آلومینا از تصفیه بوکسیت حاصل می‌شود و به عنوان ماده اولیه آلومینیوم‌سازی در جهان به مصرف می‌رسد. با توجه به اینکه حمل آلومینا نسبت به بوکسیت کم‌هزینه‌تر بوده است و صرفه اقتصادی بالاتری دارد، کشورهای تولیدکننده آلومینیوم معمولا نیاز خود را به صورت آلومینا تامین می‌کنند. همین امر باعث شده است آلومینا در حجم بالایی در جهان تجارت شود. بزرگ‌ترین صادرکنندگان آلومینا در جهان استرالیا و برزیل هستند که بزرگ‌ترین ذخایر بوکسیت در جهان را در اختیار دارند؛ اگرچه واردات آلومینا در جهان انحصاری نیست و بسیاری از کشورها واردکننده این ماده هستند اما بزرگ‌ترین مقاصد صادراتی آن، کشورهای روسیه، کانادا و چین محسوب می‌شوند. آینده تجارت جهانی آلومینا در سال پیش رو چندان درخشان نیست؛ چراکه گرانی انرژی در اروپا به واسطه جنگ اوکراین و روسیه و در پی آن کاهش تولید آلومینا در جهان و قطع صادرات آلومینا از اوکراین به روسیه، منجر به کاهش تجارت این محصول خواهد شد و آینده نامعلومی را رقم خواهد زد.
به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» و به نقل از روابط عمومی شرکت مشاوره اقتصادی آرمان آتورپات، آلومینا همان اکسید آلومینیوم است که ماده‌ای آمورف، بی‌بو، سفید و خنثی است و از بوکسیت به دست می‌آید. این ماده عموما از طریق فرایند بایر یا همان تصفیه بوکسیت تولید می‌شود. آلومینا دارای خصوصیات ویژه بسیاری است که در طیف گسترده‌ای از کاربردها، این ماده را ارزشمند می‌سازد. اصلی‌ترین کاربرد آلومینا در صنعت آلومینیوم‌سازی است. به همین دلیل کشورهای عمده تولیدکننده آلومینیوم نیاز بالایی به این محصول دارند. علاوه‌براین، هزینه‌های حمل برای آلومینا بسیار کمتر از حمل بوکسیت است؛ چراکه به ازای تولید هر تن آلومینیوم اولیه، بیش از ۶ تن بوکسیت نیاز است. این در حالی است که دو تن آلومینا قابلیت تولید یک تن آلومینیوم را دارد و همین امر سبب شد تا بزرگ‌ترین صادرکنندگان و فروشندگان آلومینا در جهان، خود از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان بوکسیت باشند.
کاربرد گسترده آلومینا در صنایع متعدد، بستر تجارت این ماده را در سطح جهان تسهیل کرده است. از این رو سالانه حجم قابل توجهی از این ماده و بالغ بر ۱۸ میلیون تن آلومینا در سطح جهان مورد تجارت قرار می‌گیرد. برای کسب آگاهی بیشتر درباره بازار جهانی آلومینا و تجارت آن، در نمودار ۱ به بررسی بزرگ‌ترین مبادی وارداتی آلومینا در جهان پرداخته شده است.
سایه استرالیا بر بازار جهانی آلومینا
چنانچه در نمودار ۱ نیز نشان داده شده است، روند کلی صادرات آلومینا در سطح جهان در بازه زمانی مورد بررسی با شیب بسیار کم اما افزایشی بوده و از ۳۶ میلیون تن در سال ۲۰۱۱، به بیش از ۳۹میلیون تن در سال ۲۰۲۱ افزایش یافته است و صادرات آن در بازه زمانی مورد بررسی، سالیانه حدود ۰.۸ درصد رشد را تجربه کرده است. در سال ۲۰۱۸ به علت کاهش قیمت آلومینا در جهان، صادرات این محصول نیز کاهش یافت و نسبت به سال ۲۰۱۷، حدود یک درصد از صادرات این محصول در سطح جهان کاسته شد که این تغییر در سال ۲۰۲۰ و در پس افزایش دوباره قیمت، به روند افزایشی خود بازگشت و افت صادرات سال‌های قبل را پوشش داد.
همان طور که در نمودار ۱ نیز مشخص است، ۴۵ درصد آلومینا در جهان توسط استرالیا صادر می‌شود که به واسطه دارا بودن ذخایر عظیم بوکسیت و به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده آلومینا در جهان، انحصار صادرات آلومینا در جهان را دارا است. استرالیا همواره بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکننده آلومینا در سطح جهان بوده است. در عین حال، این کشور بزرگ‌ترین تولیدکننده بوکسیت نیز به شمار می‌رود. ذکر این نکته حائز اهمیت است که در دوران کاهش صادرات جهانی آلومینا ناشی از افت قیمتی آلومینا، صادرات آلومینا در استرالیا تقریبا ثابت ماند و دستخوش تغییر نشد.
