مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات گفت: آموزش نیروی انسانی از اهمیت بالایی برخودار است و در این خصوص با گروه معدن دانشگاه تهران مذاکراتی صورت گرفته که امیدواریم با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته این امر نتیجه بخش و عملی شود؛ همچنین پیشنهاد می‌کنیم تا بخش خاصی به بررسی هوش مصنوعی و تاثیرات آن بر سیستم بپردازد و برنامه‌ای مدون برای این منظور تدوین شود.
به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات‌آنلاین» و به نقل از روابط عمومی شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات، تاثیر هوشمندسازی در ایمنی معادن، یکی از موارد مهمی است که می‌تواند در کاهش آمار حوادث معدنی تاثیر بسزایی داشته باشد. این موضوع در میزگرد اقتصادی شبکه خبر با حضور اردشیر سعدمحمدی، مدیرعامل هلدینگ سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات مورد بحث و بررسی قرار گرفت. این برنامه در روز پنجشنبه ۲۶ مهر ۱۴۰۳ به شکل مستقیم از شبکه خبر سیما پخش شد.
هوشمندسازی معادن، افزایش بهره‌وری را به دنبال دارد
سعدمحمدی در پاسخ به اینکه اساسا وقتی مسئله هوشمندسازی مطرح می‌شود، از چه مولفه‌هایی صحبت می‌کنیم، بیان کرد: هوشمندسازی در دنیا شکل جدی به خود گرفته است و سرمایه‌گذاری زیادی در این زمینه صورت می‌گیرد. به عنوان مثال، در پنج سال گذشته در کشور استرالیا نزدیک به ۱۰ میلیارد دلار و در کشور چین ۲۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در بخش هوشمندسازی معادن سرمایه‌گذاری شده است؛ در حالی که اعداد تولید آن‌ها نیز با ما فاصله جدی دارد.
وی ادامه داد: سال گذشته در استرالیا، فقط ۹۶۰ میلیون تن سنگ‌آهن استخراج شد و در چین چهار میلیارد و ۳۰۰ میلیون تن استخراج زغالسنگ شکل گرفت. از ۷.۵ میلیارد تنی که در دنیا استخراج می‌شود، سهم ما حدود سه میلیون تن زغال خام و حدود یک میلیون و ۶۰۰ هزار تن کنسانتره است؛ ذکر این نکته حائز اهمیت است که بحث هوشمندسازی به دنبال افزایش بهره‌وری به لحاظ اقتصادی بوده و مزایای دیگری چون ارتقای ایمنی نیز در آن تعریف شده است.
مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات تصریح کرد: راندمان کارخانه‌های کنسانتره فلزات اساسی اکنون در دنیا بالای ۹۷.۵ درصد است. بنابراین، میزان ماده‌ای که به صورت باطله به محیط زیست منتقل می‌شود، بسیار کم است در نتیجه، مشکلات زیست‌محیطی ناشی از فرایندهای تولید به حداقل می‌رسد. بهره‌وری در این مسیر شکل گرفته و سودآوری و رقابت‌پذیری افزایش می‌یابد؛ طبیعتا هرچه سوددهی در این بخش بیشتر شود، سرمایه‌گذاری بیشتری به سمت آن جذب شده و انگیزه برای سرمایه‌گذاری‌های آتی بیشتر خواهد شد.
سعدمحمدی با اشاره به اینکه هنوز به صورت جدی وارد حوزه هوشمندسازی معادن نشده‌ایم، مطرح کرد: در برخی از معادن بزرگ مانند مس سرچشمه، چهار سال پیش همایشی در خصوص سیستم واقعیت مجازی (VR)، برگزار و مقالات خوبی از سوی دانشجویان و نخبگان ارائه شد. این نشان می‌دهد که از نظر علمی، ظرفیت‌های خوبی در کشور داریم و با استفاده از اتاق‌های کنترل سه بعدی و عینک‌های واقعیت مجازی، می‌توانیم به طور کامل عملیات معدنی را تحت کنترل داشته باشیم؛ در این صورت از نظر فنی و ایمنی، عملکرد بهتری حاصل خواهد شد. این فناوری در برخی از معادن بزرگ کشور پیاده‌سازی شده است اما برای گسترش آن، به تمام سطوح و بخش‌های مختلف بخش معدن، به سرمایه‌گذاری بیشتری نیاز داریم. در حال حاضر، برای بهینه‌سازی فرایندهای دیسپچینگ، کارخانه‌های فرآوری، استخراج معدن و افزایش راندمان باید سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی را در این زمینه انجام دهیم.
