پس از گذشت چندین ماه از سال جاری، تقریبا در اکثر صنایع معدنی مانند، فولاد، مس و آلومینیوم شاهد جهش تولید بوده‌ایم. افزایش تولید در صنایع یاد شده ناشی از سرمایه‌گذاری‌هایی بوده که در سال‌های قبل انجام شده است. در حالی که صنعت زغال‌سنگ در هشت ماهه ابتدایی امسال، افزایش تولید نداشته و در سال‌های اخیر نیز سرمایه‌گذاری در این صنعت صورت نگرفته است که اکنون به بهره‌برداری برسد.
به دلیل فعالیت تجمعی کارگران در معادن زیرزمینی زغال‌سنگ، فعالیت این معادن در ابتدای سال جاری، به منظور جلوگیری از شیوع ویروس کرونا متوقف شد؛ البته این صنعت توانست پس از مدتی مجوزهای فعالیت را دریافت کند و این امیدواری وجود دارد که بتواند در ۶ ماه دوم سال جاری، کاهش تولید نیمه نخست سال را جبران کند اما قطعا نمی‌تواند رونقی مشابه صنایع فلزی نامبرده داشته باشد.
با اینکه بسیاری از تولیدکنندگان زغال‌سنگ که هم‌اکنون در بورس حاضر هستند، در اطلاعات ۶ ماهه خود سودهای جذابی را میان سهامداران توزیع کرده‌اند اما نکته قابل توجه این است که عمده سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در صنعت زغال‌سنگ زمانی رخ داده که نرخ ارز، بسیار کمتر از میزان کنونی بوده و واردات تجهیزات و ماشین‌آلات و همچنین تامین زیرساخت‌ها، به مراتب ارزان‌تر و آسان‌تر از امروز بوده است.
موضوع دیگر این است که زغال‌سنگ تولیدی داخلی نسبت به واردات آن قیمت تمام شده کمتری دارد. با توجه به نرخ کنونی زغال‌سنگ در دنیا و ایران، متاسفانه جذابیت لازم برای سرمایه‌گذاری‌های جدید وجود ندارد و معادن زغال‌سنگ از هیچ امتیاز و مشوقی برای فعالیت برخوردار نیستند؛ در این میان، نبود زیرساخت‌های موثر همچون آب، برق، جاده و… در معادن بزرگ زغال‌سنگ کشور، مانع اصلی جذب سرمایه‌گذاری جدید در این حوزه شده است و این موضوع، یکی از مهم‌ترین موانع تولیدکنندگان زغال‌سنگ تلقی می‌شود. ضمن اینکه مقرر شده بود چهار پایگاه امداد و نجات برای معادن زغال‌سنگ راه‌اندازی شود اما تاکنون اقدامی در این خصوص نیز صورت نگرفته است و این معادن بارها با حوادث انسانی متعددی مواجه شده‌اند که این موضوع نیز در نوع خود عاملی برای فرار سرمایه محسوب می‌شود.
حدود ۶۰ درصد از ذخایر زغال‌سنگ ایران در منطقه طبس قرار دارد. این یعنی بخش قابل توجهی از سرمایه‌گذاری‌ها و توسعه‌ها برای این صنعت، باید روانه این منطقه شود اما متاسفانه منطقه طبس از نظر زیرساختی با مشکلات زیادی به ویژه در تامین برق و آب دست و پنجه نرم می‌کند. در گذشته، دولت تقبل کرده بود که در این منطقه زیرساخت‌های لازم را ایجاد کند و برای مدتی نیز پیشرفت‌هایی در این زمینه حاصل شد اما این اقدام در دوره‌های بعد پیگیری و تکمیل نشد. اگر دولت به دنبال افزایش تولید زغال‌سنگ و انجام سرمایه‌گذاری‌های جدید در این حوزه یا حتی استمرار تولید کنونی است، باید چاره‌ای اساسی برای زیرساخت‌ها بیندیشد. احداث زیرساخت‌ها در تمام کشورها جزو تعهدات دولت به حساب می‌‌آید؛ هرچند که بخشی از زیرساخت‌های کنونی معادن زغال‌سنگ ناحیه طبس از سوی سرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان تامین شده و معادن به تعهدات خود در توسعه زیرساخت‌ها عمل کرده‌اند.
دیر یا زود، با توجه به افزایش شدید نرخ ارز و کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در معادن زغال‌سنگ، شاهد کاهش تولید در این صنعت خواهیم بود که این اتفاق می‌تواند راه را برای واردات این ماده معدنی هموار کند. برنامه سال جاری واردکنندگان زغال‌سنگ ازجمله شرکت ذوب‌آهن نیز واردات حدود ۹۰۰ هزار تن زغال‌سنگ است. با توجه به افزایش تولید فولاد و عدم توسعه صنعت زغال‌سنگ کشور، به نظر می‌رسد در سال آینده شاهد رشد چشمگیر واردات زغال‌سنگ باشیم. مگر اینکه جذابیت تازه‌ای در صنعت زغال‌سنگ کشور برای سرمایه‌گذاران ایجاد شود یا اینکه دولت حمایت لازم را از این صنعت در عمل ثابت کند که یکی از این اقدامات می‌تواند یکسان‌سازی نرخ زغال‌سنگ ایرانی و وارداتی باشد.
یادداشت: سعید صمدی، دبیر انجمن زغال‌سنگ ایران
انتهای پیام//
