جمهوری آذربایجان با هدف افزایش سهم درآمد خود در بخش‌های غیرنفتی برای به حداقل رساندن کاهش تولید نفت، گام‌های مستمری را در جهت ایجاد تحولات ساختاری در اقتصاد خود برداشته است. یکی از اقدامات مهم انجام شده در این رابطه، تمرکز بر استخراج منابع معدنی غیرنفتی، فرآوری آن‌ها و تولید محصولات با ارزش افزوده بالا با هدف افزایش صادرات در گام‌های بعدی است.

به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات‌آنلاین» و به‌ نقل از پایگاه خبری «Caliber.az»، جمهوری آذربایجان طی سال‌های اخیر اقدامات قابل‌توجهی در زمینه تمرکز بر استخراج منابع معدنی غیرنفتی انجام داده است. در همین راستا، شرکت با مالکیت دولتی «AzerGold» فعالانه به دنبال توسعه معدن طلا بوده و تلاش‌ها به منظور ایجاد زنجیره کامل متالورژی آهنی در این کشور در حال افزایش است.

اخیرا با حکم الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان، شرکت «AzerGold» وظیفه بازیابی مدیریتی فرآوری مواد معدنی غیرفلزی را عهده‌دار شده است. بخش استخراج، به ویژه بخش هیدروکربن سال‌هاست که به عنوان یکی از پایه‌های اقتصادی آذربایجان به شمار می‌رود. در چند سال آخرین نیز تولید نفت جمهوری آذربایجان روندی صعودی داشته و در سال ۲۰۱۰ با ثبت ۵۰٫۸ میلیون تن به اوج خود رسید. در سال‌های بعد، با کاهش منابع، تولید نفت در این کشور کاهش یافت و در سال ۲۰۱۴، تولید آن به ۴۲٫۱ میلیون تن رسید. برای سال ۲۰۲۴، تولید نفت در جمهوری آذربایجان حدود ۲۹٫۲ میلیون تن برآورد شده است.

البته کاهش استخراج نفت به دلیل افت ذخایر این سوخت فسیلی طبیعی به نظر می‌رسد. بدین منظور دولت جمهوری آذربایجان در حال اجرای طیف وسیعی از اقدامات برای به حداقل رساندن تاثیر منفی کاهش حجم تولید نفت بر بودجه کل این کشور است. در همین راستا، در سال ۲۰۲۵ انتظار می‌رود درآمدهای نفت و گاز در بودجه دولت تا ۷۵۰ میلیون منات (۴۴۰ میلیون دلار) کاهش یابد. از مهم‌ترین این اقدامات می‌توان به سرمایه‌گذاری در بخش غیرنفتی، توسعه فرایند تولید صنعتی و فرآوری مواد اولیه اشاره کرد.

بررسی ارزیابی‌های منتشر شده نشان می‌دهد که بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۴، سهم بخش نفت و گاز از درآمدهای بودجه جمهوری آذربایجان از ۶۶ درصد به ۴۹ درصد کاهش یافته؛ در حالی که سهم بخش‌های غیرنفتی نیز به همین نسبت رشد داشته است. علاوه‌براین، جمهوری آذربایجان تمرکز خود بر روی توسعه استخراج و فرآوری منابع معدنی و غیرمعدنی خود در کنار افزایش تولید گاز و میعانات آن در مقیاسی گسترده برای توسعه منابع معدنی را افزایش داده است.

چنین اقداماتی به ویژه از سوی شرکت‌هایی مانند شرکت «Anglo Asian Mining Plc» و شرکت «AzerGold» فعال در بخش معدن به منظور استخراج طلا، نقره، مس و فرآوری آن‌ها با استفاده از فناوری‌های مدرن روندی افزایشی داشته است. علاوه‌براین، چند سالی است که شرکت «Dashkasan Iron Ore LLC» به عنوان زیرمجموعه شرکت «AzerGold»، پروژه عظیمی را در یکی از بزرگ‌ترین معادن سنگ‌آهن منطقه خاورمیانه با نام «Dashkasan» در دست اجرا دارد. هدف از راه‌اندازی این پروژه در ابتدا جذب سرمایه‌گذاران بین‌ا‌لمللی، تغلیظ سنگ معدن و تولید کنسانتره سنگ‌آهن با کیفیت بالا طی سال‌های ۲۶-۲۰۲۵ و در نهایت تولید محصولات فولادی اعلام شده است.

در همین رابطه و بر اساس فرمانی که توسط رئیس جمهور آذربایجان در اواخر ماه دسامبر ۲۰۲۴ صادر شد، شرکت «AzerGold» وظیفه مدیریت ذخایر معدنی غیرفلزی در این کشور را بر عهد گرفته است. بر همین اساس، شرکت «AzerGold» موظف است با همکاری شرکت های مشاوره‌ای بین‌المللی و ظرف مدت چهار ماه، پیشنهاداتی را در خصوص تحلیل وضعیت موجود در بهره‌برداری از ذخایر معدنی غیرفلزی جمهوری آذربایجان تهیه و به رئیس جمهور این کشور ارائه کند. همچنین، شرکت مذکور شرایط بازار مربوطه را مورد مطالعه قرار داده و اقداماتی را برای بهبود مدیریت در این زمینه بر اساس نتایج تجزیه و تحلیل به دست آمده انجام خواهد داد.

