لزوم به کارگیری تکنولوژی‌های جدید در حوزه ارتباطات و مخابرات از دغدغه‌های مهم کشور طی سالیان اخیر بوده است. گسترش استفاده از کابل‌های فیبر نوری و نصب و راه‌اندازی خطوط تلفن ثابت در اقصی نقاط کشور به همراه ارائه برترین نسل‌های ارتباطات سیار بر اهمیت توسعه این بخش طی برنامه‌های توسعه کشور تاکید دارد.

رشد زیرساخت‌ها، منجر به پوشش حداکثری تلفن همراه و بهبود دسترسی به تلفن ثابت و اینترنت در کشور شده است؛ چنین امری، نوید بازاری بزرگ برای سیم و کابل‌های مخابراتی، البته از جنس فیبر نوری است.

به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات‌آنلاین» کاربرد سیم و کابل مخابراتی، ارسال و دریافت سیگنال‌های اطلاعاتی است که در آن، سرعت انتقال اطلاعات اهمیت ویژه‌ای دارد. از این رو، ساختمان کابل‌ها بسته به نوع کاربرد از سیستم‌های مخابراتی نظامی (کابل‌های هم‌محور فرکانس بالا) گرفته تا مصارف عمومی (کابل‌های USB OTG) تغییر می‌کند.

در این نوع کابل‌ها از هادی مسی (و در مقادیر بسیار کم آلومینیومی) یا فیبر نوری به‌منظور انتقال اطلاعات استفاده می‌شود. علاوه بر نوع انتقال‌دهنده سیگنال، ترکیب قرار گرفتن آن‌ها در یک کابل نیز، عامل افزایش سرعت انتقال است. برخی کابل‌ها صرفا مسی، برخی صرفا فیبر نوری و برخی ترکیب این دو هستند.

کابل‌های هم‌محور، علاوه بر هادی فلزی (مسی و به‌ندرت آلومینیومی)، شیلدهای فلزی دارند که علاوه بر جلوگیری از نویزهای الکترومغناطیسی، مسئولیت انتقال بخشی از سیگنال‌ها را بر عهده دارد. شیلدهای فلزی در کابل‌های زوجی (مسی) نیز استفاده می‌شود.

سیم و کابل مخابراتی در تجهیزات متنوعی که ارسال‌کننده یا دریافت‌کننده سیگنال‌های مخابراتی هستند و همچنین شبکه‌های مخابراتی به‌مصرف می‌رسند. مصارف اصلی سیم و کابل‌های مخابراتی به‌ترتیب اهمیت شامل زیرساخت ارتباطات، پروژه‌های صنعت نفت، گاز و پتروشیمی، پروژه‌های احداث زیرساخت‌های حمل و نقل نظیر زمینی (عمدتا تونل‌ها)، ریلی (قطارهای زمینی و زیرزمینی)، هوایی و دریایی و صنعت ساختمان می‌شود. به‌عنوان نمونه کابل‌های فیبر نوری در زیرساخت ارتباطات استفاده می‌شود، در حالی که صنعت ساختمان مصرف‌کننده اصلی کابل‌های زوجی است.

کابل‌های ترکیبی که کامپوزیت سیم‌های مسی و رشته‌های فیبر نوری هستند نیز در اکثر صنایع مصرف‌کننده مخابراتی کاربرد دارند. همچنین کابل‌های هم‌محور شامل آنتن، غیر از آنتن و فرکانس بالا از جمله کابل‌های مخابراتی محسوب می‌شوند که در زیرساخت ارتباط رادیویی و تلویزیونی اعم از زیرساخت صدا و سیما، سیستم‌های ارتباطی خاص نظیر دولتی، نظامی، دریایی (کشتی به ساحل)، هوایی (پرنده به برج مراقبت) و … به‌کار می‌روند.

ناگفته نماند که بخشی از کابل‌های مخابراتی، کابل‌های با مصارف عمومی نظیر شبکه، HDMI، USB OTG و … هستند که به‌عنوان سایر مصارف یا کاربردهای عمومی می‌توان به آن‌ها اشاره کرد.

