مشکلات تامین مواد اولیه و نحوه قیمت‌گذاری محصولات مختلف زنجیره فولاد کشور طی یکی دو سال اخیر باعث شده است تولیدکنندگان حوزه پایین‌دستی این زنجیره به ویژه نوردکاران با ظرفیت پایین فعالیت کنند. اکنون اکثر تولیدکنندگان حوزه نورد با کمتر از ۳۰ درصد ظرفیت اسمی خود محصول تولید می‌کنند و قیمت‌گذاری مواد اولیه و محصولات آن‌ها نیز مزید بر علت شده است که از یک سو، نتوانند مواد اولیه مورد نیاز خود را تامین کنند و از سوی دیگر، فروش محصول با صرفه اقتصادی همراه نباشد. در این راستا، خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» با نادر جعفریوسفی، مدیرعامل گروه ملی صنعتی فولاد ایران به گفت‌وگو نشسته است که متن کامل آن را در ادامه خواهید خواند:
توضیحاتی در خصوص وضعیت گروه ملی صنعتی فولاد ایران و توانایی‌های این شرکت بفرمایید؟
گروه ملی صنعتی فولاد ایران به عنوان قدیمی‌ترین تولیدکننده محصولات فولادی در کشور، با وجود مشکلات متعددی که از سال‌های گذشته انباشته شده بود، در سال ۱۳۹۸ تقریبا به آرامش نسبی رسید و پس از مدت‌ها در مسیر رشد و توسعه تولید قرار گرفت. پس از استقرار تیم مدیریت جدید، تمرکز مدیران بیشتر بر رفع مشکلات و موانع تولید بود.
گروه ملی صنعتی فولاد ایران توانایی بسیاری در تولید محصولات فولادی دارد و قادر به تولید شمش فولادی، میلگرد، تیرآهن، کلاف و لوله بدون درز است که میزان تولید هر کدام از این محصولات بر اساس سفارش مشتری تغییر می‌کند. در حال حاضر، ظرفیت خطوط نصب شده در گروه ملی صنعتی فولاد ایران، یک میلیون و ۴۳۵ هزار تن انواع محصولات فولادی است. از این رو سالانه برای تولید با تمام ظرفیت اسمی، تقریبا به ۱٫۵ میلیون تن شمش نیاز است که اکنون یک واحد ۴۳۰ هزار تنی شمش فولادی در اختیار داریم. این یعنی در صورت تامین مناسب آهن اسفنجی و برق، کمتر از یک‌سوم شمش مورد نیاز خود را تولید و باقی‌مانده را باید از بازار تامین کنیم.
گروه ملی صنعتی فولاد ایران در سال‌های گذشته با مشکلاتی مواجه بود؟ چگونه این مشکلات به حداقل رسید و افزایش تولید در این مجموعه رخ داد؟
گروه ملی صنعتی فولاد ایران به دلیل اینکه یک مجموعه قدیمی تولیدکننده محصولات فولادی و تقریبا نیروبر است، حدود سه هزار نفر پرسنل دارد. به دلیل اینکه ۶ کارخانه مختلف در گروه ملی احداث شده است، به ناچار این پرسنل به دلیل گردش فرایند تولید و فعالیت خطوط، در ۶ کارخانه پخش شده‌اند. ماهیت واحدها و کارخانه‌های گروه ملی موجب می‌شود تعداد پرسنل زیاد باشد. ضمن اینکه کارخانه‌ها باید در سه شیفت کاری فعالیت کنند و هر شیفت نیروی خاص خود را می‌طلبد. ناگفته نماند که هر یک از این کارخانه‌ها نیز به پشتیبانی از سوی واحدهای تعمیر و نگهداری، خدمات‌رسانی، حمل و نقل و… نیاز دارند که این امر نیز مستلزم به‌کارگیری نیرو است. با این حال، بسیاری از شرکت‌ها به ویژه تولیدکنندگان کوچک‌تر، عموما برخی نیازمندی‌های خود از قبیل خدمات‌رسانی، ساخت قطعات، تعمیر و نگهداری و… را برونسپاری می‌کنند. در سال‌های اخیر به دلیل اینکه بسیاری از پرسنل بازنشسته شده‌اند، از تعداد آن‌ها کاسته شده است. البته به دنبال این هستیم که با همین تعداد نیروی انسانی، تولید خود را افزایش دهیم. ضمن اینکه مشکلاتی در خصوص بیمه تامین اجتماعی بازنشستگان شرکت، مربوط به سال‌های گذشته وجود داشت که خوشبختانه همه آن‌ها را حل و فصل کردیم.
