دولتی به سرمایه‌گذاری در بخش انرژی خورشیدی عربستان و همچنین جذب سرمایه‌گذاران خارجی، راه برای توسعه پروژه‌ها در بخش مذکور هموار خواهد شد. طبق طرح توسعه‌ای «National Renewable Energy» مبتنی بر سند چشم‌انداز توسعه اقتصادی ۲۰۳۰ عربستان، پیش‌بینی می‌شود در بازه زمانی مذکور حدود ۳۰ تا ۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی در راستای توسعه پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر در کشور مذکور تخصیص یابد.

دکر در رابطه با سند چشم‌انداز توسعه اقتصادی ۲۰۳۰ عربستان، بیان کرد: در این سند چشم‌انداز بر نقش توسعه بخش انرژی‌های تجدیدپذیر در این کشور به منظور رشد توسعه اقتصادی و افزایش حجم درآمدها و همچنین رشد حجم صادرات در بخش نفت و گاز به عنوان یکی از شریان‌های اصلی اقتصادی این کشور به طور ویژه تاکید شده است. گفتنی است عربستان سعودی قصد دارد ظرفیت تولید نفت و گاز خود را از طریق به‌کارگیری فناوری‌های به‌روز و افزایش بهره‌وری به منظور اطمینان حاصل کردن از تداوم درآمدزایی بخش مذکور افزایش دهد.

البورای از طرح توسعه‌ای «National Renewable Energy» به عنوان یکی از ستون‌های اصلی توسعه اقتصادی آینده عربستان صعودی یاد کرد و گفت: عربستان قصد دارد به تمامی هدف‌گذاری‌های تدوین شده در طرح برایند انتشار کربن صفر تا سال ۲۰۶۰ دست پیدا کند و در همین راستا قرار است حدود ۲۶۶ میلیارد دلار در توسعه منابع انرژی پاک از جمله انرژی خورشیدی تخصیص داده شود.

همچنین، عربستان سعودی در حال توسعه پروژه‌هایی با ظرفیت تولید ۲۰ گیگاوات برق در سال از انرژی‌های تجدیدپذیر در راستای دستیابی به اهداف تولید ۱۰۰ تا ۱۳۰ گیگاوات برق از انرژی‌‌های پاک مبتنی بر چشم‌انداز توسعه اقتصادی ۲۰۳۰ است. به علاوه، در چارچوب قانونی جدید تدوین شده مبتنی بر سند توسعه مذکور، انتظار می‌رود روند بومی‌سازی تولید سیستم‌های تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر با همکاری‌ و مشارکت صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان و تولیدکنندگان چینی در بخش انرژی خورشیدی برای تولید ۳۰ گیگاوات ظرفیت تولید از نیروگاه‌های خورشیدی تقویت شود.

انتهای پیام//