لطفا توضیحاتی در رابطه با تاریخچه تولید لوله مسی در ایران بفرمائید؟
تاریخچه تولید لوله مسی در ایران به بعد از انقلاب بر میگردد که در آن زمان صنایع مس شهید باهنر در کرمان به عنوان اولین تولیدکننده لوله مسی تکنولوژی تولید را از شرکت فنلاندی اتوکمپو به ایران وارد کرد و با خرید دستگاههای پیشرفته‌ای از کشور آلمان، شروع به تولید لوله مسی با روش اکستروژن کرد، در آن روزهای پس از انقلاب تقاضا بسیار زیاد بود و تولیدات این شرکت نیز جواب‌گوی حجم بالای سفارشات نبود، در نتیجه برای جوابگویی به این حجم از تقاضا، با وجود اینکه سرمایه‌گذاری عظیمی در کرمان شده بود تصمیم به واردات لوله مسی از کشورهای اروپایی و ژاپن گرفته شد. پس از چند سال شرکت اتوکمپو تکنولوژی جدیدی را به ایران معرفی کرد که باهنر تصمیم گرفت که از آن استفاده نکند و پس از مشورت‌های بسیار با این کمپانی ما تصمیم گرفتیم که یک واحد تولیدی جدید با این تکنولوژی مدرن فعال کنیم، این شد که با همکاری و مشارکت برخی از دوستان دوره دانشگاه که در آن روزها جز اقشار تحصیل کرده به حساب می‌آمدند شرکت صنایع مس قائم را در اصفهان افتتاح کردیم. تکنولوژی که به‌کار گرفتیم روش کست اند رول یا ریختهگری پیوسته بود، تکنولوژی کست اند رول نسبت به اکستروژن تکنولوژی بهتر، ارزان‌تر و با بهره‌وری بالاتر است. البته در همان ابتدای کار شرکت فنلاندی زمینه کاری خود را عوض کرد و در نهایت برآن شدیم که به تنهایی در این زمینه فعالیت کنیم. پس از ما نیز دو واحد تولیدی دیگر در کشور در زمینه تولید لوله مسی فعال شدند.
در شرایط کنونی، وضعیت بازار چطور است؟
با وجود معضلاتی که صنایع مختلف با آن درگیر هستند و شرایط اقتصادی که بر کشور حاکم است خوشبختانه میزان فروش ما کاهش نداشته و در این چند سال اخیر با یک شیب ثابت افزایشی در حال تولید و فروش هستیم، در واقع بازار محصولات شرکت ما خوب است؛ در شرایطی که تحریمها بر ما تحمیل شده است وظیفه صنعت‌گرانی چون ماست که به اقتصاد کشور کمک کنیم تا از معضلات و مشکلات ناشی از تحریمها عبور کنیم. در این اوضاع صاحبان صنایع می‌توانند معضلاتی همچون بیکاری را حل کنند، من به این گفته که در دوران تحریمها خودساخته می‌شویم اعتقاد دارم، ما با همین وضعیتی که بر جامعه اقتصادی کشور حاکم است اوایل ماه جاری آگهی جذب نیرو داشتیم و در حال مصاحبه و بررسی هستیم تا بتوانیم از این سرمایه‌های انسانی و ارزنشمند در مجموعه خود استفاده کنیم، بازار لوله مسی ایران بازار خوبی است، با وجود همه کارهایی که در جهت آبادی عمرانی کشور انجام شده است هنور آنچنان که باید کشور متناسب با جمعیت ۸۵ میلیونی که دارد، ساخته نشده است؛ با اینکه در سه دوره نهم، دهم و یازدهم بیشترین درآمد ارزی را داشتیم، مملکت آن‌گونه که باید از لحاظ زیر ساختی توسعه نیافت. زیر ساخت‌هایی همچون فرودگاه، جاده‌های بین شهری و …باید متناسب با جمعیت توسعه یابند. سرمایه معنوی کشور بیش از آنچه که تصور میشود قوی است و باید از این سرمایه به درستی استفاده کرد. یکی از مسائلی که به بهبود وضعیت صنعت ما کمک کرد منع ورود دستگاههای تهویه مطبوع از کشورهای دیگر است و دولت اجازه نمی‌دهد که هر شخصی از هر کشوری، هر برندی را که می‌خواهد وارد کشور کند. صنعت تولید دستگاههای تهویه مطبوع بیش از ۴۰ سال در ایران سابقه دارد، قبل از اینکه چین، کره، ژاپن و خیلی از کشورها دیگر در این زمینه فعالیت کنند ما واحدهای زیادی داشتیم که در این زمینه از همان ابتدا فعالیت می‌کردند اما متاسفانه در دوره‌های نهم تا یازدهم دولت، در به روی واردات کوچکترین دستگاه تهویه مطبوع باز شد که تحریمها موجب شد جلوی اینگونه واردات بی‌مورد گرفته شود؛ استفاده از تولیدات بومی باید فرهنگ سازی شود که خانواده‌ها باید از منزل خود شروع کنند.
