مدیرعامل شرکت مهر تابان نور گفت: دولت هیچ‌گونه نظارتی بر واحدهای غیرمجاز شمش سرب ندارد و این امر موجب شده تا بسیاری از تولیدکنندگان مجاز شمش سرب به دلیل مشکلات موجود، عطای تولید شمش سرب از طریق باتری فرسوده در کشور را به لقای آن ببخشند و برای ادامه فعالیت در این زمینه، به کشورهایی همچون افغانستان، عراق و حتی ارمنستان که منبع باتری فرسوده در منطقه هستند، نقل مکان کنند.
رکن‌الدین سید آقامیری در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین»، اظهار داشت: با آغاز فعالیت در سال ۱۳۷۹، جزو اولین واحدهای خصوصی بودیم که در کنار شرکت ملی سرب و روی ایران، در حوزه تولید شمش سرب مشغول به فعالیت شدیم. شرکت ملی سرب و روی ایران تنها شرکت دولتی بود که در آن زمان فعالیت جدی در زمینه تولید شمش سرب داشت، اما با این حال هیچکدام از واحدهای تولیدی که در بین سال‌های ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۰ فعالیت می‌کردند، به دلیل کمبود مواد اولیه، هرگز نتوانستند به میزان ظرفیت اسمی خود تولید داشته باشند.
وی افزود: ظرفیت اسمی واحد تولیدی مهر تابان نور از همان ابتدا تا به امروز، نزدیک به ۱۲ هزار تن به صورت سالانه است. رقم ظرفیت اسمی مجموعه برای آن سال‌ها، رقم بسیار بزرگی بود که اختلاف چندانی با شرکت بزرگی همچون سرب و روی ایران نداشت. اگر ظرفیت اسمی شرکت ملی سرب و روی ایران با همه امکانات دولتی که در اختیار داشت، به ۴۰ هزار تن می‌رسید، باید توجه داشته باشید که میزان تولید واقعی شمش سرب آن‌ها بین پنج تا ۱۰ هزار تن بود؛ این در حالی بود که ما با ظرفیت ۱۲ هزار تنی، سالانه رقمی در حدود ۶ هزار تن شمش سرب تولید می‌کردیم و این قیاس نشان می‌دهد که جایگاه و قدرت بخش خصوصی از همان ابتدای فعالیت تولید شمش سرب در ایران، قابل تامل بوده است.
مدیرعامل شرکت مهر تابان نور تصریح کرد: آنچه که امروز شاهد و گواه آن هستیم، کاهش چشمگیر میزان تولید نسبت به ظرفیت اسمی واحدهای تولیدی شمش سرب است. با این حال، میزان واقعی تولید شمش سرب مجموعه ما به طور سالانه به زیر دو هزار تن می‌رسد.
استقاده از باتری فرسوده بهینه‌تر از خاک معدنی است
آقامیری یادآور شد: به دلیل فقر خاک معدنی سرب موجود در کشور و آلودگی ناشی از تولید شمش سرب قابل استحصال از خاک معدنی شامل جداسازی برخی مواد مخرب موجود در خاک سرب همچون آرسنیک و جیوه که برای محیط زیست تبعات بسیار خطرناکی دارد، استفاده از باتری فرسوده برای تولید شمش سرب، بهترین و اقتصادی‌ترین روش محسوب می‌شود. در واقع، با تمام موانعی که دولت پیش پای بخش خصوصی قرار داده است، فرآیند استحصال سرب موجود در خاک معدنی، نه تنها به صرفه نیست، بلکه در مواردی که برخی از همکاران ما در زمینه تولید شمش از خاک معدنی فعالیت کردند، با زیان‌هایی نیز همراه بوده است.
کمبود باتری فرسوده در کشور
مدیرعامل شرکت مهر تابان نور عنوان کرد: در سال‌هـــای گذشتـــه، بزرگ‌تــریــن شرکـــت تولیدکننده باتری خودرو، شرکت باتری‌سازی نیرو وابسته به وزارت دفاع بود. این شرکت تمام باتری‌های تولید شده خود را کــه به ضایعات تبدیل می‌شد، برای بازیافت مجدد و استفاده در خط تولید باتری نو به کـار می‌گـرفت. چنین فرآینـدی موجـب شد کـه تولیــدکنندگان شمش سرب از طریق باتری فرسوده، عملا نتوانند مواد اولیه مورد نیاز برای خط تولید خود را از طریق باتری‌های فرسوده تامین کنند. همین مسئله ما را به آن سوی مرزها هدایت کرد تا از طریق کشورهای حوزه خلیج فارس، شمال آفریقا و شرق آسیا بتوانیم محموله‌های بزرگ باتری فرسوده را وارد کشور کنیم.
