ایجاد تحول در صنعت گاز طبیعی، کلید خودکفایی بخش انرژی عراق بوده و راه را به منظور تبدیل این کشور به یک مرکز تامین گاز طبیعی در منطقه خاورمیانه هموار خواهد کرد.

به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات‌آنلاین» و به نقل از پایگاه خبری «PE Media Network»، عراق پنجمین ذخایر قطعی نفت خام جهان معادل ۸ درصد از کل ذخایر این سوخت فسیلی را به خود اختصاص داده است. این کشور با ۱۳۱ تریلیون فوت مکعب ذخیره گاز طبیعی، رتبه ۱۲‌ در جهان را از این نظر در اختیار دارد. از سوی دیگر، انتظار می‌رود تعدادی نیروگاه خورشیدی با مجموع ظرفیت ۱۲ گیگاوات انرژی تا سال ۲۰۳۰ در عراق راه‌اندازی شده و به مرحله بهره‌برداری برسد.

علی‌رغم برخورداری از ذخایر نفت و گاز طبیعی، عراق همچنان برای تامین برق مورد نیاز خود به واردات گاز طبیعی و برق از کشورهای همسایه خود وابسته است. در همین راستا، ارزیابی‌های انجام شده نشان می‌دهد روزانه ۴۰ تا ۵۰ میلیون فوت مکعب گاز از ایران به عراق صادر می‌شود.

در همین راستا، در ماه مارس ۲۰۲۴، وزارت برق عراق و شرکت ملی گاز ایران قراردادی پنج ساله برای تامین روزانه ۵۰ میلیون فوت مکعب گاز از ایران به امضا رساندند. وضعیت به وجود آمده در بخش انرژی عراق، سیاست‌گذاران این کشور را بر آن داشته است به دنبال راه‌حلی به منظور بهره‌برداری از ذخایر عظیم گاز داخلی خود باشند.

نکته قابل‌ توجه در خصوص بخش انرژی عراق اینکه حتی با وجود واردات برق از کشورهای همسایه، امکان تامین ۲۴ ساعته برق در این کشور به ویژه در فصل تابستان، به دلیل افزایش تقاضای چشمگیر مصرف آن امکان‌پذیر نیست. طبق آمار، تقاضای برق در عراق در  فصل تابستان به بیش از ۳۵ گیگاوات می‌رسد که حدود ۱۰ گیگاوات بیشتر از میزان برقی بوده که در حال حاضر در این کشور تامین می‌شود. کمبود تامین انرژی، خاموشی‌های مکرر و استفاده بیش از حد از سوخت دیزلی از طریق ژنراتورهای پرهزینه برق را در عراق به همراه داشته است.

براساس گزارش منتشر شده از سوی آژانس بین‌المللی انرژی، انتظار می‌رود حجم تقاضا برای برق در عراق تا سال ۲۰۳۰ به ۶۰ گیگاوات برسد. با فرض اینکه ۷۰ درصد برق مورد نیاز در عراق از گاز طبیعی تولید شود، پیک تقاضای برق در این کشور نیازمند ۶ تا هشت میلیارد فوت مکعب گاز به منظور تامین انرژی در زمان اوج مصرف خواهد بود.

عبدالله القادی، مدیر بخش عراق در شرکت «Crescent Petroleum» عنوان کرد: حدود ۶۶ درصد از برق عراق از طریق گاز طبیعی و ۲۱ درصد از طریق مازوت و گازوئیل تولید می‌شود. همچنین، حدود ۶ درصد برق این کشور از طریق نیروگاه‌های برق‌آبی و حدود ۸ درصد آن از ایران ( معادل یک هزار و ۳۰۰ مگاوات در سال) به این کشور صادر می‌شود.

وی با بیان اینکه انتظار می‌رود گاز طبیعی، جایگزین سایر منابع تولید برق و همچنین برق وارداتی به عراق در یک بازه زمانی کوتاه‌مدت تا میان‌مدت شود، خاطرنشان کرد: عراق در سال‌های آینده به دو برابر گاز پیش‌بینی شده برای تامین تقاضای برق در این کشور نیاز خواهد داشت و شرکت «Crescent Petroleum» با راه‌اندازی پروژه‌های خود در خاک این کشور، بخشی از این نیاز به گاز طبیعی را مرتفع خواهد کرد.

