فاز سوم توسعه مجتمع مس سونگون پس از وقفه‌ای طولانی در حال اجرا است. این پروژه که احداث آن از سال‌ها قبل آغاز شده، قرار بود محور توسعه استان آذربایجان شرقی باشد. در این استان ذخیره عظیمی از مس وجود دارد که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان این صنعت، بخش عمده‌ای از آن به‌صورت ناشناخته باقی‌مانده است و در صورت شناسایی و بهره‌برداری از آن‌ها، سونگون به یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های مس معدنی در جهان تبدیل خواهد شد.
نیاز کشور به مس و ظرفیت خالی شرکت ملی صنایع مس ایران برای تولید کاتد، سرعت اجرای پروژه فاز سوم تغلیظ سونگون را بیشتر می‌کند و این شرکت هم‌زمان نیم‌نگاهی هم به پروژه ذوب خواهد داشت. پروژه ذوب نیز طی ۱۰ سال گذشته مسکوت مانده بود، اما طی دو سال اخیر مسئولان شرکت ملی مس به تکاپو افتاده‌اند که پروژه مذکور را مجددا فعال کنند. در این رابطه با مدیر مجتمع مس سونگون به گپ‌وگفت نشسته‌ایم و آنچه در ادامه می‌خوانید، حاصل گفت‌وگوی خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» با رضا شریفی است:
وضعیت اجرای پروژه ذوب و فاز سوم تغلیظ سونگون چگونه است؟
خوشبختانه در حال وارد کردن تاسیسات پروژه فاز سوم تغلیظ سونگون هستیم و بخشی از این تاسیسات به سایت منتقل شده است. به‌نظر می‌رسد که با توجه به موجود بودن تاسیسات اصلی، مشکل خاصی در اجرای این پروژه وجود نداشته باشد. عمده تجهیزات این سایت مهیا است و دیگر درگیر موضوعاتی همچون تحریم نیستیم. خوشبختانه با درایتی که شرکت ملی مس داشت، اکثر تجهیزات اصلی تامین شده است.
تجهیزات اصلی کارخانه کنسانتره‌سازی در سال‌های ۹۰ و ۹۱ خریداری شده بود و هر چند که پروژه با تاخیر مواجه شد، اما به‌نظر می‌رسد که احداث کارخانه تغلیظ و ذوب به‌صورت جدی در حال انجام است. تجهیزات اصلی که خریداری شده بود، در یک انبار در کرمان قرار داشت و با توجه به جدیت شرکت ملی مس برای اجرای پروژه، این تجهیزات در حال حمل به مجتمع سونگون هستند. تجهیزات مزبور مشتمل بر ۳۵کانتینر می‌شوند که تنها با ماشین‌های سنگین قابل حمل هستند. برخی از این تجهیزات به مجتمع رسیده‌اند و برخی دیگر نیز به‌زودی ارسال خواهند شد.
این تجهیزات شامل سنگ‌شکن اولیه، بالمیل، سیستم‌های سرند به مجتمع حمل شده و طراحی آن‌هـــا برای نصــب در حـــال تکمیـــل است. خاک‌برداری محل فاز ۳ تغلیظ با مد نظر قرار دادن برنامه‌های توسعه‌ای انجام می‌گیرد.
برای اینکه بتوانیم کارخانه ذوب را احداث کنیم و توجیه فنی و اقتصادی داشته باشد، باید خوراک آن فراهم شود. قرار است کنسانتره تولیدی در مجتمع به کارخانه ذوب انتقال یابد و شاهد تولید کاتد در این مجتمع باشیم.
در حال حاضر فاز یک و دو کنسانتره‌سازی سونگون هر یک با ظرفیت ۱۵۰ هزار تن به بهره‌برداری رسیده‌اند که عیار کنسانتره مس آن‌ها ۲۵ درصد است. بنابراین با تولید ۳۰۰ هزار تن کنسانتره مس در این مجتمع، میزان مس محتوی تنها به ۷۵ هزار تن خواهد رسید. باید توجه داشت که کارخانه ذوب در حال احداث ۱۰۰ هزار تن ظرفیت خواهد داشت. بنابراین جهت تامین خوراک کارخانه یاد شده، نیاز است که کارخانه تغلیظ جدیدی احداث شود. با روند کنونی به‌نظر می‌رسد که تا ۴۰ ماه آینده بتوانیم فاز سوم تغلیظ را به مجتمع اضافه کنیم تا به تولید حداقل ۴۵۰ هزار تن کنسانتره ۲۵درصد دست یابیم. به این ترتیب خوراک کارخانه ۱۰۰ هزار تنی ذوب نیز به‌طور کامل فراهم می‌شود. حتی بخشی از کنسانتره نیز برای فروش و صادرات باقی می‌ماند.
