صنعت سرب، یکی از صنایع مهم و پرکاربرد در سطح جهان است که علی‌رغم کاربرد و اهمیت آن، با چالش‌ها و مشکلاتی طی ماه‌های اخیر مواجه شده است. کمبود باتری فرسوده و شرایط و مقررات متغیر و اقتضایی که توسط دولت وضع می‌شود به همراه اختلاف تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان سرب، از مشکلات موجود در این صنعت به شمار می‌آیند. از سوی دیگر، قیمت‌گذاری سرب در داخل کشور متاسفانه بدون هیچ قاعده و اصولی صورت می‌پذیرد و در واقع تابع عرضه و تقاضای آن است. یکی از راه‌های برون‌رفت از نوسانات نرخ سرب و کنترل بازار آن، ورود به بورس کالای ایران است اما در راه رسیدن به بورس که هم مصرف‌کنندگان و هم تولیدکنندگان بتوانند به سهولت در آن ورود پیدا کنند، آسان کردن مقررات بورس و تعیین نرخ پایه با لحاظ نقطه نظرات مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان در جلسات مشترک و ایجاد نرخ پایه عادلانه برای تعیین مبنای نرخ بورس است که می‌تواند راهکار مثبتی برای خروج بازار از نوسان باشد. در همین راستا، خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» با اکبر بنائیان مفرد، مدیرعامل شرکت پارسیان پارت پاسارگاد گفت‌وگویی را تدارک دیده است که متن کامل آن را در ادامه خواهید خواند:
در خصوص تاریخچه فعالیت شرکت پارسیان پارت پاسارگاد توضیحاتی ارائه بفرمایید.
شرکت پارسیان پارت پاسارگاد در سال ۱۳۸۹ با هدف تولید سرب، گرانول و سولفات سدیم از محل بازیافت باتریهای فرسوده با بهره‌گیری از آخرین دستاوردهای تکنولوژی روز اروپا و با رعایت استانداردهای بین‌المللی و زیست‌محیطی در این صنعت مورد بهره‌برداری قرار گرفت. هم‌اکنون ظرفیت اسمی این کارخانه، تولید سالیانه انواع سرب‌های خالص و آلیاژی با ظرفیت ۴۰ هزار تن، گرانول پلی پروپیلن با ظرفیت چهار هزار تن، سولفات سدیم با ظرفیت هشت هزار تن، انواع ترمینال‌های باتری به میزان ۹ میلیون قطعه و همچنین دو هزار و ۵۰۰ تن اکسیژن مازاد بر مصرف داخلی، ازجمله سبد محصولاتی شرکت پارسیان پارت پاسارگاد است. گفتنی است صنایع تولید باتری، کابل، شوینده‌ها، صنایع شیشه، کاغذسازی و محصولات اکسیژن برای مراکز درمانی، ازجمله عمده مصرف‌کنندگان محصولات شرکت پارسیان پارت پاسارگاد را شامل می‌شود.
ماده اولیه مورد استفاده در شرکت پارسیان پارت پاسارگاد چیست و با چه چالش‌هایی در این زمینه مواجه هستید؟
عمده ماده اولیه مورد استفاده در این شرکت، انواع باتریهای فرسوده است که تامین به موقع و مکفی باتریهای فرسوده، همواره یکی از چالش‌های این صنعت تلقی می‌شود؛ به طوری که محدودیت بازارهای داخلی در تامین نیاز کشور و نوسانات قیمت مواد اولیه، در زمره دلایل بروز مشکلات تامین ماده اولیه است. قیمت باتری فرسوده همواره از نرخ جهانی سرب و ارز بازار آزاد تبعیت می‌کند و همچنین اختلاف قیمت محصول نهایی و مواد اولیه، موجب ایجاد تنش و نوساناتی در این صنعت می‌شود؛ به طوری که تولیدکنندگان برای تهیه مواد اولیه مورد نیاز خود با افت و خیز قیمتی مواجه می‌شوند.