تلاش مضاعف عراق برای تامین برق از طریق توسعه ذخایر داخلی گاز طبیعی

در حال حاضر بهبود ظرفیت تولید برق در عراق به اولویت اصلی مقامات این کشور تبدیل شده است. جسیکا عبید، متخصص بخش انرژی در شرکت «Azure Strategy»، اظهار داشت: یک شکاف عمیق در روند عرضه برق عراق از چندین سال گذشته تاکنون وجود دارد.

به گفته وی، اگرچه ظرفیت تولید برق در عراق طی چندین سال گذشته با روند روبه‌رشدی همراه شده است اما در مقابل، حجم هدررفت انرژی در بخش تولید و انتقال در این کشور به میزان قابل‌توجهی گزارش شده است.

عبید تصریح کرد: رفع مشکل روند عرضه برق در عراق، نیازمند تامین پایدار انرژی از طریق راه‌اندازی یک شبکه برق مدرن، حل معضل هدررفت انرژی در فرایند توزیع آن و بازتعریف تعرفه‌های برق خواهد بود.

وی مطرح کرد: چالش‌های پیش‌روی توسعه منابع عظیم گاز داخلی عراق، موضوع استقلال بخش انرژی در این کشور را به شدت تضعیف کرده است.

به نظر می‌رسد در دولت فعلی عراق، محمد شیاع السودانی، نخست وزیر این کشور به دنبال بهبود خدمات در صنعت برق این کشور است که در نتیجه آن، اقتصاد توسعه یافته و ارائه خدمات دولتی و امنیت ملی عراق بهبود قابل‌ توجهی را تجربه خواهد کرد.

مجید جعفر، مدیرعامل شرکت «Crescent Petroleum» که از سال ۲۰۰۷ در حال توسعه بخش گاز برای مصارف خانگی در عراق است، تاکید کرد: با توجه به افزایش دمای هوا به ۵۰ درجه سانتی‌گراد در فصل تابستان، تامین برق برای ثبات و امنیت اجتماعی عراق امری کاملا ضروری محسوب می‌شود.

سرعت توسعه ذخایر گاز طبیعی عراق باید افزایش یابد

با توجه به مشکل عرضه برق در عراق، به نظر می‌رسد دولت این کشور نقشه راهی به منظور توسعه ذخایر انرژی خود، به ویژه ذخایر گاز طبیعی در راستای تامین برق داخلی را تدوین کرده و در اولویت کاری قرار داده است.

در ماه فوریه ۲۰۲۳، نخست وزیر عراق در مراسم امضای تمدید پنجمین مجوز توسعه میادین نفت و گاز این کشور، عنوان کرد: عراق تا سال ۲۰۳۰ به خودکفایی در صنعت گاز طبیعی دست می‌یابد و به عنوان یک صادرکننده به بازار جهانی این سوخت فسیلی خواهد پیوست.

طبق متن گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، با توجه به اینکه تقاضای برق عراق تا سال ۲۰۳۰ با دو برابر افزایش همراه خواهد بود، هیچ‌‎گونه توقفی نباید در روند توسعه ذخایر گاز طبیعی داخلی عراق انجام شود. آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش خود اعلام کرده است که اگر ساختار فعلی روند عرضه برق عراق به همین منوال ادامه یابد، ظرفیت تولید داخلی انرژی، حجم واردات و تولید همسایگان این کشور به منظور تامین برق مورد نیاز عراق باید حدود دو برابر افزایش را به ثبت برساند.