تغییر رویکرد در گروه ملی صنعتی فولاد ایران باعث شد رکودی که از سال ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ گریبان این شرکت را گرفته بود، از بین برود. به طوری که در سال ۱۳۹۸ با جهش تولید نسبت به سال قبل از آن، حدود ۱۲۰درصد رشد را تجربه کردیم. به طوری که میزان تولید شرکت از ۹۷ هزار تن به بیش از ۲۲۰ هزار تن رسید. در سال ،۱۳۹۹ رشد تولید ادامه یافت و موفق شدیم میزان تولید را به ۴۷۰ هزار تن یعنی حدود ۳۰ درصد ظرفیت اسمی شرکت برسانیم. این یعنی از سال ۱۳۹۷ تا سال ۱۳۹۹، رشد تقریبا پنج برابری تولید در گروه ملی صنعتی فولاد ایران حاصل شد. البته این موفقیت‌ها در حالی طی یکی دو سال اخیر به دست آمده است که با وجود توقف تولید گروه ملی در مقاطع زمانی ۱۰ سال اخیر، واحدهای متعدد نوردی به ظرفیت تولید کشور اضافه شده‌اند. این یعنی توقف تولید نه تنها باعث نشد گروه ملی بازار را از دست ندهد، بلکه این شرکت در حضور رقبای جدیدی که به بازار وارد شده‌اند و رقابت با آن‌ها دشوار بود، موجب نشد گروه ملی از بازار کنار بکشد.
دیگر اقدام گروه ملی صنعتی فولاد ایران، تعمیرات اساسی خطوط تولید بود. نکته قابل توجه این است که با توجه به توقف تولید و در عین حال قدیمی بودن تجهیزات، قطعات و ماشین‌آلات طی سال‌های متمادی، تعمیرات اساسی و خرید قطعات یدکی و مصرفی انجام نشده بود. بنابراین در یکی دو سال اخیر سریعا اقدام به تامین قطعات و ماشین‌آلاتی کردیم که بعضا باید از سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ به بعد خریداری و یا تعویض می‌شدند. به طور مثال، شافت شلیک و سنبه شلیک بخش لوله‌سازی که از قطعات استراتژیک این بخش است، در سال ۱۳۹۹ خریداری شد. تامین شافت شلیک از طریق واردات صورت گرفت و تامین سنبه شلیک نیز از داخل کشور انجام شد. لازم به ذکر بوده که بعضا از زمان سفارش تا دریافت این قطعات و تجهیزات، حدود هشت تا ۹ ماه زمان به طول انجامیده است. در کارخانه کوثر شرکت نیز پس از سال‌ها تعمیر اساسی کوره در خرداد ماه سال جاری رقم خورد و این امر به توقف یک ماه خط تولید انجامیده بود. هر چند که این خط تولید پس از تعمیر اساسی به دلیل قطعی برق متوقف شد. این تعمیرات در حالی انجام شدند که برای خرید این قطعات از یک سو با محدودیت تامین منابع مالی مواجه بودیم و از سوی دیگر با توجه به توقف خط تولید و بازسازی آن، زمان تولید را از دست می‌دادیم. با این وجود با تامین قطعات و انجام تعمیرات اساسی، نوسازی خطوط تولید صورت گرفت و طی دو سال اخیر شاهد رقم خوردن اتفاقات خوبی در گروه ملی صنعتی فولاد ایران بودیم. به طوری که هم افزایش تولید را در این مجموعه شاهد بودیم و هم بخشی از خطوط کارخانه‌ها را بازسازی کردیم. با وجود همه این تلاش‌ها، اتفاقات پیش‌بینی نشده‌ای مانند قطعی برق می‌تواند همه برنامه‌های تولیدکنندگان را دچار مشکل کند.