لزوم دسترسی خانوارها به تلفن ثابت و استفاده از خطوط تلفن همراه در تمامی نقاط کشور از جمله روستاهای دورافتاده و نیاز روز‌افزون کشور به سرعت بالای اینترنت، استفاده از فیبر نوری در زیرساخت‌های مخابراتی را به‌دلیل دارا بودن مزایای بیشتر نسبت به سیم و کابل مسی طی ۱۱ سال گذشته با رونق همراه کرده است.

طول عمر بالاتر این خطوط به همراه کارایی بیشتر در فواصل دور یا مناطق با نیاز به سرعت بالای اینترنت از جمله دلایل این رشد محسوب می‌شوند. نمودار ۱، طول خطوط فیبر نوری به تفکیک سال را به تصویر می‌کشد.

با توجه به این نمودار، خطوط مخابراتی راه‌اندازی شده با فیبر نوری با میانگین رشد سالانه ۱۵٫۳ درصد بین سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۶روند صعودی داشت. تشدید تحریم‌ها علیه کشور پس از سال ۱۳۹۲ و وقوع بحران نقل و انتقالات مالی و بانکی (به‌منظور واردات مواد اولیه تولید کابل فیبر نوری)، منجر به کند شدن روند توسعه شبکه خطوط فیبر نوری در سال‌های آخر دوره مورد بررسی شده است.

ناگفته نماند که در دهه ۱۳۸۰، یکی از دلایل رشد قابل توجه طول شبکه فیبر نوری، نوسازی شبکه مسی قدیمی با کابل‌های جدید فیبر نوری بوده است؛ فرصتی که طی دهه ۱۳۹۰ به‌دلیل تکمیل بازسازی شبکه‌های قدیمی موجود، در اختیار بازار این صنعت نبود.

با تلاش دولت در جهت بهره‌مندی تمامی نقاط شهری و روستایی از شبکه تلفن ثابت و همراه، سالانه بر تعداد روستاهای متصل به شبکه افزوده شد و ضریب نفوذ تلفن ثابت به روستاها در سال ۱۳۹۶ بیشینه حدود ۳۹ درصد را ثبت کرد. بر اساس اطلاعات ارایه شده در نمودار ۲، تعداد خطوط تلفن ثابت دایر در کشور، با میانگین رشد سالانه ۲٫۵ درصد افزایش یافت و به رقم بالغ بر ۳۰ میلیون خط رسید.

لازم به ذکر است با قرار گرفتن حدود ۸۷ درصد جاده‌های کشور تحت پوشش شبکه تلفن همراه و ضریب نفوذ حدود ۱۱۰ درصدی این شبکه در کشور، تعداد خطوط تلفن همراه فعال در کشور طی سال‌های ۱۳۸۵ الی ۱۳۹۷ با سپری کردن میانگین نرخ رشد بیشتر از ۱۷ درصد به حدود ۸۹ میلیون خط رسید که یک رکورد برای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات محسوب می‌شود.

با گسترش خطوط شبکه ارتباطات سیار و رونق بازار گوشی‌های هوشمند در کشور، اپراتورهای تلفن همراه همانند سایر کشورها، اقدام به به‌روزرسانی خدمات خود کردند و راه‌اندازی و بهره‌گیری از نسل‌های جدید اینترنت همراه را در کنار تماس‌های صوتی و ارسال پیامک به این خدمات اضافه کردند.

بر اساس نمودار ۳، بخش عمده (۸۴ درصد) از مشترکین تلفن همراه، از اینترنت نسل ۳ و ۴ استفاده می‌کنند. در مقابل، اینترنت نسخه xDSL با ۱۴ درصد، در رده دوم این بازار قرار گرفته است. از جمله مزایای این نوع اینترنت که در بستر کابل‌های مسی راه‌اندازی می‌شوند، می‌توان به سرعت بالا و هزینه کم اشاره کرد. در مقابل، نیاز به صرف هزینه اضافی برای خرید مودم و همچنین کاهش سرعت اینترنت در مناطق دور از مرکز مخابرات، باعث شده است تا محبوبیت این نوع از ارتباطات کاهش یابد.

اینترنت نسل چهار ثابت (TD-LTE) که زمان زیادی از ورودش به کشور نمی‌گذرد، اخرین نسل ارتباطات و پرسرعت‌ترین آن‌ها است و با اختصاص سهم ۲ درصد تاکنون به جایگاه مناسبی بین کاربران اینترنت دست پیدا نکرده است.