آقامیــری اظهـــار کـــرد: از همـــان زمـــان، کارشکنی‌های دولت به عنوان یک چالش عمده برای بخش خصوصی تولیدکننده شمش سرب نمود داشته است. ازجمله این کارشکنی‌ها که باعث ایجاد مشکلات عدیده‌ای برای واحد ما شد، مسدود کردن مسیر واردات باتری فرسوده توسط دولت بود. این کار از نظر آن‌ها در راستای کنوانسیون بازل که ماموریت کنترل پسماندها به جهت جلوگیری از خسارت‌های احتمالی به محیط زیست را داشت، قابل توجیه بود؛ چراکه بر اساس کنوانسیون بازل، هر کشور تولیدکننده شمش سرب از باتری خودرو وظیفه دارد که بازیافت باتری را نیز خود انجام دهد و در مواردی نیز پس از اطلاع و موافقت دولت مبدا و مقصد، تبادل باتری فرسوده میان دو کشور بلامانع است.
وی عنوان کرد: عضو شدن کشور ما در کنوانسیون بازل بدون وجود پیش‌زمینه‌های لازم، آسیب فراوانی به واحدهای تولیدی وارد کرد. در واقع، همپا شدن با کنوانسیون بازل در کشوهای جهان سومی همچون کشور ما که استفاده از باتــری فرسوده به عنــوان مــاده اولیـــه اغلــب تولیـــدکننــدگان شمــش ســرب محسوب می‌شــود، جــز ضــرر عایــدی دیگری ندارد؛ چراکه وفور باتری فرسوده در کشور ما و واردات گسترده آن می‌تواند برای بسیاری از واحدهای تولیدی به عنوان فرصتی برای رشد و نمو تلقی شود.
مدیرعامل شرکت مهر تابان نور تاکید کرد: از همان زمان تلاش و مقابله زیادی با چنین قوانینی صورت دادیم اما متاسفانه بیش از آنکه راه به جایی ببرد، ما را فرسوده و ناامیدتر از گذشته کرد. با این حال در راستای بقای واحد تولیدی، دست از تلاش برای وارد کردن باتری فرسوده برنداشتیم؛ تا جایی که توانستیم با همکاری شرکت ملی سرب و روی ایران، مجوز واردات باتری فرسوده را برای فروش در داخل کشور در اوایل سال ۱۳۸۰، اخذ کنیم. در واقع، با توجه به اینکه واردات باتری برای تولید شمش سرب شرکت ما صورت می‌گرفت، اما دولت مجوز فروش باتری فرسوده وارداتی توسط شرکت مهر تابان نور را نیز صادر کرده بود.
ذوب باتری در کوره
آقامیـــری تصــریح کـــرد: اصلــی‌ترین روش بازیافت ســرب از باتــری فرســوده کــه یک روش قدیمــی نیــز محســوب می‌شــود، از طریــق کوره‌های ذوب انجام می‌شود. کوره‌های مورد استفاده در این زمینه به چند دسته تقسیم می‌شوند که می‌توان به کوره مربع، دوار، زیر زمین، روی زمین، ثابت و گردون اشاره داشت که ما نیز در حال حاضر از سه کوره گردون به ظرفیت ۱۰ تا ۱۵ تن برای تولید شمش سرب از باتری فرسوده استفاده می‌کنیم.
نرخ بازیافت سرب از باتری فرسوده
مدیرعامل شرکت مهر تابان نور اذعان داشت: در گذشته، نرخ بازیافت سرب قابل استحصال از یک باتری فرسوده حدود ۴۳ درصد بود که به مرور به ۴۵ درصد نیز افزایش یافت. از طرفی با بالا رفتن نرخ بازیافت سرب، قیمت باتری فرسوده نیز افزایش یافت و همین مسئله موجب شد تا صنعت سرب در فکر چاره‌ای برای جبران مابه‌التفاوت میان میزان تولید و مواد اولیه مورد نیاز باشد. تلاش‌های صنعـــت سرب تا جــایی پیــش رفــت که نــرخ بازیافت به ۴۹ درصد افزایش پیدا کرد.
آقامیـــری ادامــــه داد: پـــس از اینکـــه نــــرخ بازیافت به ثباتی در حدود ۴۹ درصد رسید، به مرور شاهد کمیاب شدن باتری فرسوده و به تبع آن، افزایش نجومی قیمت آن شدیم. همین مسئله باعث شد که تمام تولیدکنندگان فعال در زمینه تولید شمش سرب از طریق باتری فرسوده، مواد اولیه ناچیز را به عنوان یک دارایی مهم تلقی کنند و از آن به بهترین وجه ممکن استفاده نمایند و به نوعی با این کار، بهره‌وری تولید پایین به خوبی افزایش یافت.