مدیرعامل شرکت «Crescent Petroleum» با بیان اینکه اصلاح قیمت‌گذاری و یارانه‌ها در بخش انرژی، از دیگر اقداماتی بوده که دولت عراق باید در اولویت کاری خود قرار دهد، اضافه کرد: در بسیاری از استان‌های عراق، تنها امکان دسترسی به چهار تا هشت ساعت در روز برق در ماه‌های تابستان وجود دارد. بنابراین مصرف‌کنندگان مجبورند برای تامین برق مورد نیاز خود به تهیه ژنراتورهای برق دیزلی اقدام ورزند که از قضا این ژنراتورها برای محیط زیست نیز بسیار مضر هستند.

به اعتقاد وی، باید تغییراتی در سیستم قیمت‌گذاری برق در عراق صورت پذیرد که به موجب آن، مدیریت تقاضای مصرف‌کنندگان آسان‌تر خواهد شد.

اگرچه عراق توانسته است تولید نفت خود طی سال‌های اخیر که به طور متوسط ​​۴٫۲ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۲۴ گزارش شده است را حفظ کند اما به نظر می‌رسد قرار است این‌بار تمرکز بر روی تولید گاز طبیعی در این کشور معطوف شود. ناگفته نماند روند افزایش تولید گاز طبیعی هم‌زمان با روند صعودی تولید نفت در عراق آغاز شد.

با این حال، سرعت روند تولید گاز طبیعی به دلیل مشکلات در توسعه ذخایر گازی و فرایند فرآوری آن نسبت به تولید نفت به شدت کمتر بوده است. به همین دلیل ناتوانی در بهره‌‎مندی از این منبع بالقوه عظیم گازی، روند کسری عرضه گاز در عراق را تشدید کرده است. روند نامتعادل عرضه و تقاضای گاز به وضوح نشان از این روند کسری در عراق دارد.

طبق گزارش‌های منتشر شده، در سال ۲۰۲۳ حدود ۱۸٫۷ میلیارد فوت مکعب گاز طبیعی در عراق مصرف شد اما تنها ۹٫۹ میلیارد فوت مکعب گاز در این کشور به تولید رسید. براساس ارقام ارائه شده از سوی شرکت «Energy Institute»، اگرچه ظرفیت تولید گاز طبیعی در عراق افزایش ۶٫۹ درصدی را نسبت به سال ۲۰۲۲ تجربه کرده است اما کاهش شکاف عرضه و تقاضای این سوخت فسیلی در کشور مذکور بدون تلاش و هماهنگی برای افزایش تولید آن دشوار خواهد بود.

براساس بیانیه‌ای که نخست وزیر فعلی عراق در واشنگتن در اوایل سال جاری میلادی منتشر کرد، عراق در حال حاضر در مسیری قرار گرفته است که در آن امکان توسعه منابع عظیم گاز طبیعی داخلی وجود داشته و با جذب سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی‌های نو و تجدیدپذیر، خودکفایی انرژی در این کشور تا سال ۲۰۳۰ اتفاق خواهد افتاد.

افزایش سرعت توسعه میادین گازی عراق در دستور کار قرار گرفت

انتظار می‌رود ظرفیت تولید گاز طبیعی عراق در کوتاه‌مدت افزایش یافته و میزان انتشار کربن آن در فرایند تولید به شدت کاهش پیدا کند. طبق آمارهای اعلام شده، میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در فرایند تولید گاز طبیعی عراق در مجموع رقمی حدود ۳۰ میلیون تن دی‌اکسید کربن اعلام شده و این کشور پس از روسیه از لحاظ بیشترین کربن تولیدی در فرایند تولید گاز طبیعی در رتبه دوم قرار گرفته است.

از حدود ۳٫۵۵ میلیارد فوت مکعب در روز گاز طبیعی تولید شده در عراق، حدود ۲٫۱ میلیارد فوت مکعب در روز به کمک فرایند مشعل‌سوزی ذخیره شده و ۱٫۴ میلیارد مکعب آن در روز در فرایند مذکور به مصرف می‌رسد. اگر هدف‌گذاری تولید نفت ۶ میلیون بشکه نفت در روز در عراق تحقق پیدا کند، پیش‌بینی می‌شود که میزان دفع مقادیر گازهای نفتی ناخواسته در فرایند مشعل‌سوزی در این کشور به ۲.۲ میلیون بشکه در روز برسد.