قطاخی برق چه مشکلاتی را برای شرکت شما پدید آورده است؟
قطعی برق، طی یکی دو ماه اخیر به تولید گروه ملی صنعتی فولاد ایران به شدت آسیب زده است و حتی قبل از قطعی سراسری برق فولادسازان در یک ماه اخیر، برق شرکت به صورت مقطعی قطع می‌شد. متاسفانه با قطعی برق، تمام تلاش‌هایی که در جهت راه‌اندازی همزمان خطوط انجام داده بودیم، به هدر رفته و کارخانه‌ها تعطیل شده‌اند. به طور مثال، در بخش نورد کوثر و نورد تیرآهن باید از شمش فولادسازان دیگر همچون فولاد خوزستان استفاده کنیم اما به دلیل توقف تولید شرکت فولاد خوزستان به دلیل قطعی برق، عملا تولید دو کارخانه کوثر و تیرآهن گروه ملی تعطیل شده‌اند. در همین حال، واحد فولادسازی شرکت که نیاز به آهن اسفنجی دارد، باید ۶۰ تا ۷۰ مگاوات برق مصرف کند و بنابراین یکی دو ماه متوقف مانده است. از آنجا که شمش تولیدی شرکت باید در تولید کلاف و میلگرد مورد استفاده قرار گیرد و اکنون تولید نمی‌شود، بخش یک جهت تولید کلاف و میلگرد نیز به طور کامل متوقف شده است. ضمن اینکه بخش لوله‌سازی جهت تولید لوله بدون درز و صنایع فلزی شرکت که وظیفه آن سایز کردن میلگرد است نیز متوقف شده است. قطعی برق در دو سه ماه اخیر باعث شده سرعت رشد تولیدات گروه ملی صنعتی فولاد ایران به شدت کاهش یابد. امیدوار هستیم با تغییر رویکردی که طی چند روز اخیر شاهد آن خواهیم بود، چاره‌اندیشی اساسی در این زمینه صورت گیرد و برق صنایع فولادی وصل و مشکل تولیدکنندگان حل شود.
تامین مواد اولیه گروه ملی به چه صورت انجام می‌شود و چه مشکلاتی در این رابطه وجود دارد؟
همان‌طور که گفته شد، با توجه به ظرفیت یک میلیون ۴۳۵ هزار تنی نورد در گروه ملی صنعتی فولاد ایران، جهت تحقق این ظرفیت به تامین ۱٫۵ میلیون تن شمش فولادی نیاز است که تامین این میزان شمش فولادی در شرایط کنونی بسیار دشوار به نظر می‌رسد. چراکه در تامین و خرید شمش فولادی میان متقاضیان رقابت به وجود می‌آید. در همین حال، قیمت‌گذاری شمش فولادی در کشور به نحوی به بازارهای بین المللی و تغییرات ارز متصل شده بود که به یکباره قیمت‌ها به طور چشمگیری افزایش یافت و طی یک سال اخیر شاهد رشد چهار برابری قیمت‌ها بودیم. باید توجه داشت که شرکت‌های نوردی، ازجمله گروه ملی صنعتی فولاد ایران که به سختی سرمایه در گردش خود را تامین کرده‌اند، قدرت خرید آن‌ها یک‌چهارم شده است. نکته مهم این است که ظرفیت و تعداد خطوط تولیدی در گروه ملی صنعتی فولاد ایران بسیار بالاتر از سایر مجموعه‌های نوردی است که ظرفیت بسیار پایین‌تر و یکی دو خط تولید دارند.
در صورتی که تولید اقتصادی را برای یک مجموعه نورد فولادی حدود ۶۰ الی ۷۰ درصد ظرفیت اسمی در نظر بگیریم، گروه ملی صنعتی فولاد ایران هر ماه نیاز به تامین ۷۵ هزار تن شمش فولادی دارد تا این میزان تولید را نسبت به ظرفیت خود محقق سازد. این در حالی است که این شرکت برای تامین این میزان شمش با قیمت‌های فعلی به بیش از یک هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان نقدینگی نیاز دارد. متاسفانه هم نحوه قیمت‌گذاری و هم افزایش قیمت شمش به گونه‌ای پیش رفته که توان خرید نوردکاران به شدت کاهش یافته است.