همکاری دانشگاه‌ها و صنعت برای تربیت نیروی انسانی متخصص
وی با تاکید بر اهمیت آموزش در اجرای طرح‌های هوشمندسازی معادن، اظهار داشت: برای تحقق اهداف این طرح‌ها، باید یک برنامه آموزشی جامع و مدون تدوین شود تا نیروی انسانی متخصص و ماهری تربیت شده و بتواند از فناوری‌های نوین در حوزه معدن استفاده کند. برای تحقق این هدف لازم است با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت و دانشگاه‌ها، تغییراتی در سرفصل‌های دروس رشته‌های معدنی ایجاد شود تا دانشجویان با آخرین دستاوردهای فناوری در این حوزه آشنا شوند.
این کارشناس بخش معدن و صنایع معدنی ابراز کرد: تدوین یک برنامه زمان‌بندی شده و ارزیابی سالانه پیشرفت این برنامه، می‌تواند به ما کمک کند تا به اهداف خود دست یابیم. بنابراین سرمایه‌گذاری در آموزش نیروی انسانی، علاوه بر ارتقای بهره‌وری در بخش معدن، می‌تواند به رشد تولید ناخالص داخلی کشور نیز کمک کند.
سعدمحمدی خاطرنشان کرد: در کشور بیش از ۱۰ هزار و ۵۰۰ معدن دارای امتیاز پروانه بهره‌برداری وجود دارد که از این تعداد حدود هفت هزار معدن فعال هستند. از این هفت هزار معدن نیز حدود ۲۸۰ معدن بزرگ داریم؛ یعنی میزان تولید این معادن نسبت به بقیه شرایط بهتر و بالاتری دارد.
وی با تاکید بر اهمیت هوشمندسازی در کاهش هزینه‌های تولید، گفت: هوشمندسازی معادن تنها به معنای نظارت و کنترل نیست بلکه هدف اصلی آن کاهش هزینه‌های تمام شده و افزایش راندمان تولید است. در واقع، یکی از دلایل اصلی سرمایه‌گذاری دولت‌ها در این حوزه دستیابی به این هدف است. در حال حاضر در مطالعات بین‌المللی و مقالات معتبر علمی، دو هدف اصلی به عنوان اولویت مراکز علمی و اقتصادی دنیا دنبال می‌شود؛ نخست، افزایش ایمنی و دوم، کاهش هزینه‌های تولید. هرچند تحقیقات در زمینه‌های دیگری نیز انجام می‌شود اما این دو هدف در اولویت جهانی قرار دارند. یک پروژه هوشمندسازی موفق باید بتواند به طور هم‌زمان ایمنی کارگران را افزایش داده و در عین حال هزینه‌های تولید را کاهش دهد.
مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات اضافه کرد: یکی دیگر از نکات مهمی که باید به آن توجه کنیم، وضعیت آموزش ایمنی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی است، در حال حاضر، واحد ایمنی در بسیاری از دانشگاه‌ها به عنوان یک واحد اختیاری ارائه می‌شود؛ در حالی که ایمنی یکی از مهم‌ترین مسائل در بخش معدن است و شعار «اول ایمنی، بعد کار» باید سرلوحه قرار گیرد اما به نظر می‌رسد به اندازه کافی به آموزش ایمنی در دانشگاه‌ها توجه نمی‌شود.
به گفته سعدمحمدی، در کشورهای پیشرفته، واحدهای ایمنی در دانشگاه‌ها به عنوان واحدهای اصلی و اجباری در نظر گرفته می‌شود؛ این در حالی است که در کشور ما، دانشجویان اغلب به دلیل حجم بالای واحدهای درسی و محدودیت زمانی، تمایلی به انتخاب واحدهای اختیاری مانند ایمنی ندارند. از سوی دیگر، اساتید نیز به دلیل کمبود زمان و منابع، به ارائه واحدهای ایمنی با کیفیت مناسب تمایل نشان نمی‌دهند.