تکنولوژی تولید محصول در این شرکت چیست؟
خردایش باتریهای فرسوده در دستگا‌ه‌های کراشر با سیکل بسته، سولفورزدایی، احیای سولفات سرب در کوره‌های گردان و آلیاژسازی با روش هات ریفاینری (پیرومتالورژی) است. شرکت پارسیان پارت پاسارگاد، ماشین‌آلات مورد نیاز خود را از یکی از سازندگان معتبر اروپایی تامین کرده که حفظ شرایط تولید ضمن رعایت استاندارد بین‌المللی، از ویژگی‌های مثبت ماشین‌آلات موجود در شرکت است. لازم به ذکر و تاکید است که تکنولوژی مورد استفاده در شرکت در سطح منطقه انحصاری است؛ چراکه نه در داخل کشور و نه در هیچ کدام از کشورهای منطقه خاورمیانه از جهت میزان ظرفیت و رعایت استاندارها به ویژه استاندارهای زیست‌محیطی از این مزیت بهره‌مند نیستند.
آیا در زمینه صادرات نیز فعالیت دارید و با چه مشکلاتی در این زمینه مواجه هستید؟
خوشبختانه امکان صادرات محصولات با کیفیت تولید شده در شرکت پارسیان پارت پاسارگاد فراهم است اما صادرات محصولات سرب منوط به دریافت مجوزهای دولتی است که بنا بر سیاست‌های تعریف شده در کشور توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت وضع می‌شوند. طی دو سال گذشته، صادرات سرب منوط به واردات باتری فرسوده و خاک معدنی مطابق با شیوه‌نامه‌های صادرات از محل ورود موقت صورت گرفته است. از جمله عمده‌ترین موانع صادرات می‌توان به تصمیمات اقتصادی دولت و عدم امکان انعقاد قراردادهای بلندمدت، کاهش نرخ‌های جهانی سرب در بورس فلزات لندن، عدم کاهش متناسب مواد اولیه با کاهش نرخ‌های جهانی سرب است. شایان ذکر است که عدم تصویب و ابلاغ شیوه‌نامه‌های صادرات از محل ورود موقت توسط بانک مرکزی و مشکلات ناشی از تعهدات ارزی برای صادرکنندگان، سه چالش عمده در حوزه صادرات شمش سرب به شمار می‌آیند.
ارزیابی شما از اهمیت بازیافت چیست و تا چه اندازه به این مهم در داخل توجه شده است؟
بازیافت یک گام به سوی زندگی سبز به شمار می‌آید و یکی از مسیرهای صرفه‌جویی در استفاده از منابع بکر زمین است. جهان به طور چشمگیری نیازمند کاهش مصرف منابع تجدیدناپذیر است و بنابراین به ناچار صنعت بازیافت باید وجود داشته باشند و از این حیث حائز اهمیت هستند. صنایع بازیافت به دلیل ماهیت کار خود با مواد اولیه آلوده مواجه‌اند و هنر صنایع بازیافت معتبر، تبدیل ضایعات به محصول با کمترین عوارض زیست‌محیطی است. این مهم در شرکت پارسیان پارت پاسارگاد به بهترین شکل ممکن رعایت و مورد توجه قرار گرفته است.