با گذشت زمان و نفوذ بیشتر تلفن همراه بین خانواده‌های ایرانی، تعداد شرکت‌های ارایه‌دهنده خدمات ارتباطات سیار از یک به ۴ عدد افزایش یافت. همانطور که در نمودار ۳ قابل مشاهده است، شرکت همراه اول که فعالیت خود را در سال ۱۳۷۳ با ارایه سیم‌کارت‌های دایمی آغاز کرد، اولین اپراتور تلفن همراه کشور بوده و موفق شده است، ۹۶ درصد از مناطق کشور را تحت پوشش نسل ۲ ارتباطات قرار دهد.

این شرکت با ضریب نفوذ بالا، هم‌اکنون با ۶۱ درصد، بیشترین سهم از بازار را در اختیار دارد. با گذشت ۱۱ سال از ورود سیم‌کارت به کشور، شرکت ایرانسل توانست با ارایه خدمات سیم‌کارت‌های اعتباری و کم‌قیمت به همراه طرح‌های تخفیفی، محبوبیت زیادی بین اقشار مختلف جامعه کسب کند. این شرکت در ادامه توانست با پیشی گرفتن از سایر رقبا، با ارایه و بهبود برخی خدمات، نام خود را به عنوان پیشرو در ارایه خدمات اینترنت نسل ۴ ثابت به ثبت برساند و هم‌اکنون، ۳۷ درصد از مشترکین تلفن همراه، از سیم‌کارت‌های این شرکت استفاده می‌کنند.

شرکت نوظهور رایتل که به اولین ارایه‌دهنده نسل‌‌های نوین ارتباطی (۳g/4g) شهرت دارد، به تدریج اقدام به گسترش مناطق تحت پوشش خود کرد و با ارایه بسته‌های تخفیفی اینترنت همراه، توانست جای خود را در میان مشترکان تلفن همراه باز کند. این شرکت هم‌اکنون، با در اختیار داشتن سهم ۲ درصدی از این بازار، از دیگر اپراتورهای خدمات‌دهنده در حوزه ارتباطات سیار محسوب می‌شود. گفتنی است، سازمان منطقه آزاد کیش با حدود ۰٫۰۱ درصد سهم، نقش بسیار ناچیزی در بازار اپراتورهای تلفن همراه دارد.

علت سهم بسیار کم این اپراتور در میان بازار ارتباطات سیار کشور، هدف این سازمان در ارایه خدمات به ساکنین منطقه آزاد کیش است. چرا که تشکیل چنین سازمانی با بودجه و درآمدزایی مختص خود، می‌تواند ارایه خدمات بهتر و مقرون به صرفه‌تری در مقایسه با فعالیت سایر اپراتورها در منطقه آزاد کیش (جزایر جنوبی کشور) داشته باشد. با توجه به محدودیت موقعیت جغرافیایی این سازمان، انتظار نمی‌رود که شاهد رشدی در سهم بازار این سازمان باشیم.

نکته حایز اهمیت در این گزارش این است که صنعت مخابرات و زیرساخت ارتباطات، بزرگ‌ترین مصرف‌کننده سیم و کابل مخابراتی است و هر گونه تغییر در این صنعت، تاثیر مستقیم و شدیدی بر بازار سیم و کابل مخابراتی خواهد داشت.

به‌عنوان نمونه، نفوذ کابل‌های فیبر نوری با مزایای بیشتر در مقایسه با کابل‌های مسی، به‌سرعت جایگزین سهم قابل توجهی از زیرساخت ارتباطات در جهان و حتی ایران شد. این امر، اگرچه با ایجاد تقاضای نوسازی شبکه‌های قدیمی مبتنی بر کابل‌های مسی، بازار بزرگی برای تولیدکنندگان فیبر نوری فراهم آورد؛ در مقابل، تهدید بزرگی برای تولیدکنندگان کابل‌های مخابراتی مسی بود که سهم بازار خود را در بزرگ‌ترین صنعت مصرف‌کننده کابل‌های مخابراتی از دست داده بودند.

گفتنی است که گسترش شبکه ارتباطی بی‌سیم در صنعت مخابرات، تهدید بزرگی دیگری برای بازار سیم و کابل مخابراتی اعم از مسی و نوری محسوب می‌شود و طبیعتا در آینده سهم بازار بیشتری از مصارف سیم و کابل را در صنعت مخابرات از آن خود خواهد کرد.