وی تاکید کرد: علاوه‌براین، آموزش‌های ایمنی در معادن نیز اغلب به صورت کوتاه‌مدت و سطحی برگزار می‌شود. برگزاری دوره‌های یک روزه نمی‌تواند دانش و مهارت‌های لازم برای کار در محیط‌های معدنی را به افراد منتقل کند؛ بنابراین برای ارتقای سطح ایمنی در معادن، نیازمند برنامه‌های آموزشی جامع و بلندمدت هستیم. معدن مکانیزه طبس، نمونه‌ای از این دست به شمار می‌آید که با وجود مکانیزاسیون، همچنان نیازمند هوشمندسازی است. هوشمندسازی به معنای استفاده از فناوری‌های نوین برای افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها و بهبود ایمنی است.
مدیرعامل هلدینگ «ومعادن» یادآور شد: هفته گذشته به دعوت دانشگاه تهران، با گروه معدن این دانشگاه دیدار کردیم و در خصوص همکاری‌های مشترک، به ویژه در حوزه آموزش نیروی انسانی و هوشمندسازی معادن گفت‌وگوهایی انجام شد، امیدواریم بتوانیم برنامه‌ریزی‌های دقیقی را در این زمینه با دانشگاه داشته باشیم. علاوه‌براین، پیشنهاد می‌کنیم بخش قابل‌توجهی از برنامه‌ریزی‌های ما به هوش مصنوعی و تاثیرات آن بر سیستم‌های معدنی اختصاص یابد تا با بهره‌گیری از توانایی‌های موجود در دانشگاه‌ها و مراکز دانش‌بنیان کشور، بتوانیم برنامه‌های اجرایی بهتر و موثرتری را تدوین و عملی کنیم و در نهایت به نتایج مطلوب‌تری دست یابیم.
سعدمحمدی با بیان اینکه هوشمندسازی فرایندی جامع است که تمام روابط و اتفاقات هر بخش را در بر می‌گیرد، گفت: این سیستم، نقاط ضعف را شناسایی کرده و با ارسال هشدار به مدیر ارشد، امکان رفع سریع مشکلات را فراهم می‌کند؛ به عبارت دیگر، مدیران می‌توانند با تکیه بر تحلیل داده‌ها، عملکرد هر بخش را ارزیابی کرده و اقدامات اصلاحی لازم را انجام دهند. این سیستم به مدیران اجازه می‌دهد تا به بهترین شکل ممکن کل عملیات را تحت کنترل خود داشته باشند. هر بخش از این فرایند، چه در تجارت، عملیات، معدن یا کارخانه، به عنوان یک مجموعه یکپارچه در نظر گرفته می‌شود که نیاز است همه قسمت‌های آن با هماهنگی برنامه‌ریزی و پایش شوند.
وی در همین راستا ادامه داد: ابتدا باید به آموزش نیروی انسانی و برنامه‌ریزی دقیق در این زمینه بپردازیم و مشخص کنیم در چه بخش‌هایی و تا چه سطحی از هوشمندسازی را در گام اول اجرا کنیم، هدف نهایی ما کدام معادن هستند و چگونه می‌توانیم با سرمایه‌گذاری در هوشمندسازی، بازدهی اقتصادی را افزایش داده و به تعداد بیشتری از معادن تعمیم دهیم؟ بنابراین، نیازمند یک برنامه جامع هستیم که شامل آموزش، برنامه‌ریزی دقیق، تعیین اهداف مشخص و سرمایه‌گذاری مناسب باشد. همچنین باید به این نکته توجه کنیم که برای استفاده از درآمد حاصل از این سرمایه‌گذاری در آینده نیز برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام دهیم.
این فعال بخش معدن در خصوص حادثه اخیر معدن طبس، گفت: انفجار در معدن معدنجو طبس ناشی از گاز متان یا «CH4» بوده است. این گاز که در اصطلاح معدنی به گریزو معروف است، معمولا در حفره‌های زغالسنگ جمع می‌شود؛ زغالسنگ به عنوان یک سنگ رسوبی، حاوی این حفره‌هاست که در طول زمان و به دلیل فرایندهای زمین‌شناسی تشکیل شده‌اند.
سعدمحمدی بیان کرد: کنترل گاز متان در معادن زغالسنگ در سراسر جهان یک چالش جدی است و متاسفانه طی سالیان گذشته حوادث متعددی نیز به دلیل انفجار این گاز در کشورهای مختلف رخ داده است. گاز متان در غلظت‌های خاص (حدود ۵ درصد) و در حضور یک عامل محرک مانند جرقه، الکتریسیته ساکن یا ضربه، می‌تواند به شدت منفجر شود. انفجار گاز متان علاوه بر ایجاد موج انفجار، منجر به تولید گاز سمی مونوکسید کربن «CO» نیز می‌شود. میل ترکیبی مونوکسید کربن با هموگلوبین خون حدود ۲۵ برابر بیشتر از اکسیژن است که به همین دلیل بسیار خطرناک بوده و متاسفانه استنشاق آن می‌تواند به سرعت منجر به خفگی و مرگ شود.