با توجه به آلایندگی سرب، شرکت پارسیان پارت پاسارگاد چه تمهیداتی را در زمینه زیست‌محیطی اندیشیده است؟
مواد اولیه ضایعاتی شرکت در ابتدا به محل ایمنی که از پیش تعیین شده است، انتقال و سپس از محل استخر دپوی مواد اولیه که به منظور رعایت ایمنی و نکات زیست‌محیطی از چند لایه شامل بتن سبک، لایه ژئوممبران، بتن آرمه و پس از آن، بتن ضد اسید و در نهایت نیز پوشش پلی اتیلن است که راه هرگونه نفوذ مواد ضایعاتی به زمین و خدشه وارد کردن به محیط طبیعی را سد کرده‌ایم. سیکل تولیدی در محیط بسته صورت می‌گیرد و مهم‌ترین مزیت‌های ما در حفظ محیط زیست، تولید سولفات سدیم از محل الکترولیت باتری‌ها است که به جز مجتمع صنعتی شهید عارفی در ایران که از این مزیت برخوردار بوده است، تاکنون حتی کشورهای اطراف از این امتیاز بهره‌مند نشده‌اند و باعث افتخار است که در جهت حفظ محیط زیست از آن برخوردار هستیم. همچنین در این راستا شرکت پارسیان پارت پاسارگاد با استفاده از اکسیژن خالص در کوره‌های خود، مصرف گاز متان را ۲۵ درصد کاهش داده که این اقدام نیز در کمک به محیط زیست است. متاسفانه در کشور بخشی از بازیافت فرسوده توسط کارگاههای سنتـــی و صنعتـــی کـــه هیچ یک از اصـــول زیست‌محیطی را رعایت نمی‌کننــد، اقــدام به تولید سرب می‌شود. بنابراین شرکت پارسیان پارت پاسارگاد به عنوان حافظ محیط زیست در این صنعت، وظیفه خود می‌داند که فعالیت خود را توسعه دهد. بر این اساس باید به نحوی پیش رفت تا کارگاههای سنتی که مجوزهای لازم در این زمینه از سازمان‌های ذی‌ربط ازجمله سازمان محیط زیست را نداشته و عموما از کارگران عیر ایرانی نیز استفاده می‌کنند، محدود شوند.
نحوه قیمت‌گذاری شمش سرب در بازار داخلی چگونه است و کاهش چشمگیر قیمت فلزات در بورس فلزات لندن، چه تاثیری بر قیمت آن گذاشته است؟
پارامترهای تاثیرگذار در تعیین قیمت سرب در داخل کشور، شامل میزان عرضه و تقاضاو همچنین قیمت جهانی سرب در بورس فلزات لندن و نرخ ارز در بازار آزاد است. در نمودار زیر تغییرات دو پارامتر قیمت جهانی و نرخ ارز که موثرترین عوامل در تعیین قیمت کالای سرب هستند در دامنه زمانی سه سال گذشته به نمایش گذاشته شده است که بیانگر کاهش و افزایش بیش از ۲۵۰درصدی است.
علی‌رغم اینکه امکان واردات سرب با نرخ ارز نیمایی به عنوان اهرمی تعدیل کننده نرخ داخلی وجود دارد اما به دلایل مشکلات واردات این محصول و زمان‌بر بودن آن این اقدام در عمل کمتر اتفاق افتاده است ، علی‌رغم اینکه بهای سرب بیشتر از نرخ ارز بازار و بورس فلزات لندن تبعیت می‌کند. لیکن در فصل‌های اوج تولید باتری، میزان تقاضا در سطح بازار به شدت افزایش پیدا می‌کند و این موضوع باعث افزایش قیمت فصلی سرب میگردد و در فصل کاهش مصرف تولیدکنندگان باتری، شاهد روند رو به کاهش قیمت سرب خواهیم بود. برای تحلیل و واکاوی بیشتر این مهم، روند نرخ بازار در سه سال گذشته در نمودار زیر مورد بررسی و توجه قرار گرفته است.