به نظر می‌رسد مدیریت فرآوری و انتقال گاز از میادین گازی و نفتی رمیله، «West Qurna 1»، زبیر و همچنین میادین نفتی طوبی و لوحیس در جنوب عراق به شرکت «Basrah Gas Company» سپرده شده است. عراق، یکی از بزرگ‌ترین پروژه مشعل‌سوزی در جهان را در اختیار دارد که با هدف کاهش بیش از ۹٫۵ میلیون تن دی‌اکسید کربن مرتبط با دفع مقادیر زیادی از گازهای نفتی ناخواسته در حین تولید نفت و گاز مستقر شده است.

استفاده از پدیده مشعل‌سوزی در فرایند تولید نفت و گاز عراق، مزایای اقتصادی و زیست‌محیطی قابل‌ توجهی را با خود به همراه داشته است. عباس کاظم، مدیر بخش ابتکار عراق در اندیشکده شورای آتلانتیک مستقر در واشنگتن در همین رابطه، بیان کرد: به ازای هر متر مکعب گاز طبیعی تولید شده، به همان میزان آلایندگی در فرایند تولید به کمک پدیده مشعل‌سوزی کاهش پیدا می‌کند؛ در نتیجه دولت می‌تواند به دلیل صرفه‌جویی مالی ایجاد شده، سرمایه آن را در بخش‌های دیگری هزینه کند.

استفاده از فرایند مشعل‌سوزی برای جذب و دفع گازهای نفتی ناخواسته، از اهمیت بسزایی در روند استقلال بخش انرژی عراق به شمار می‌رود. علی‌رغم پیشرفت در تولید گاز طبیعی، عراق همچنان دومین کشور بزرگ استفاده‌کننده از فرایند مشعل‌سوزی در جهان به شمار می‌رود.

جسیکا عبید، متخصص بخش انرژی در شرکت «Azure Strategy» معتقد است: اگر تمامی هدف‌گذاری‌های عراق برای افزایش تولید گاز در چارچوب زمان‌بندی پیش‌بینی شده تا سال ۲۰۳۰ محقق شود، بخش برق و گاز این کشور ارتقای قابل‌ توجهی را تجربه خواهد کرد.

دولت عراق طی ماه‌های اخیر قراردادهای جدیدی برای استفاده از فرایند مشعل‌سوزی به منظور فرآوری گاز طبیعی منعقد کرده است. در ماه آوریل ۲۰۲۴، این کشور توافق‌نامه‌ای را برای ترغیب سرمایه‌گذاری در فرآوری ۳۰۰ میلیون فوت مکعب در روز گاز طبیعی به کمک فرایند مشعل‌سوزی در میدان نفتی بن عمر امضا کرد. همچنین، شرکت «Halfaya Gas Company» قراردادی را با شرکت «South Gas Company» با هدف سرمایه‌گذاری در فرآوری گاز عراق امضا کرد.

علاوه‌براین، تعدادی از شرکت‌های آمریکایی از جمله «KBR»، شرکت «Baker Hughes» و شرکت جنرال الکتریک، تفاهم‌نامه‌ای با هدف توسعه پروژه‌های گاز طبیعی مبتنی بر فرایند مشعل‌سوزی منعقد کردند. در این قراردادها، ساخت ۴۰۰ کیلومتر خط لوله برای انتقال گاز، راه‌اندازی پایانه صادرات دریایی، احداث واحد فرآوری گاز و سایر تاسیسات مرتبط با آن در نظر گرفته شده است. پروژه گاز «Gas Growth Integrated Project» با رقم ۲۷ میلیارد دلار شرکت «TotalEnergies»، نشان از اهمیت بالای فرایند مشعل‌سوزی داشته که به افزایش بازدهی تولید برق از گاز طبیعی کمک می‌کند.