وی مطرح کرد: نکته بسیار مهمی که باید به آن توجه شود، بی‌بو و سبک بودن گاز گریزو است. این گاز پس از انفجار، به دلیل سبکی، با سرعت زیادی از قسمت بالای تونل حرکت می‌کند. بنابراین روش‌های مقابله با خطرات ناشی از گازهای سمی مانند مونوکسید کربن، شناخت دقیق رفتار این گازها از جمله سرعت انتشار آن‌ها ضروری است. امروزه در بسیاری از معادن جهان، از چهار سیستم اصلی برای نظارت و ارزیابی بر غلظت گازها قبل از وقوع انفجار استفاده می‌شود که یکی از این سیستم‌ها، سیستم مادون قرمز است.
مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات اظهار داشت: سیستم‌های نظارتی مادون قرمز با دقت بسیار بالا، غلظت گازهای خطرناک مانند متان را در معادن اندازه‌گیری می‌کنند، این سیستم‌ها به محض تشخیص افزایش غلظت گاز، به صورت دیداری، شنیداری و هوش مصنوعی هشدار می‌دهند و حتی می‌توانند به صورت خودکار اقداماتی مانند بستن دریچه‌ها و قطع جریان هوا را انجام دهند تا از گسترش گاز جلوگیری کرده و میزان خسارات را به حداقل برسانند.
سعدمحمدی اضافه کرد: با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در زمینه ایمنی معادن، همچنان شاهد وقوع حوادثی در کشورهای مختلف هستیم. در چند سال گذشته در ترکیه شاهد ۴۲ کشته بودیم؛ همچنین در قزاقستان بیش از ۵۲ کشته داشتیم. این حوادث نشان می‌دهد که ایمنی در معادن یک چالش دائمی است و نیاز به تلاش‌های مستمر برای بهبود آن وجود دارد. در نتیجه مهم است تا با به‌کارگیری سیستم‌های هوشمند، مکانیزه و فنی، میزان خسارت را به حداقل برسانیم و از بروز حوادث در آینده جلوگیری کنیم.
به گفته وی، ما از برخی سنسورهای دستی برای تشخیص گاز گریزو در معادن استفاده می‌کنیم و از رسپیراتورهای فردی و بزرگ برای مدت زمان طولانی در معادن بهره می‌بریم اما نکته کلیدی اینجاست که باید برای هر معدنی، به ویژه معادن زغالسنگ که مستعد حادثه هستند، یک برنامه جامع و مشخص برای مقابله با حوادث تدوین و اجرا شود تا بتوانیم با استفاده از آن در صورت وقوع حادثه با سریع‌ترین تصمیم‌گیری به صورت فردی یا هوشمند اقدامات لازم را انجام دهیم؛ البته میزان سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای اجرای چنین برنامه‌ای باید در نظر گرفته شود.
گام به گام به سمت هوشمندسازی معادن
مدیرعامل هلدینگ «ومعادن» در پاسخ به اینکه چرا هوشمندسازی معادن کند پیش می‌رود، خاطرنشان کرد: اولین گام برای هوشمندسازی، تدوین یک برنامه جامع و مشخص است؛ قبل از تعیین بودجه، باید بدانیم دقیقا چه کاری می‌خواهیم انجام دهیم؛ به طوری که اهداف، مراحل و نتایج مورد انتظار را به روشنی تعریف کنیم و در نهایت با توجه به این برنامه، برآورد هزینه دقیق‌تری داشته باشیم.
سعدمحمدی ادامه داد: نکته دوم این است که بخش نرم‌افزاری هوشمندسازی، نیازمند نیروی انسانی متخصص است و خوشبختانه، در شرکت‌های دانش‌بنیان افراد توانمندی در این زمینه وجود دارند که می‌توانیم با تقسیم‌بندی کارها و اولویت‌بندی ایده‌ها، به تدریج بخش‌های مختلف نرم‌افزار را توسعه دهیم. با پیاده‌سازی تدریجی این برنامه، می‌توانیم با هزینه‌ای کمتر به نتایج مثبتی دست پیدا کنیم.