بر اساس این نمودار، به صورت میانگین نرخ سرب بازار آزاد بین ۹۳ تا ۹۶ درصد قیمت جهانی فلزات در بورس فلزات لندن ضرب در نرخ ارز آزاد است و بنابراین اگر نرخ سرب داخلی بیش از نتیجه این محاسبه باشد، شاهد حباب قیمت سرب داخلی خواهیم بود. طی چند سال اخیر، زمان‌هایی که نرخ داخلی از نرخ بورس فلزات لندن ضربدر نرخ ارز آزاد پیشی می‌گرفت، بیش از یک ماه دوام پیدا نمی‌یافت و معمولا نرخ داخلی به طور متوسط در دامنه ۹۳ تا ۹۶ درصد نرخ جهانی (با نرخ ارز بازار) بوده است اما در سال ۱۴۰۱ شرایط به گونه‌ای رقم خورده است که از اردیبهشت ماه، نمودار نرخ سرب داخلی بازار با فاصله زیادی از نرخ جهانی سرب پیشی گرفته و بالاتر از نرخ جهانی قرار بگیرد و این حباب در این مدت حفظ شده است. به نظر می‌رسد علت ایجاد افزایش غیر متعارف و حباب‌دار نرخ سرب در داخل کشور به ویژه در چند ماه اخیر، صادرات بی‌رویه و خارج از عرف سرب طی سال گذشته و امسال بوده است. لازم به ذکر است که صادرات سرب بر اساس مجوز ورود موقت با کیل مصرف ۶۰ درصدی وزن واردات صورت می‌پذیرد اما متاسفانه حضور افرادی که به صورت نامتعارف مشغول تجارت (صادرات و واردات) هستند و این مهم را به شکل صوری انجام می‌دهند، بازار سرب را در زمان مصرف خود با مشکلات فراوانی همراه کرده‌اند.
بر اساس جدول نیازمندی کشور به سرب و منابع تامین آن، سرب مورد نیاز کشور به دو دسته تقسیم‌بندی می‌شود که یکی از آن‌ها، صنایع باتری‌سازی با مجموع ۱۴۰ هزار تن و سایر صنایع با مجموع ۱۵ هزار تن است که در نهایت، مجموع سرب مورد نیاز کشور به ۱۵۵ هزار تن می‌رسد. این آمار با تقریب ۹۰ درصد اطمینان، آمار قابل قبولی است؛ به طوری که این آمار ابتدا در جلسات مشترک میان انجمن‌های سرب و انجمن‌های باتری‌سازان مطرح شده است و بار دیگر نیز در جلسه‌ای با حضور مدیر کل برق و الکترونیک وزارت صنعت، معدن و تجارت مطرح شده است که در نتیجه نقطه نظرات اصحاب مصرف‌کننده و تولیدکننده سرب است. ۱۱۲ هزار تن از ۱۵۵ هزار تن سرب مورد میاز کشور از محل بازیافت باتریهای فرسوده تعویضی که در داخل کشور وجود دارد تامین و ۱۵ هزار تن آن نیز از معادن و کنسانتره که در کشور تولید و به بازار عرضه می‌شود، تامین میگردد . کسر نیاز کشور منهای منابع داخلی، نشان دهنده ۲۷ هزار تن کسری سرب در کشور است. کسری سرب در کشور باید از طریق محل واردات باتریهای فرسوده تامین شود و یا واردات سرب به صورت خام صورت گیرد؛ زمانی که به نحوی محدودیتی در واردات باتری فرسوده به صورت قطعی ایجاد می‌شود، در واقع مواد اولیه تولیدکنندگان شمش سرب را محدود کرده و باعث افزایش قیمت این محصول می‌گردیم لازم به ذکر است که افزایش اعطای مجوز ورود موقت، تنها بخش کوچکی از کسری را پوشش می‌دهد؛ بنابراین تنها مجوزهای ورود قطعی باتری فرسوده که قابلیت صادرات از آن محل وجود نداشته باشند، می‌توانند پوشش‌دهنده این کسری باشند .
نقش تحریم در صنعت سرب را چطور ارزیابی می‌کنید؟ آیا دولت از تولیدکنندگان شمش سرب حمایت می‌کند؟
تحریم‌ها در صنعت سرب نقش قابل توجهی نداشته است. تنها مراودات ارزی حاصل از صادرات و واردات را با پیچیدگی و معضل مواجه کرده‌اند؛ به نحوی که از یک سو باید واردات صورت پذیرد که تامین نیاز ارزی آن دچار معضل است و از سوی دیگر، بازگشت ارز با موانع و مشکلات خود به ویژه در زمینه عدم وجود شیوه نامه های شفاف رفع تعهدات ارزی مواجه می‌شود.