وی اضافه کرد: پس از آنکه در راستای حفظ محیط زیست، فیلترهایی بر روی کوره‌های ذوب باتری فرسوده نصب شد، دو اتفاق مهم رخ داد. اول اینکه هیچ‌گونه دود مخربی در طبیعت امکان رهاسازی نداشت و از طرف دیگر با ورود دود به داخل خط تولید کارخانه، افزایش هزینه و کاهش نرخ بازیافت سرب از باتری فرسوده را به وجود آورد. اولین ترکش این نسبت‌ها در بازار صنعت سرب به واحدهای شمش سرب برخورد کرد که موجب خروج بسیاری از آن‌ها از گردونه رقابت سرسختانه صنعت سرب شد.
مدیرعامل شرکت مهر تابان نور یادآور شد: پس از عبــور از ایـــن وضعیــت، بسیـــاری از واحدهای تولید شمش سرب، فرآیند تولید را به خوبی فرا گرفتند؛ تا جایی که روش استحصال شمــش سرب از باتــری فرسوده در ایران، به بالاترین راندمــان تولید در منطقه رسیده است و این مسئلـــه بــا وجــود کمبــود مواد اولیه در شرایط امروز، همچنان نیز مصداق دارد.
آقامیری اشاره کرد: با این حال، میزان سرب قابل استحصال از هر باتری بستگی به کشور سازنده آن دارد. به طور معمول سرب قابل استحصال از باتری‌های تولید شده توسط کشـورهـــای دارای تکنــولـــوژی بـــالا همچـــون کشورهای اروپایی، یک تا ۲ درصد پایین‌تر از تولیدات کشورهایی همچون ما است. در حال حاضــر، میــزان ســرب قابــل استحصــال از یک باتری فرسوده در داخل کشور، حدود ۶۰ درصد است که این میزان می‌تواند با اندکی اختلاف، بین ۵۸ تا ۶۸ درصد نیز در تناوب باشد.
وی خاطرنشان کرد: وقتی راندمان تولید ۴۰درصد باشد یعنی ۱۵ تا ۲۰ درصد مابقی باطله است. در حال حاضر، با توجه به راندمان ۶۰ درصدی تولید شمش سرب، عملا باطله‌ای طی این فرآیند باقی نمی‌ماند و در بدترین حالت ممکن است باطله به وجود آمده به حــدود ۴ درصــد برسد کــه البتــه درصد بسیار ناچیزی در کل فرآیند تولید محسوب می‌شود.
شمش سرب کاربردهای مهمی دارد
مدیرعامل شرکت مهر تابان نور بیان کرد: عمومــا ۹۰ درصــد شمــش ســرب در صنعــت باتری‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد که ۱۰درصد مابقی آن نیز در سایر صنایع کاربرد دارد.
ازجملـــه کاربردهـــای شمــش ســـرب در صنایـع دیگـــر می‌تــوان به صنعت پزشکی و استفاده در اتاق عمل برای جلوگیری از انعکاس اشعه اشاره کرد. معمولا بــرای جلوگیری از انعکـــاس اشعه‌هـــای مختلـــف در اتاق‌هـــای جراحی، دیواره‌ای از جنس سرب در محل مورد نظر تعبیه می‌شود تا ضمن خنثی‌سازی اشعه، بدن انسان را از وجود مضرات اشعه‌های مختلف در امان بدارد.
آقامیری تصریح کرد: از کاربردهای دیگر شمش سرب می‌توان به استفاده از آن در دستگاه بالانس لاستیک یا چرخ خودرو اشاره کرد که البته در حال حاضر چنین روشی به دلیل ورود تکنولوژی جدید در این زمینه، بدون کاربرد و منسوخ شده است. همچنین می‌توان به کاربرد شمش سرب در کابل‌های مخابراتی و نقش حفاظتی سرب از این کابل‌ها اشاره داشت. از طرفی، یکی دیگر از کاربردهای مهم و استراتژیک شمش سرب، استفاده از آن در صنعت نظامی و به خصوص مهمات‌سازی است.
وی افزود: از کاربردهای مهم شمش سرب که در کشور ما پدیده‌ای نوظهور محسوب می‌شود، استفاده از آن برای صنایع هسته‌ای است. در صنعت هسته‌ای کاربرد شمش سرب به عنوان یک محصول استراتژیک و مهم تلقی می‌شود که وجود آن در این صنعت، ضروری و حیاتی است.