گامی به سوی معدنکاری هوشمند
وی اظهار داشت: پیشنهاد ما این است که امروز برای آینده هوشمندسازی معادن، یک برنامه مشخص و زمان‌بندی شده تدوین کنیم؛ به نظر می‌رسد معدن زغالسنگ پروده طبس که از سال ۱۳۸۶ به عنوان اولین معدن مکانیزه حرفه‌ای کشور شروع به کار کرده، می‌تواند الگوی مناسبی برای هوشمندسازی معادن زیرزمینی باشد. این معدن با زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری پیشرفته، پتانسیل بالایی برای پیاده‌سازی سیستم‌های کنترل و نظارت هوشمند دارد. از سوی دیگر، معدن مس سرچشمه با حجم عملیاتی بیش از ۱۰۰ میلیون تن در سال و بخش‌های مختلفی که دارد، گزینه بسیار مناسبی برای اجرای پروژه‌های بزرگ‌مقیاس و معادن روباز جهت هوشمندسازی به شمار می‌رود.
این کارشناس بخش معدن و صنایع معدنی مطرح کرد: با انتخاب این دو معدن به عنوان نمونه‌های اولیه، می‌توانیم تجربیات ارزشمندی کسب کرده و سپس این مدل را به سایر معادن کشور تعمیم دهیم. برای تسریع در این فرایند، پیشنهاد می‌کنیم که با یک تیم کارشناسی و انجام مطالعات دقیق و جامع، برنامه‌ای عملیاتی و زمان‌بندی شده برای هوشمندسازی معادن کشور را در دستور کار خود قرار دهیم.
نقش کلیدی هوش مصنوعی در اکتشاف معادن و افزایش بهره‌وری
سعدمحمدی با اشاره به اهمیت هوش مصنوعی در بخش اکتشاف معادن، بر ضرورت سرمایه‌گذاری بیشتر در این حوزه تاکید کرد و گفت: یکی از شاخه‌های مهم هوش مصنوعی در حوزه معدن، اکتشاف است. تامین مواد اولیه از طریق اکتشاف، به ویژه ذخایر سنگ‌آهن، یکی از چالش‌های مهم کشور ما در آینده نزدیک است و بنابراین باید به سرعت و جدیت بیشتری در این حوزه از هوش مصنوعی استفاده کنیم.
وی با ارائه مثال‌هایی، به سرمایه‌گذاری‌های کلان کشورهای دیگر در حوزه هوش مصنوعی معدن اشاره کرد و یادآور شد: از سال ۲۰۱۵ که هوش مصنوعی شکل جدی‌تری به خود گرفته است، کشورهایی مانند شیلی و کانادا میلیاردها دلار در این حوزه سرمایه‌گذاری کرده‌اند. ما نیز باید با اعزام تیمی از متخصصان به این کشورها، از تجربیات آن‌ها بهره‌مند شویم و برنامه‌ای جامع برای توسعه هوش مصنوعی در اکتشاف معادن خود تدوین کنیم.
مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات افزود: وقتی سیستم اکتشاف ما بر اساس هوش مصنوعی دقیق‌تر عمل کند، می‌توانیم ارزیابی بهتری از ذخایر معدنی داشته باشیم و در نتیجه، خوراک مناسب‌تری برای کارخانه‌های فرآوری فراهم کنیم. این امر منجر به افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها، برگشت سرمایه و افزایش سودآوری خواهد شد.
سعدمحمدی تاکید کرد: سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی معدن، یک سرمایه‌گذاری بلندمدت و سودآور است که به بهبود اقتصاد کشور کمک خواهد کرد.
وی در جمع‌بندی سخنان خود در پایان برنامه، بیان کرد: آموزش نیروی انسانی از اهمیت بالایی برخودار است و در این خصوص با گروه معدن دانشگاه تهران مذاکراتی صورت گرفته که امیدواریم با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته این امر نتیجه بخش و عملی شود.
این فعال معدنی کشور یادآور شد: پیشنهاد می‌کنیم تا بخش خاصی به بررسی هوش مصنوعی و تاثیرات آن بر سیستم بپردازد و برنامه‌ای مدون برای این منظور تدوین شود و در نهایت از افراد باهوش و نخبگان کشور در زمینه‌های مرتبط برای اجرای این برنامه کمک گرفته شود. این موارد برای بهبود عملکرد و تسریع در فرایند هوشمندسازی معادن موثر و مفید هستند.
انتهای پیام//