پس از استرالیا، برزیل بزرگ‌ترین صادرکننده آلومینا محسوب می‌شود. هر چند که در جهان پس از استرالیا، گینه به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده بوکسیـت شناختــه می‌شــود امــا عـــدم وجــود زیرساخت‌های لازم در این کشور، مانع از تولید آلومینا و بالطبع صادرات در آن شده است.
واردات آلومینا در سطح جهان و بزرگ‌ترین مقاصد صادراتی در بازه زمانی ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱، در نمودار ۲ به نمایش گذاشته شده است. روند کلی واردات آلومینا در جهان در بازه زمانی ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ تقریبا ثابت بوده است. شایان ذکر است که اختلاف در واردات و صادرات جهانی آلومینا به دلیل خطاهای گمرک‌های کشورها است. در این میان سهم کشورها از واردات این ماده متغیر بوده است. واردات آلومینا بر خلاف صادرات آن انحصاری نیست؛ چراکه اغلب کشور در صنایع مختلف خود از خواص آلومینا بهره می‌جویند اما بزرگ‌ترین مقاصد صادراتی آلومینا روسیه، کانادا و چین هستند. نام هند نیز به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان آلومینیوم در جهان در فهرست واردکنندگان بارز آلومینا قرار دارد؛ اگرچه چین بزرگ‌ترین مصرف‌کننده در جهان است اما به دلیل اینکه خود نیز از تولیدکنندگان بزرگ آلومینا در سطح جهان محسوب می‌شود، نسبت به سایر مصرف‌کنندگان آلومینا وابستگی کمتری به واردات دارد.
آینده بازار آلومینا چگونه رقم می‌خورد؟
تامین‌کنندگان اصلی آلومینا در سال ۲۰۲۱ در روسیه، به ترتیب اوکراین، استرالیا و ایرلند بوده‌اند که هر کدام سهم ۳۶، ۳۱ و ۱۰ درصدی از بازار وارداتی آلومینای روسیه را در اختیار داشتند که پس از آغاز جنگ اوکراین و روسیه در فصل نخست سال ۲۰۲۲، این موازنه را برهم زد و سهم ۳۶ درصدی اوکراین از این بازار از بین رفت. از سوی دیگر، بحران انرژی در اروپا که ناشی از این جنگ بود، منجر به کاهش تولید آلومینا شد و بر بازار جهانی آلومینا سایه افکند و مزید بر علت شد تا در سال جاری میلادی، تجارت جهانی آلومینا کاهش یابد. با تداوم این جنگ به نظر می‌رسد آینده درخشانی در انتظار بازار آلومینا در جهان نباشد.
افزایش بهای انرژی، بلای خانمان‌سوز صنعت آلومینا
چشم‌انداز قیمت انرژی در اروپا به دلیل کاهش قابل توجه عرضه گاز طبیعی روسیه، به طور فزاینده‌ای نگران‌کننده به نظر می‌رسد. همچنین نگرانی‌هایی در میان بازیگران اصلی بازار در مورد هزینه‌های انرژی در آینده وجود دارد زیرا با ورود اروپا به فصل زمستان، تقاضای گاز بیشتر خواهد شد و احتمالا سهم اروپا از تولید آلومینا رو به کاهش خواهد رفت.
هزینه‌های بالای انرژی و تورم جهانی که در اثر بحران انرژی به ویژه در اروپا و آمریکا جهش یافت، حکایت از تعطیلی بسیاری از واحدهای تولیدی آلومینا دارد. البته افزایش هزینه‌های تولید در مقیاس جهانی رخ داده است اما به دلیل اینکه پیش از جنگ اوکراین و روسیه، روسیه تامین‌کننده گاز طبیعی اروپا بود، وضع تحریم‌ها علیه این کشور به کمبود عرضه انرژی و در نتیجه افزایش بهای آن انجامید که در اروپا بیش از سایر نقاط جهان نمود پیدا کرد.
به گزارش منابع معتبر بین‌المللی، پالایشگاه‌هایی در اسپانیا به تعطیلی کشیده شد و رومانی نیز تولیدات خود را بسیار کاهش داد و احتمال می‌رود تا پایان سال ۲۰۲۲ به طور کلی این واحدها تعطیل شوند؛ چراکه هزینه واردات آلومینا از چین، کمتر از تولید در این کشور خواهد بود و این امر موجب کاهش حداکثری تولید آلومینا در اروپا خواهد شد.