سیاست‌های نادرست دولت در صنعت سرب
مدیرعامل شرکت مهر تابان نور عنوان کرد: از سال‌های آغازین تا چندین سال پیش که اوضاع اقتصادی کشور به‌مثابه وضعیت امروز نبود، عمده شمش سرب تولیدی شرکت به کشورهایی همچون امارات، کره‌جنوبی، چین، هند، اندونزی و… صادر می‌شــد. یکی از دلایل مهــم صـــادرات‌محــور بـــودن محصــولات ما، غیراقتصادی بودن نرخ فروش آن در داخل کشور است؛ به طوری که برخی از شرکت‌های خریدار شمش سرب به شرط قیمتی نازل، حاضر به خرید شمش سرب هستند. از طرفی، باتری‌سازان خودرو، غالبا مواد اولیه مورد نیاز تولید باتری را از طریق باتری‌های فرسوده تولید شده توسط خود تامین می‌کنند؛ بنابراین چنین مسائلی در ســـوق پیــدا کــردن مــا به سمـــت صادرات محصولات تولید شده به کشورهای دیگر، تاثیر بسیاری داشته است.
آقامیری تاکید کرد: تا پیش از سال ۱۳۹۷، مواد اولیه مورد نیاز مجموعه از دو منبع داخلی و خارجی تامین می‌شد. به طور معمول، واردات باتــری فرسوده از محــل ورود موقــت گمرک قابل انجام است که در حال حاضر به دلیل فشارهای گسترده‌ای که از سوی نهادهای دولتی اعمال می‌شود، حتی امکان ورود موقت مواد اولیه نیز نداریم.
وی ادامه داد: وقتی تمام راه‌های واردات باتری فرسوده توسط دولت بسته می‌شود، باید هم بسیاری از واحدها به سمت روش تهاتر غیرعرفی پیش بروند. در واقع، پس از آنکه دولت قوانین متعددی در خصوص واردات باتری فرسوده وضع کرد، وضعیت تولیدکنندگان تا مرز ورشکستگی پیش رفت و واردات باتری فرسوده از مبادی قانونی کشورهایی همچون عراق، به کمترین حد خود طی دو دهه اخیر رسید؛ تا جایی که فروشندگان عراقی از نبود مشتری، حاضر به معامله از طریق روش‌های سخت و غیرقانونی شدند.
مدیرعامل شرکت مهر تابان نور گفت: بسیاری از فروشندگان عراقی به واحدهای تولیدکننده شمش سرب داخلی، مبنی بر اینکه در قبـــال تحویــل باتـــری فرســـوده از طریـــق کانال‌های غیرقانونی، طرف ایرانی باید شمش تولید شده را در دوبی تحویل آن‌ها بدهد؛ که این روش توسط برخی از واحدهای تولیدی در داخل کشـور، از چنــد سال پیــش در حــال انجام است و دولت هیچ‌گونه نظارت و کنترلی در این زمینه ندارد.
آقامیری توضیح داد: بسیاری از تولیدکنندگان شمش سرب به دلیل مشکلات به وجود آمده در این صنعت که تماما به خاطر سیاست‌های نادرســـت دولــت شکـــل گرفتــه اســت، بـــه کشورهــایی همچون افغانستان، عراق، اربیل کردستــان و حتی ارمنستـــان نقل مکان کرده‌اند و عطای تولید شمش سرب در کشور را به لقای آن بخشیده‌اند.
چشم‌انداز تیره و تار صنعت سرب
مدیرعامل شرکت مهر تابان نور در پایان خاطرنشان کرد: متاسفانه چشم‌انداز صنعت سرب، تیره و تار است و هیچ‌گونه نور امیدی در این زمینه مشاهده نمی‌شود. اینکه در حال حاضر برنده واقعی این صنعت، واحدهای غیرمجازی باشند که در دل کوه یا بیابان و به دور از چشم دولت به گسترش فعالیت خود فکــر می‌کننــد، مایه تاسف بسیار برای ۷۰ واحد تولیدی شمش سرب در بخش خصوصی است که با داشتن مجوز و پرداخت به موقع مالیات دولــت، همچنـــان مشاهــده می‌کننـــد کـــه سیاست‌های خواسته یا ناخواسته دولت در مسیــر شکوفـــایی واحدهــای غیرمجاز است. بنابراین چه امیدی برای ما باقی می‌ماند تا به تلاش خود در این صنعت ادامه دهیم