استقلال صنعت گاز طبیعی عراق به نفع بخش انرژی این کشور است

به موازات توسعه طرح‌های تولید گاز همراه با کمک به فرایند مشعل‌سوزی، طرح‌های توسعه میادین گازی به روش غیرهمراه در عراق مانند میادین عکاس، منصوریه، سیبا و خاشم احمر-اینجانا در مرحله عملیاتی قرار گرفته است. لازم به ذکر است که شرکت «Crescent Petroleum»، مدیریت توسعه میدان گازی خور مور با ظرفیت تولیدی روزانه ۵۰۰ میلیون فوت مکعب در روز در منطقه کردستان عراق را بر عهده دارد که بزرگ‌ترین پروژه گازی غیرهمراه این کشور محسوب شده و بیش از ۱۵ سال است که در فاز عملیاتی قرار دارد.

مجید جعفر، مدیرعامل شرکت «Crescent Petroleum» گفت: ظرفیت تولید گاز طبیعی در عراق به منظور تامین نیاز مصرف‌کنندگان این کشور، باید به روزانه چهار میلیارد فوت مکعب برسد. علاوه‌براین، توسعه میادین گازی به روش غیرهمراه در عراق نیز چه در منطقه کردستان یا استان‌های دیالی، الانبار و بصره باید گسترش پیدا کند.

اگرچه عملیاتی شدن طرح‌های گازی در دست توسعه عراق تنها کفاف تامین تقاضای فعلی مصرف‌کنندگان در این کشور را خواهد داد اما با توجه به دو برابر شدن میزان تقاضای سوخت فسیلی مذکور تا سال ۲۰۳۰ در این کشور، ظرفیت تولید گاز طبیعی باید به روزانه هشت میلیارد فوت مکعب برسد.

وی خاطرنشان کرد: دستیابی به ظرفیت تولید گاز طبیعی روزانه هشت میلیارد فوت مکعب در عراق تا پایان دهه دوم از هزاره سوم میلادی یک ضرورت محسوب می‌شود.

جعفر تاکید کرد: عراق پتانسیل بالایی در دستیابی به هدف‌گذاری تامین نیاز‌های بخش انرژی و گاز طبیعی خود از طریق توسعه میادین گاز داخلی در بلندمدت دارد و حتی می‌تواند گاز تولیدی را به صورت گاز طبیعی مایع به کشورهای کویت، ترکیه و سایر کشورهای هدف صادر کند.

از سوی دیگر، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر همچنان نقش مهمی در دستیابی به استقلال بخش انرژی عراق ایفا خواهد کرد. افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر به ۳۰ درصد از شبکه برق عراق تا سال ۲۰۳۰، نقش پررنگی در کاهش میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای بدون افزایش هزینه‌ها در بخش مذکور دارد. در واقع، افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر امکان استفاده از ۹ میلیارد فوت مکعب گاز تولید داخل در بخش‌های دیگر از عراق تا سال ۲۰۳۰ را میسر خواهد کرد. کاهش آسیب‌های فنی و معاملاتی در سیستم برق عراق، گام مهم دیگری بوده که باید در جهت تقویت روند عرضه انرژی و کاهش وابستگی این کشور به واردات برق برداشته شود.

سال ۲۰۲۶ را می‌توان سال بسیار مهمی برای استقلال بخش انرژی عراق توصیف کرد و به نظر می‌رسد هدف‌گذاری‌های تعریف شده در مسیر تحقق این جاه‌طلبی‌ها به درستی در حال اجرا شدن هستند. جدای از موضوع استقلال بخش انرژی عراق به ویژه صنعت گاز و برق، دسترسی به انرژی پایدار و مقرون‌به‌صرفه برای صنایع داخلی عراق از اهمیت بالایی برخوردار است که با توسعه بخش برق و گاز در این کشور تحقق پیدا خواهد کرد.

در پایان می‌توان مدعی شد که توسعه صنعت گاز عراق، نقش بسیار مثبتی در رشد شاخص اقتصادی این کشور خواهد داشت و به نظر می‌رسد استقلال حوزه انرژی عراق به واسطه توسعه بخشی که پتانسیل آن نادیده گرفته شده بود، با عملیاتی شدن هدف‌گذاری‌های تعیین شده اتفاق خواهد افتاد.

انتهای پیام//