نحوه فروش و عرضه محصولات گروه ملی صنعتی فولاد ایران چگونه است؟
در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ با توجه به مسائل و مشکلاتی که برای گروه ملی صنعتی فولاد ایران به وجود آمد، این شرکت مشمول ماده ۱۴۱ بود. از یک سو، هیئت مدیره شرکت ثبت نشده بود و از سوی دیگر، حساب‌های شرکت مسدود بودند. بنابراین امکان ارائه یک حساب بانکی و ضمانتنامه بانکی که مورد تایید بورس کالا باشد، وجود نداشت و نمی‌توانستیم کالای خود را در بورس عرضه کنیم یا از آنجا مواد اولیه بخریم. از طرفی، مجوزهای عرضه محصولات شرکت در بورس کالا در سال ۱۳۹۸ ابطال شده و کارت بازرگانی شرکت نیز بنا به دلایلی که گفته شد، ابطال شده بود.
با رویکردی تیم مدیریتی، هم هیئت مدیره به ثبت رسید و طی مذاکراتی که با بورس کالا داشتیم، توانستیم با سپرده‌گذاری نقدی در حساب آن، موضوع تضامین عرضه شرکت را به نوعی حل و فصل کنیم. به این ترتیب، ثبت نام بهین‌یاب را نیز انجام دادیم. خوشبختانه در مرداد ماه سال ۱۳۹۹ مجوز عرضه میلگرد و تیرآهن در بورس را دریافت کردیم. از آن زمان تاکنون، تمام تعهدات انجام و ضمن رعایت کف عرضه تعیین شده، حتی فراتر از تعهدات هم در بورس، عرضه محصول داشته‌ایم.
چه مشکلاتی در رابطه با قیمت‌گذاری محصولات نوردی در بورس کالا وجود دارد؟
پیش از سال ،۱۳۹۸ همواره فاصله‌ای منطقی میان قیمت شمش فولادی و قیمت میلگرد و تیرآهن در بورس کالا وجود داشت و متوسط این قیمت برای میلگرد ۱۱ درصد و برای تیرآهن ۱۳ تا ۱۴ درصد بود. به طوری که انسجام بیشتری در نحوه قیمت‌گذاری دیده می‌شد. این نحوه قیمت‌گذاری که نزدیک به قیمت‌گذاری شمش و محصول در بازارهای جهانی بود رضایت همه زنجیره فولاد به ویژه نوردکاران را در پی داشت.
هم‌اکنون بیش از ۷۰ شرکت در حوزه نورد محصولات فولادی فعالیت می‌کنند. اکثر این شرکت‌ها با نحوه قیمت‌گذاری شمش و محصولات نوردی در بورس کالا مشکل دارند. چراکه فاصله میان قیمت شمش و میلگرد بعضا کمتر از ۵ درصد شده است. در فرایند نوردکاری میلگرد ۵ درصد و برای تیرآهن ۷ تا ۸ درصد ضایعات ایجاد می‌شود. بنابراین درآمد حاصل از تولید محصول کفاف تامین هزینه‌های تولید را نمی‌دهد. این یعنی نوردکاران نه تنها محصول خود را با زیان می‌فروشند، حتی در خرید شمش نیز دچار مشکل خواهند شد. با قیمت‌گذاری کنونی، نوردکاران قادر به پرداخت هزینه‌هایی همچون حمل و نقل مواد اولیه و محصول، هزینه‌های سربار و حقوق و دستمزد نیستند. متاسفانه اکثر نوردکاران فولادی با تنها ۳۰ الی ۴۰ درصد ظرفیت اسمی خود فعالیت می‌کنند و ۷۰ درصد منابع و سرمایه‌های نوردکاران که از منابع ریالی و ارزی کشور تامین شده، بلا استفاده مانده است. به همین دلیل، سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و حتی دولتی با این نحوه قیمت‌گذاری در خصوص محصولات نوردی متضرر خواهند شد و به تدریج از شیفت‌های کاری خود خواهند کاست و در نهایت تولید را متوقف خواهند کرد.