قطعی برق طی سه ماه اخیر چه تاثیری بر عملکرد شرکت گذاشته است؟
قطعی برق طی سه ماه گذشته، تاثیر بسزایی بر عملکرد شرکت گذاشته است اما خوشبختانه با مدیریت ویژه این اثرات را به حداقل خود رسانده‌ایم.
در حال حاضر، عمده مشکلات تولیدکنندگان شمش سرب چیست؟
کمبود باتری فرسوده، شرایط و مقررات متغیر و اقتضایی که توسط دولت وضع می‌شود، مهم‌ترین چالش تولیدکنندگان شمش سرب در داخل کشور است. علاوه بر این موارد، اختلاف شدید تولیدکنندگان سرب و مصرف‌کنندگان نیز یکی دیگر از مشکلات صنعت سرب تلقی می‌شود؛ به طوری که تولیدکنندگان با رایزنی که با برخی از مسئولان مربوطه، مصوبات و بخشنامه‌هایی را درخواست می‌کنند که افزایش صادرات را به دنبال داشته باشد و از طرفی مصرف‌کنندگان نیز با مذاکره خواستار ایجاد محدودیت برای صادرات سرب می‌شوند و این جدال همواره طی چندسال اخیر گریبان‌گیر این صنعت شده است. بنده معتقد هستم عدم اشراف کامل مسئولان به آمار دقیق منابع تامین سرب و میزان نیاز کشور به این ماده اولیه درسازمان های مختلف تصمیم‌گیر در این خصوص از جمله وزارت صمت و سازمان محیط زیست ، همواره باعث سردرگمی آنان در تصمیمگیریها و سیاست‌گذاری‌های صحیح در این صنعت بوده است. اکنون با توجه به برگزاری جلسات متعدد مشترک بین دو گروه مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان سرب در خصوص آمار مصرف و تولید این ماده اولیه و اتفاق نظر ۹۰ درصدی آن‌ها در این خصوص، اگر مسئولان ذی‌ربط آمار و اطلاعات تهیه شده را دستمایه‌ای برای تصیمیات کارآمد و مهم خود دهند، قطعا می‌توانند برای صنعت سرب تصمیمات موثر اتخاذ کنند تا هم چرخ صنعت تولیدکنندگان سرب به خوبی وو متعادل به گردش در آید و هم نیاز به موقع و منصفانه مصرف‌کنندگان تامین شود .
همچنین یکی از راه‌های برون رفت از نوسانات نرخ سرب و کنترل بازار آن انجام معاملات سرب در بورس کالای ایران است برای توسعه عرضه کالا در بورس و تامین نیاز مصرف کنندگان از این محل باید شرایط عرضه و خرید از بورس تسهیل گردد تا تولید کنندگان و مصرف کنندگان قادر باشند به سهولت در آن ورود پیدا کنند، و البته علاوه بر این مهم نحوه تعیین نرخ پایه عرضه در بورس است که با جلب نقطه نظرات مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان در جلسات مشترک و مبنا قراردادن اصول محاسباتی مورد توافق طرفین با وساطت سازمان بورس می‌توان به مبنای نرخ پایه متعادل و منصافانه دست یافت.
چشم‌انداز شرکت پارسیان پارت پاسارگاد چیست و آیا طرح توسعه‌ای را در دست اقدام دارید؟
عمده‌ترین طرح‌های توسعه شرکت پارسیان پارت پاسارگاد، تکمیل زنجیره تولید و مصنوعات سرب است. همچنین با توجه به اینکه رویکرد ساخت خودرو به سمت باتریهای لیتومی در حال حرکت است، به نظر می‌رسد مصرف سرب کاهش پیدا کند اما هنوز به دلیل اینکه جایگزین مناسبی برای باتریهای سربی اسیدی به صورت قطع پیدا نشده است و تا زمانی که نیاز و مصرف کاهش یابد، فاصله زیادی داریم اما در نهایت در آینده صنعت سرب کشور به جهت استفاده از سرب حاصل از معادن به وضعیت مثبتی دست پیدا خواهد کرد.