علاوه‌براین، انتظار می‌رود شرکت «AzerGold» ظرف مدت ۶ ماه فهرستی از پیشنهادات در خصوص بهبود استانداردهای ملی در حوزه‌های اکتشاف، تحقیق، توسعه و بهره‌برداری از ذخایر معدنی غیرفلزی مطابق با استانداردهای بین‌المللی را تهیه و به کابینه وزیران ارائه کند. همچنین این شرکت باید اقدامات لازم برای رسیدگی به سایر مشکلات مربوط به بخش فلزات غیرآهنی جمهوری آذربایجان را در دستور کار قرار دهد.

گفتنی است که در حال حاضر، فعالیت‌های مربوط به توسعه منابع معدنی غیرفلزی در جمهوری آذربایجان به بخش استخراج و فرآوری مواد اولیه‌ای مانند سنگ تراش، مواد اولیه به کار رفته در نمای ساختمان و شن که در بخش ساخت‌وساز استفاده می‌شود، محدود شده است. همچنین، اکنون تولید مواد اولیه غیرفلزی مورد استفاده در تولید مصالح ساختمانی مانند سیمان، آهک، گچ، بنتونیت، دولومیت و… در جمهوری آذربایجان انجام می‌شود. علاوه‌براین، جمهوری آذربایجان دارای ذخایری غنی از برخی از مواد معدنی غیرفلزی نظیر گچ، انیدریت، خاک رس بنتونیت، سنگ‌آهک، سنگ مرمر، باریت، سنگ‌های قیمتی، دولومیت و سنگ اسپار ایسلند است. مناطق قره‌باغ و شرق زنگزور، از جمله مهم‌ترین مناطق دارای ذخایر مواد اولیه غیرفلزی در جمهوری آذربایجان به شمار می‌روند.

بررسی پتانسیل مواد اولیه معدنی غیر فلزی در جمهوری آذربایجان

مناطق قره باغ و شرق زنگزور در مجموع دارای ۱۵۵ ذخایر انواع منابع معدنی شامل ۱۹ ذخایر سنگ‌نمای ساختمان، ۲۳ ذخایر سنگ تراش، چهار ذخایر مواد اولیه سیمان، یک ذخیره کربنات سدیم، ۲۱ ذخایر سنگ پوکه معدنی و خاکستر آتش‌فشانی، ۱۰ ذخایر خاک رس، ۹ ذخایر شن و ماسه، پنج ذخایر سنگ رسوبی ساختمانی، ۹ ذخایر گچ، انیدریت و گچ رسی، یک ذخیره پرلیت، یک ذخیره ابسیدین، سه ذخایر ورمیکولیت و ۱۴ ذخایر سنگ‌های زینتی و قیمتی مانند عقیق، یشم، سنگ جزع، سنگ عقیقی جگری و نفریت (سیلیکات) است. همچنین در این راستا، منطقه کوهستانی کلبجر از نظر مواد اولیه معدنی غنی بوده و دارای رسوبات سنگ توف و خاک نسوز (مورد استفاده در تولید آجر)، پرلایت، سنگ جزع مرمر، ابسیدین و لارشیت است. منطقه زنگلان نیز دارای ذخایر سنگ گرانیت، مرمر و رس نسوز و همچنین ذخایر سنگ‌های قیمتی است. علاوه‌براین، منطقه لاچین به ذخایر سنگ مرمر، سنگ توف و نفریت (سیلیکات) خود معروف است.

ناگفته نماند شرکت «AzerGold» باید علاوه بر جذب سرمایه‌گذاران، شرایط را برای استفاده از فناوری‌های روز به منظور توسعه بهینه ذخایر غیرفلزی جمهوری آذربایجان و به حداقل رساندن آسیب‌های زیست‌محیطی در حین استخراج این مواد معدنی فراهم کند. بر خلاف ذخایر سنگ معدن، استخراج مواد معدنی غیرفلزی اغلب از طریق روش استخراج روباز انجام می‌‌شود. این معادن سنگ اغلب در حومه شهرها و مناطق مسکونی قرار دارند که می‌تواند تاثیر قابل‌توجهی بر محیط اطراف داشته باشد.

طبق قوانین بین‌المللی در بخش معدن، توسعه ذخایر معدنی باید شامل بازسازی مناطق آسیب‌دیده در حین عملیات معدنی پس از پایان فعالیت‌های مرتبط با فاز استخراج باشد. این اقدامات سازنده شامل ایجاد کمربند سبز جنگلی یا ایجاد ذخایر آبی بوده و قرار بر این است که بهترین فناوری‌ها در این زمینه در جمهوری آذربایجان به‌ کار گرفته شود.

با این تفاسیر، اطمینان از فرآوری حداکثری مواد اولیه معدنی غیرفلزی، به حداقل رساندن باطله‌های معدنی و جذب سرمایه‌گذاران به منظور تولید محصولات نهایی با سطح ارزش افزوده بالاتر با هدف افزایش سهم صادرات این مواد اولیه در جمهوری آذربایجان ضروری به نظر می‌رسد. این کشور طی سال‌های گذشته تجربیات ارزشمندی را در زمینه تامین سیمان و آجر لعابی بازار داخلی و حتی صادرات آن به کشورهای شوروی سابق به دست آورده است. سال‌هاست که تولیدکنندگان داخلی، ملات خشک و برخی از مواد اولیه نمای ساختمانی را به مناطقی از آسیای مرکزی، روسیه، گرجستان و همچنین به ایران و ترکیه صادر می‌کنند.

انتهای پیام//