به نظر می‌رسد باید یک بازنگری کلی در نحوه قیمت‌گذاری محصولات فولادی انجام شود تا واحدهای نوردی دچار بحران نشوند. ضمنا در نظر گرفتن توان خرید مصرف‌کننده نهایی برای رونق بازار و توسعه فروش نیز باید مدنظر قرار بگیرد. اگر برنامه‌ریزی صحیحی در زمینه تامین مواد اولیه انجام شود، می‌توان در مدتی کوتاهی و حداکثر سه تا چهار ماه، با همین میزان سرمایه‌گذاری انجام شده، تولیدکنندگان را به گونه‌ای به چرخه تولید بازگردانیم که به ایجاد اشتغال قابل ملاحظه‌ای منجر شود.
گروه ملی صنعتی فولاد برای سال جاری و سال‌های آتی خود چه استراتژی‌هایی را اتخاذ کرده است؟
به دلیل عدم تولید طی دو سه ماه اخیر، بخشی از منابع مالی شرکت صرف هزینه‌های جاری شده است. بنابراین در جهت افزایش توان خرید مواد اولیه به دنبال جذب منابع مالی جدید هستیم که این امر می‌تواند در قالب مشارکت، اخذ تسهیلات و… اتفاق بیفتد.
دیگر استراتژی گروه ملی صنعتی فولاد ایران، تولید محصولات جدید با ارزش افزوده بالا بوده که اخیرا شرکت به سمت تولید محصولات خاص همچون لوله‌های بدون درز جریانی مورد نیاز صنعت نفت و کلاف فوق کششی سایز ۵٫۵ میلی‌متر رفته است. در این خصوص، گروه ملی صنعتی فولاد ایران، با یکی از شرکت‌های پیمانکار صنعت نفت در خصوص تامین لوله‌های جریانی بدون درز ۴ اینچ قرارداد امضا کرده که بر این اساس، قرار است گروه ملی ۴۴کیلومتر لوله بدون درز جریانی طی سه ماه جهت پروژه انتقال نفت لالی به این شرکت تحویل دهد. لازم به ذکر است که لوله‌های جریانی به عنوان یکی از ۱۰ قلم کالاهای استراتژیک صنعت نفت محسوب می‌شود.
با تغییر رویکردی که اواخر سال ۱۳۹۸ رخ داد و یک استراتژی متفاوتی را در جهت تولید محصولات خاص اتخاذ کردیم، طی انجام مطالعاتی، فرایندها و امکان تولید کامل لوله جریانی، تمام زوایا تولید این محصول مورد بررسی قرار گرفت. پس از اینکه نخستین محموله شمش آلیاژی مورد نیاز را از یکی از کارخانه‌های فولادی دریافت کردیم، اولین نمونه‌های لوله‌های جریانی تولید شد. لازم به ذکر است که برای تولید لوله جریانی باید از شمش فولادی با آلیاژ X52 به ابعاد ۲۰۰ میلی‌متر استفاده شود که این اتفاق در سال ۱۳۹۹ رخ داد.
تولید لوله‌های جریانی انتقال نفت با اطلاع و تحت نظارت شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب صورت گرفت. پس از اینکه نمونه‌های اولیه تولید شد، این لوله‌ها در اختیار آن شرکت قرار گرفت و بعد از تست‌هایی که این بر روی محصولات انجام شد، محصول گروه ملی صنعتی را تایید و شرکت را در لیست تامین‌کنندگان صنعت نفت قرار دادند.
پس از تولید لوله‌های جریانی، تمام تلاش ما در این جهت است که بتوانیم لوله‌های درون چاهی را نیز تولید کنیم و با یک آلیاژ متفاوت، با دو عملیات دیگر، یکی عملیات حرارتی و دیگری رزوه این محصول را تولید کنیم؛ گفتنی است که شمش مورد نیاز لوله درون چاهی نیز L80 است که برای تامین این شمش با چندین شرکت فولادی مذاکراتی را صورت دادیم.