به عنوان تولیدکننده لوله مسی چه مشکلاتی دارید؟
مشکلات صنعت‌گران بسیار زیاد است، یکی از مهم‌ترین معضلاتی که ما داریم تامین مواد اولیه است، ما در هفته ۱۸۰ الی ۲۰۰ تن مس نیاز دارم، با توجه به اینکه کیفیت برتر را داریم، هرچه تولید می‌کنیم به فروش میرسد پس دسترسی به مواد اولیه برای ما بسیار اهمیت دارد؛ سال ۹۶ ما کاتد مورد نیاز خود را از کشور ژاپن وارد و از این طریق کسری مواد اولیه خود را جبران کردیم، الآن نیاز داریم که مواد اولیه بیشتر و آسان‌تر در اختیار ما قرار گیرد، در واقع ما مس خام را به ارزش افزوده تبدیل می‌کنیم. مشکلات تامین مواد اولیه از زمانی که مصوبه معافیت صادرکنندگان از بازگشت ارز حاصل از صادرات به سامانه نیما تا سقف یک میلیون یورو اجرا شد، افزایش یافت. بر اساس این مصوبه تعداد صادرکنندگان واجد شرایطی که معاف از اظهار ارز حاصل از صادرات شدند، بیشتر شد و خریداران جدیدی در بورس رویت شد. یکی دیگر از معضلات ما در بخش تولید این است که دستمزد نیروی انسانی نسبت به سال ۹۳-۹۴ افزایش حدود ۲ برابری داشته است ولی کارایی نیروی انسانی متناسب با این افزایش و در مقایسه با کشورهای صنعتی مثل چین و ترکیه افزایش نیافته است.
چه نوع تکنولوژی‌هایی برای تولید لوله مسی وجود دارد؟
در حال حاضر لوله مسی بدون درز به سه روش مختلف اکستروژن، کست اند رول و آپکست قابل تولید است. امروزه فرایند اکستروژن یک روش قدیمی و تقریبا منسوخ شده به حساب می‌آید، چون کیفیت محصول تولیدی با این روش، قابل مقایسه با روشهای دیگر تولید لوله مسی نیست. معمولا لولههای تولیدی با این روش از نظر خواص کیفی و دقت ابعادی وضعیت مطلوبی نداشته و به همین دلیل تولید لوله با ضخامتهای بالا و حساسیت کم با این روش انجام میشود. فرایند جدیدی که برای تولید لوله مسی توسعه داده شده است، فرایند آپکست است که این روش نیز برای تولید لوله مسی خیلی متداول نبوده و بیشتر برای تولید مفتول مسی از آن استفاده میشود؛تنها چهار خط تولید لوله با این روش در دنیا وجود دارد. در این روش، از کوره‌های ذوب و ریختهگری عمودی رو به بالا استفاده میشود و لوله ریختهگری شده، به طور پیوسته و بدون انجام فرایند ترمومکانیکی، مستقیما وارد مرحله کشش و آنیل میشود. اما فرایندی که نسبت به فرایند آپکست قدیمی‌تر و نسبت به اکستروژن جدیدتر است، روش کست اند رول نامیده میشود این فرآیند یک روش متداول جهت تولید لوله با کیفیت بالاست و در دنیا بیشترین حجم تولید لوله مسی را به خود اختصاص داده است. روش تولید دارای دو مرحله اصلی ریختهگری پیوسته و مرحله نورد سیارهای است. در این روش محصول ریختهگری شده کوره ذوب، جهت حذف لایه اکسیدی برادهبرداری شده و بعد از فرایند ترمومکانیکی نورد و مراحل بعدی کشش، به آنیل نهایی ارسال میشود.
