کمبود انرژی برق در کشور طی دو سه سال گذشته به یکی از معضل‌های بزرگ صنعت تبدیل شده است. به دلیل قیمت‌گذاری دولتی و نبود سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در صنعت برق، متاسفانه این صنعت متناسب با نیاز و افزایش تقاضا، رشد نکرده و همین امر موجب شده است که در فصل‌های گرم سال همواره شاهد خاموشی‌های گسترده در کشور باشیم. اوایل خرداد ماه سال گذشته، شرکت‌های فولادی با قطعی‌های پراکنده برق مواجه شدند اما از اوایل تیر ماه، با مصوبه شورای امنیت ملی کشور، برق صنعت فولاد به جهت پایداری شبکه توزیع مشترکان خانگی به طور کامل قطع شد و فولادسازان می‌توانستند تنها با ۱۰ درصد دیماند برق مصرفی خود فعالیت کنند. این یعنی به طور عملی تولید فولاد کشور حتی در واحدهای فولادی بزرگ متوقف شد.

در همه کشورها صنعت، برق بیشتری نسبت به بخش خانگی مصرف می‌کند و قیمت برق صنعتی از بخش خانگی کمتر است. ضمن اینکه دولت‌ها به دلیل اشتغال‌زایی صنعت و مصرف مداوم برق، یارانه‌هایی را برای صنعت لحاظ کردند. از طرفی، سرانه مصرف برق خانگی در ایران ۶ برابر میانگین جهانی است؛ در حالی که قیمت آن ارزان‌تر از برق مصرفی صنایع محاسبه می‌شود. به عبارت بهتر، ایران جزو ارزان‌ترین عرضه‌کنندگان برق به بخش خانگی در دنیا است. متاسفانه مصرف خانگی برق در سال‌های اخیر به شدت با رشد مواجه شده و این موضوع سبب فشار مضاعف به صنعت شده است. به طوری که عرضه نشدن برق کافی به صنعت و در نتیجه، کاهش تولید، مانع رشد صنعتی کشور شده است.

تامین نشدن برق مورد نیاز در تابستان و قطعی‌های پیاپی آن برای شرکت‌های فولادی در حالی اتفاق می‌افتد که این صنعت باید مطابق با سند چشم‌انداز ۲۰ساله کشور در افق ۱۴۰۴ به تولید ۵۵ میلیون تن فولاد دست یابد. خوشبختانه این صنعت در ظرفیت‌سازی به وعده‌های خود عمل کرده و فولادسازان کشور می‌توانند تا مدت یاد شده، به ظرفیت مورد نظر برسند اما ظرفیت‌سازی در صنعت فولاد یک وجه ماجرا بوده و وجه منفی برای این صنعت، کمبود انرژی است.

در سه تا چهار سال اخیر، صنعت فولاد کشور توانست رتبه خود را در دنیا ارتقا دهد و به رتبه دهم رساند. همچنین مطابق با سند چشم‌انداز، باید این صنعت با تولید ۵۵ میلیون تن فولاد به رتبه هفتم رسد. لازم به یادآوری است که تولید فولاد کشور در سال ۱۳۹۹ به بیش از ۳۰ میلیون تن رسید و جایگاه صنعت فولاد در رتبه دهم تثبیت شد اما متاسفانه قطعی برق این صنعت در سال گذشته موجب شد تولید فولاد مطابق با انتظارات و برنامه پیش نرود زیرا بنا بود رشد بیش از ۱۰ درصدی در تولید فولاد اتفاق افتد و به بیش از ۳۳ میلیون تن برسد. در حالی که طی سال ۱۴۰۰، تولید فولاد کشور حدود ۲۸ میلیون تن بود. این یعنی بیش از ۸ درصد از تولید فولاد کشور نسبت به سال قبل از آن کاهش یافته و به این ترتیب، معادل پنج میلیون تن از تولید برنامه‌ریزی شده صنعت فولاد کشور از دست رفت. در صورتی که قیمت فولاد را متوسط ۱۵ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم در نظر بگیریم، با کاهش ۵٫۵ میلیون تنی تولید فولاد در سال قبل، فولادسازان کشور بیش از ۸۲ هزار میلیارد تومان از درآمد خود را از دست دادند. همچنین اگر حاشیه سود فولادسازان را مطابق با ترازنامه بسیاری از آن‌ها حدود ۳۰ درصد لحاظ کنیم، این یعنی ۲۵ هزار میلیارد تومان از سود خالص صنعت فولاد کشور کاسته شد.

در کاستی‌های انرژی نخستین صنعتی که مورد هدف قرار می‌گیردو قربانی می‌شود، صنعت فولاد است؛ در حالی که این صنعت مقصر کمبود انرژی نیست و راه حل را جای دیگری باید جست‌وجو کرد. نکته قابل توجه این است که حتی فولادسازان و شرکت‌های بزرگ معدنی کشور داوطلب احداث ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه جدید شده‌اند. در حالی که برای احداث هر نیروگاه سیکل ترکیبی برق با ظرفیت ۵۰۰ مگاوات باید حدود هفت هزار میلیارد تومان هزینه کرد، برای تولید ۱۰ هزار مگاوات باید بیش از ۱۴۰ هزار میلیارد تومان در شرایط کنونی هزینه شود. به این ترتیب، فولادسازان باید هر چه سود خالص در سال‌های آتی کسب می‌کنند، صرف امر غیر مرتبط با آن‌ها یعنی احداث نیروگاه کنند. در حالی که این سود کسب شده می‌توانست صرف توسعه صنعت و اشتغال‌زایی در صنعت فولاد شود، فولادسازان باید بخش عمده‌ای از سود خود را صرف احداث نیروگاه کنند که طی دوره چهار ساله به بهره‌برداری می‌رسد. بنابراین انتظار می‌رود صنعت فولاد همچنان در تابستان سال جاری و سال‌های آتی با محدودیت انرژی مواجه شود. امسال نیز مطابق با نامه‌‌هایی که سازمان‌های برق منطقه‌ای یکی پس از دیگری به فولادسازان ارسال کرده‌اند، باز هم شاهد قطعی برق خواهیم بود. به طور مثال، در یکی از نامه‌ها از فولادساز خواسته شده از خرداد ماه تا پایان شهریور ماه، مصرف برق خود را ۵۰درصد کاهش دهد و در مرداد ماه نیز تولید خود را متوقف کند.

با کاهش تولید دوباره فولاد کشور و نیز محدودیت تامین انرژی در سال‌های آتی، انتظار می‌رود علاوه بر اینکه به اهداف تعیین شده در سند چشم‌انداز برای صنعت فولاد کشور نرسیم، جایگاه دهمی کشور نیز به خطر افتد زیرا رقبای خارجی صنعت فولاد کشور هرگز به نظاره نخواهند نشست و قطعا افزایش تولید خواهند داشت. به نظر می‌رسد حوزه تامین انرژی کشور نیازمند چاره‌اندیشی اساسی است و همانند اقداماتی که طی چند روز اخیر برای حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی از کالاهای اساسی و جلوگیری از توزیع رانت گرفته شد، در صنعت برق نیز به تصمیم‌های شجاعانه ازجمله افزایش قیمت برق بخش خانگی و سرمایه‌گذاری‌های جدید نیاز داریم.

یادداشت: کارشناس فلزات‌آنلاین