گروه ملی صنعتی فولاد به دنبال آن است که موافقت صنعت نفت را کسب تا با برونسپاری دو فرایند یاد شده و پس از اخذ تاییدیه‌های صنعت نفت، قرارداد دیگری در این خصوص منعقد کند. در صورتی که این اتفاق بیفتد، امیدوار هستیم در سال‌های آتی شاهد نصب و راه‌اندازی تجهیزات عملیات حرارتی و رزوه در شرکت باشیم که بسیار هزینه‌بر بوده و خرید آن‌ها به سرمایه قابل توجهی نیاز دارد. هم‌اکنون به موازات قرارداد کنونی، انعقاد یک قرارداد دو ساله تامین لوله‌های جریانی بدون درز کمتر از ۶ اینچ را با شرکت ملی نفت ایران پیگیری می‌کنیم و در این رابطه نیز چندین جلسه برگزار و با تهیه پیش‌نویس قرارداد، امیدوار هستیم طی دو ماه آتی منجر به نتیجه نهایی شود.
با توجه به اقدامات صورت پذیرفته در پروژه فاز ۲ فولاد سازی، در کنار واحد فولادسازی کنونی می‌توانیم حدود ۳۵۰ هزار تن دیگر به ظرفیت واحد فولادسازی اضافه کنیم؛ این پروژه بیش از ۵۰ درصد پیشرفت داشته است. این طرح عملا به دلیل مشکلاتی که در سال‌های گذشته گریبان شرکت را گرفته بود، متوقف شده است. از این رو به دنبال آن هستیم که منابع مالی مورد نیاز راه‌اندازی مجدد این پروژه را در قالب تسهیلات، مشارکت و غیره تامین کنیم.
اقدام دیگر شرکت ما در خصوص اخذ کارت بازرگانی است تا فعالیت بازرگانی شرکت به وضعیت عادی بازگردد. البته در این راه، موانعی وجود داشت که خوشبختانه بخش قابل توجهی از این موانع برطرف شده است. از این رو امیدوار هستیم در نیمه دوم سال جاری به این سمت حرکت کنیم که بتوانیم مستقلا محصولات شرکت را به بازارهای بین‌المللی صادر کنیم.
به عنوان یک تولیدکننده، چه انتظاراتی را از دولت جدید دارید؟
انتظار ما از دولت جدید این است که عدالت اقتصادی را در چرخه فولاد مدنظر قرار دهد. این یعنی همه چرخه فولاد کشور از محصولات اولیه تا محصولات نهایی باید از حضور در این صنعت منتفع شوند. امیدوار هستیم این دولت با وضع قوانینی مناسب، و حمایتی که از شرکت‌های تولیدی خواهد داشت، اشتغال و رونق تولید را با سرعت در کشور رقم بزند.
تولیدکننده نباید مشکلاتی نظیر تامین مواد اولیه داشته باشد و با عدم عرضه مناسب مواد اولیه در بازار و رقابت بیش از حد شاهد افزایش بی رویه قیمت‌ها باشد. بنابراین تامین مواد اولیه پایدار با قیمت عادلانه خواسته اصلی تولیدکنندگان فولاد به ویژه حوزه نورد است.
دیگر انتظار تولیدکنندگان از دولت جدید، تامین برق و گاز به صورت پایدار است. در زمستان با افت فشار گاز و در تابستان با قطعی‌های مکرر برق به صنعت فولاد آسیب زیادی وارد شده است و تولید کننده فولادی را دچار بحران شدید خواهد کرد.
ضروری است تولیدکنندگان فعال در حوزه صنعت فولاد، تولید مستمر و درآمد منتج به سود داشته باشند. اگر یک شرکت دو تا سه ماه بنا به دلایلی که گفته شد فعالیت نکند، احیای مجدد آن بسیار دشوار خواهد بود. از این رو انتظار داریم مسئولانی که با سیاست‌گذاری صنعت فولاد مرتبط هستند، دقت بیشتری داشته باشند تا آسیب‌های غیر قابل جبران به این حوزه وارد نشود.