این تکنولوژی‌ها چه تفاوت‌هایی با هم دارند؟
در روش آپکست، بدلیل حذف فرایند ترمومکانیکی ناشی از نورد لوله، خواص متالورژیکی و مکانیکی لوله تولیدی از نظر ریزساختار و دانه‌بندی متفاوت از روش کست‌اند‌رول است که این مورد اثر سوء بر کیفیت لازم جهت انجام عملیاتهای خم‌کاری و اکسپند لوله دارد به همین علت این روش نسبت به روش کست‌اند‌رول کمتر مورد استفاده قرار میگیرد. در حال حاضر صنایع مس قائم نیز با استفاده از به‌روزترین تجهیزات و ماشین‌آلات ساخت کشورهای اروپایی و با بکارگیری دانش فنی روز دنیا و بهرهمندی از فارغ التحصیلان برتر دانشگاه‌های معتبر و آموزش نیروهای فنی متخصص، محصولات خود را تحت استانداردهای روز دنیا و با روش کست‌اند‌رول تولید و به بازارهای جهانی عرضه مینماید.
معضلات و نگرانی‌های بازار لوله مسی چیست؟
لوله مسی به اندازه نیاز کشور با همان سه تکنولوژی تولید میشود، هر کدام از این تکنولوژی‌ها درجه کیفی متفاوتی دارند، همچنین بهره‌وری واحدها بستگی زیادی به مدیریت تجهیزاتی دارد که در واحدهای تولیدی نصب شده است، یکی از نگرانی‌هایی که مصرف‌کنندگان ما دارند در رابطه با عمر محصول نهایی که لوله مسی در ساخت آن استفاده شده، است که آیا لولههای تولیدی کیفیت لازم برای تضمین طول عمر محصول نهایی را دارند یا خیر؛ آیا کیفیت لولههای موجود در بازار داخلی تفاوتی با هم دارند یا خیر؟ عمر مفید کندانسور و اواپراتور حداقل ۱۰ سال است، پس باید لوله مسی که در این تجهیزات به کار می‌رود نیز حداقل طول عمر ۱۰ ساله داشته باشد، بزرگان صنعت برودتی به تفاوت برندهای لوله مسی داخلی کاملا واقف هستند اما برخی از واحدهای کوچک و کارگاه‌ها تفاوت بین کیفیت لولههای مسی را نمی‌توانند تشخیص دهند، فروشندگان باانصاف در بازار وظیفه دارند که تفاوت بین لولههای مسی را برای خریداران خود توضیح دهند، به هرحال محصولات این کارگاه‌ها نیز وارد بازار شده و در یخچال‌های غیر صنعتی کارگزاری میشود، پس مطلع بودن مدیران کارگاه‌های کوچک نیز ضروری است.
به‌طور کلی چه عواملی بر رونق و رکود بازار لوله مسی تاثیرگذار است؟
در سال‌های اخیر، یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر رونق بازار داخلی لوله مسی، قیمت تمام شده این محصول بوده است که رابطه مستقیم با قیمت ماده اولیه آن یعنی کاتد مس دارد و عمده آن از طریق بورس کالا عرضه میگردد. مشاهدات سال‌های اخیر نشان میدهد میزان افزایش یا کاهش تقاضا رابطه مستقیم با روند افزایشی یا کاهشی قیمت‌ها دارد. این افزایش یا کاهش تقاضا بیشتر ریشه در مسائل روانی حاکم بر بازار ایران دارد و معمولا به صورت تقاضای کاذب و نه به علت رونق تولید، بلکه به عنوان حفظ سرمایه نمود پیدا می‌کند.