چه ملاحظاتی را باید برای توسعه مس سونگون در نظر گرفت؟
پروژه فاز سوم توسعه سونگون پروژه بزرگی است و هزینه ارزی و ریالی سرمایه‌گذاری در آن بالغ بر ۴ تا ۵ هزار میلیارد تومان خواهد شد که شامل کارخانه تغلیظ، سد باطله و… می‌شود. برخلاف فاز یک و دو که باطله آن‌ها پمپ می‌شود، در پروژه فاز سوم تغلیظ برای اینکه باطله به‌صورت ثقلی به سد انتقال یابد و پمپاژ باطله مانعی برای تولید ایجاد نکند، یک تونل به طول ۳ کیلومتر نیز احداث خواهد شد.
باید توجه داشت که معدن مس سونگون و خود مجتمع در میان کوه و دره قرار گرفته و فاقد زمین مسطح است؛ ازاین‌رو هم برای احداث کارخانه و هم برای احداث سد باطله محدودیت داشتیم که در نتیجه باید تصمیم می‌گرفتیم که به‌ناچار باطله‌ها را به سد پمپاژ کنیم یا اینکه با احداث تونل، باطله‌ها را انتقال دهیم. بهترین گزینه در حال حاضر تونل است. در آینده نزدیک با توجه به سرمایه‌گذاری که از طرف مجتمع مس سونگون در سد «حاجی لر چای» شده، ۱۰میلیون‌مترمکعب سهمیه آب در سال خواهیم داشت. خوشبختانه سد مورد نظر آب‌گیری شده و به‌نظر می‌رسد تا پایان سال بتوانیم آب مورد نیاز برای فازهای توسعه‌ای و حتی فراتر از آن را فراهم کنیم.
خوشبختانه اکثر تجهیزات فاز سوم تغلیظ ساخت داخل است و تکنولوژی آن‌ها نیز چندان پیچیده نیست و در ضمن این واحد هیچ‌گونه آلایندگی ندارد. چرا که طراحی آن به‌صورت یک سیکل بسته است و خروجی آلاینده برای محیط زیست نخواهد داشت. همچنین لازم به ذکر است که ۹۸ درصد از آب مورد استفاده در کارخانه برگشتی است و از آب تازه استفاده نمی‌شود.
نقش مجتمع مس سونگون در استان آذربایجان شرقی چیست و فاز سوم توسعه، چه اثری بر اشتغال استان دارد؟
۴ هزار نفر به‌صورت مستقیم در این مجتمع مشغول به‌کار هستند و چندین برابر نیز به‌صورت غیرمستقیم با آن ارتباط دارند. فاز سوم تغلیظ، حدود ۴۰۰ نفر به‌طور مستقیم و چندین برابر این میزان، نیز به‌طور غیرمستقیم ایجاد اشتغال خواهد کرد.
مجتمع مس سونگون در توسعه شهرستان سونگون و ایجاد گردش مالی برای استان آذربایجان شرقی نقشی اساسی دارد. بخش مهمی از درآمد استان از طریق گردش مالی و پرداخت حقوق کارکنان این مجتمع به‌دست می‌آید.
ضمن اینکه بخشی از درآمد سازمان‌ها و ارگان‌های مرتبط با این مجتمع مانند اداره مالیات، تامین اجتماعی و… به این مجتمع ارتباط دارد. گفتنی است که مجتمع مس سونگون نقش فعالی در مسئولیت‌های اجتماعی دارد و همواره بخشی از درآمد خود را به کمک‌های بلاعوض و خدمات اجتماعی اختصاص می‌دهد. به‌طور مثال هزینه احداث بخشی از جاده ورزقان به خواجه و فراتر از آن، توسط این مجتمع پرداخت شده است. طول این جاده حدود ۶۰ کیلومتر و میزان سرمایه‌گذاری انجام شده در آن توسط مجتمع مس سونگون حدود ۵۵۰ میلیارد تومان است. این جاده به‌صورت یک بزرگ‌راه ۴ بانده بوده و پیشرفت آن حدود ۶۰ درصد است. بخشی از پروژه به‌بهره‌برداری رسیده و امیدواریم باقی‌مانده آن تا پایان مهرماه سال جاری به بهره‌برداری رسد. احداث این پروژه کمک بسیار بزرگی به توسعه اقتصادی منطقه، گردشگری و امنیت منطقه آذربایجان خواهد کرد.