عامل مهم دیگری که در سال‌های اخیر تاثیر بسیاری بر بازار داخلی این محصول داشته، رکود بسیار شدید حاکم بر اقتصاد ایران در حوزه‌های مختلف از جمله صنعت ساختمان می‌باشد. درصد بالایی از لولههای مسی در کالاهایی استفاده می‌شوند که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به صنعت ساختمان ارتباط دارند. کاهش توان اقتصادی واحدهای تولیدی در اثر افزایش شدید قیمت مواد اولیه نیز از جمله عواملی است که در رکود فعلی بازار تاثیرگذار بوده است که به نظر میرسد نیازمند حمایت جدی دولت از صنایع پایین‌دستی از طریق اعطای معافیت‌های مالیاتی و نیز کمک به تامین گردش مالی این شرکت‌ها از طریق تسهیلات بانکی کم‌بهره است.
از چه موقعیت‌هایی می‌توانیم در راستای بهبود بازار لوله مسی بهره ببریم؟
به نظر میرسد در قدم نخست، وزارت صمت به عنوان متصدی اصلی صنعت کشور میتواند با ساماندهی بهتر و نظارت بیشتر بر معضلات تامین مواد اولیه، بخش مهمی از دغدغه‌های حال حاضر فعالان این صنعت را برطرف نماید.
ظرفیت تولید لوله مسی حدودا چقدر است؟
در حال حاضر ظرفیت تولید لوله مسی کشور در حدود ۷۰ هزار تن در سال است که مصرف فعلی صنایع داخلی در سال‌های اخیر حدودا ۱۰ الی ۱۵ هزار تن در سال بوده است که پیش‌بینی میشود مصرف صنایع داخلی طی سال‌های آتی در همین حدود باقی بماند. همچنین میزان صادرات لوله مسی طی سال‌های اخیر حدود ۲ هزار تن در سال بوده است. متاسفانه عدم نظارت کافی دولت در خصوص صدور پروانه واحدهای تولیدی در این حوزه باعث ایجاد ظرفیت چند برابری تولید لوله مسی در کشور شده و صنایع فعلی در حال حاضر در خوشبینانه‌ترین حالت با ۳۰ درصد ظرفیت نامی خود در حال فعالیت هستند. گرچه این ظرفیت میتواند در حوزه صادرات به کار گرفته شود، ولی با توجه به محدودیت‌هایی که در حال حاضر در حوزه صادرات وجود دارد، این امکان نیز متاسفانه فراهم نیست.
دولت چطور میتواند از تولیدکننده داخلی حمایت کند؟
به نظر من یک تولیدکننده واقعی شاید نیازی به دولت نداشته باشد، ما انتظار خاصی از دولت نداریم و همین که چوب در چرخ صنعت نگذارد، کافی است؛ بعضی وقت‌ها معضلاتی دامان تولیدکننده را میگیرد که موجب اتلاف انرژی است و برای حل آن مشکل باید وقت و هزینه زیادی صرف شود، دولت جلوی برخی سودجویی‌ها را بگیرد و نظارت بیشتری بر سازمان‌های خود داشته باشد، برای ما کافی است و گرنه شرکت ما با تجربه و پختگی که دارد به راحتی میتواند از موانع مختلف عبور کند اما نسل جوان‌تر را باید کمتر اذیت کرد، شاید طاقت آن‌ها کمتر از ما باشد و زودتر خسته شوند.
آیا دولت طرح تشویقی برای حمایت از تولیدکننده دارد؟
در تمامی دنیا دولت طرح‌هایی برای حمایت از تولیدکننده دارد، اگر شهری مشکل اشتغال داشته باشد دولت با اعطای وام و تسهیلات کم بهره به صنعتگر کمک می‌کند که اشتغال‌زایی کند؛ به طور مثال کمپانی کلارک آلمانی در سال ۲۰۰۳ میلادی مجبور به اخراج ۳۰۰ کارگر از ۷۰۰ کارگر خود شد، بلافاصله استانداری مدیریت شرکت را دعوت کرد و جویای معضل این شرکت شد و برای حل معضل مالی این واحد تولیدی سریعا دستور به پرداخت ۲۰ میلیون دلار به کلارک داد. متاسفانه چنین حمایتی از تولیدکننده داخلی نمی‌شود، درست است که دولت مشکلات زیادی دارد و ما نیز قصد نداریم که چالش بیشتری درست کنیم اما دولت میتواند از سازمان‌های خود بخواهد که مزاحمتی برای تولیدکننده ایجاد نکند. بهرحال دولت موظف است که از صنعت داخلی حمایت کند. بانک‌ها با شرایط سخت وام و تسهیلات می‌دهند، بهرحال سیستم بانکی کشور دست دولت است، اگر یک صنعتگر واقعی برای اخذ تسهیلات به بانک برود آنقدر مانع جلوی راهش قرار می‌دهند که از خواسته خود پشیمان میشود؛ دولت نباید بین شغل‌های مختلف تفاوت قائل شود، به طور مثال بانک‌ها به تجار بسیار راحت‌تر از صنعت‌گران وام می‌دهند. در بحث صادرات نیز انتظار داریم تا نظارت کاملی بر کیفیت کالاهای صادراتی داشته باشد تا هر برندی نتواند محصولات بی‌کیفیت خود را صادر کرده و نام محصول ایرانی را خراب کند.
آیا سایر تولیدکنندگان پایین‌دستی مس امکان ورود به بازار لوله مسی را دارند؟
خیر، تولید لوله مسی سرمایه بسیار زیادی لازم دارد و شرایط تولید آن بسیار با تولید مفتول متفاوت است؛ با هزینه کمی می‌توان واحد تولید مفتول تاسیس کرد اما در لوله مسی به این شکل نیست، برای تولید ظرفیتی مشابه باید حداقل ده برابر تولید مفتول مسی برای لوله هزینه شود؛ جدای از هزینه‌بر بودن ماشین‌آلات، اخذ گواهینامه‌های استاندارد مثل گواهی تطابق با استانداردهای آمریکا و اروپا، بسیار دشوار است. کیفیت‌هایی که در لوله بررسی میشود شامل خم، اکسپند، تلورانس قطر و ضخامت است. برخی مواقع نصاب‌ها لوله را با دست خم می‌کنند و هر لوله‌ای که بهتر خم شود می‌گویند آن لوله بهتری است، در صورتی که نرم بودن نیز استانداردی دارد. تمام شرکت‌های مصرف‌کننده‌ای که برند آن‌ها مطرح است همواره آنالیز لوله‌ها را از ما می‌خواهند و گواهی‌نامه می‌گیرند.
چطور می‌توان از ظرفیت‌های مازاد داخلی در راستای صادرات بهره برد؟
ظرفیت تولید لوله مسی حدودا پنج برابر مصرف بازار داخلی است، برای اینکه بتوانیم از تمامی ظرفیت موجود استفاده کنیم باید در حوزه صادرات برنامه‌ریزی کنیم، چند فاکتور در صادرات اهمیت دارد، کیفیت، قیمت ارزان و دریافت مبلغ سفراشات. متاسفانه تسویه حساب با کشورهای اروپایی بسیار سخت شده است. کشورهای حاشیه خلیج فارس بازار هدف بسیار خوبی هستند که متاسفانه برای همکاری با این کشورها نیز مشکلاتی داریم، امیدواریم که روابط سیاسی به سمتی پیش برود که بتوانیم با کشورهایی که خواهان لوله مسی ما هستند همکاری کنیم. سال ۸۵ یکی از خریداران ما در کشور عربستان سعودی که آشنایی با تولیدات کشور ما نداشت، همکاری کردیم که به واقع از کیفیت محصولات ما متحیر شده بود و سفارش زیادی نیز داشت، پس از اینکه بار را ارسال کردیم متاسفانه دولت عربستان تمامی بار خریداری شده را به ضایعات تبدیل کرد. ما در حال حاضر با کشورهای دوست همکاری داریم و لوله صادر می‌کنیم. ما به لحاظ کیفیت در بازارهای بین‌المللی شناخته شده هستیم، تا قیبل از افزایش تعرفه گمکی ترکیه راحت‌تر با این کشور همکاری می‌کردیم که پس از افزایش تعرفه گمرکی از ۱٫۳ به ۸/۴ مجبور به کاهش قیمت ۳ درصدی قیمت شدیم تا این بازار را از دست ندهیم.
