بدون تردید نیروی انسانی نقش نخست را در توسعه و رشد اقتصادی پایدار ایفا می‌کند. امروزه از نقش انسان در اقتصاد و صنعت به عنوان مغزافزار یاد می‌‌کنند زیرا در گذشته تقریبا تمامی فعالیت‌های صنعتی اعم از تولید، توزیع و مصرف توسط انسان به صورت مستقیم انجام می‌شد اما در حال حاضر با توجه به پیشرفت تکنولوژی و ظهور ماشین‌آلات، ابزارها، سخت‌افزارها و نرم‌افزارها، نقش نیروی انسانی به ویژه در صنعت از مستقیم به غیر مستقیم تغییر کرده است. به طور مثال در گذشته برای یک دستگاه تولیدی در یک مرحله از زنجیره، باید چندین نفر به کار گرفته می‌شدند و اگر کل زنجیره را در نظر بگیریم، باید هزاران نفر در زنجیره مشغول به کار می‌شدند. در حالی که اکنون با بروز تکنولوژی‌ها و ماشین‌آلات تولیدی جدید، نقش انسان در تولید و صنعت به حداقل رسیده و تنها اپراتوری را در تولید برعهده دارد. ضمن اینکه از نیروی انسانی بیشتر در توسعه فعالیت‌های هوشمند همچون نرم‌افزارهای کاربردی، تحقیق و توسعه، خدمات و اپراتوری استفاده می‌شود. هرچند که این اتفاقات یک‌شبه و در کوتاه‌مدت رقم نخوردند اما روند مشخصی داشتند و با تغییرات تکنولوژیکی در دنیا، نقش نیروی انسانی در صنعت نیز تغییر کرده است.

یکی از مهم‌ترین راهکارهایی که کشورهای صنعتی از دهه‌ها قبل در پیش گرفتند، ارتباط تنگاتنگ با دانشگاه و شرکت‌های دانش‌بنیان برای به کارگیری نیروی انسانی و برطرف کردن چالش‌های تولیدی است. در بسیاری از کشورهای صنعتی، اساس کار دانشگاه‌ها بر ارتباط با فعالیت صنعتی بوده و صنایع نیز در مقابل، نیروی انسانی مورد نیاز خود را از دانشگاه به کار می‌گرفتند. در این فرایند، صنعت نیاز خود را به دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و شرکت‌های دانش‌بنیان اعلام می‌کند و بخش‌های یاد شده، طی مدت زمانی مشخص با به‌ کارگیری دانش، تجربه و ابزارآلات تحقیق و توسعه، نیاز صنعت را برطرف می‌سازد. این فرایند باعث شده تا در کشورهای صنعتی همواره شاهد بروز خلاقیت، محصولات و تکنولوژی‌های جدید و نبود بن‌بست در صنعت باشیم.

کشور ما با بیش از ۸۰ میلیون نفر جمعیت، با بیش از ۳۰ میلیون نفر نیروی کار جوان و فرصت‌های بی‌نظیر اقتصادی و صنعتی، یکی از کشورهای کم‌نظیر از نظر سرمایه انسانی و ایجاد فرصت‌های شغلی محسوب می‌شود. با این حال بخش صنعت هنوز نتوانسته از شایستگی‌ها و قابلیت‌های نیروهای انسانی به خوبی استفاده کند. یکی از مشکلاتی که در رابطه با به کارگیری نیروی انسانی در صنعت وجود داشت، تفکر حاکم بر بنگاه‌های اقتصادی و حتی بعضا سفارشی کردن فرایند جذب و استخدام در این بنگاه‌ها بود. به طوری که مسئولان محلی با توجه به نفوذی که داشتند، می‌توانستند بدون طی کردن مراحل اداری تنها با یک نامه و دستور، شرایط را برای استخدام ده‌ها نفر مهیا کنند. متاسفانه تحمیل نیروی انسانی مازاد به صنعت حتی بعضا برخی شرکت‌ها را تا آستانه ورشکستگی نیز پیش برد. البته نباید از این نکته غافل شد که شرایط بد اقتصادی نیز بر عملکرد نیروی انسانی در بنگاه‌های اقتصادی اثر منفی گذاشته است. هرچند بنگاه‌های اقتصادی نیز با توجه به مشکلاتی که یاد شد و نیز مشکلات ساختار نیروی انسانی، بعضا نمی‌توانند از نیروهای خود در جای صحیح استفاده کنند و این موضوع به تدریج باعث عدم کارایی نیروی انسانی می‌شود و درنهایت سازمان را متضرر می‌کند.

با صنعتی شدن کشور ما و ورود تکنولوژی‌های جدید، انتظار می‌رفت که نقش نیروی انسانی در خط تولید کاهش یابد و این ماشین‌آلات و تجهیزات باشند که کار اصلی تولید را انجام می‌دهند. ضمن اینکه در کشور ما میان صنعت و دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی ارتباط موثر و نظام‌مند کمتری وجود دارد و هر بخش راه خود را می‌رود. این موضوعات باعث می‌شوند هر دو بخش نتوانند از قابلیت‌های نیروهای انسانی استفاده کنند زیرا در دوران جدید نقش نیروی انسانی از آن جهت حائز اهمیت خواهد بود که بتواند تکنولوژی‌های روز دنیا را به نحو احسن به کار گیرند.

بنگاه‌های بزرگ صنعتی کشور در سال‌های اخیر به این سمت رفته‌اند که فرایند جذب و استخدام نیروهای انسانی خود را تعریف و مستقل از سفارش افراد کنند. بنابراین با فراخوان‌های عمومی برای رشته – شاخه‌های صنعتی و سایر مشاغل مورد نیاز خود، طی آزمون‌های کتبی، شفاهی، روان‌شناسی و عملی، نیروهای انسانی را تامین می‌کنند. علاوه‌بر‌این، بنگاه‌های صنعتی پس از جذب نیروی مد نظر خود، اقدام به برگزاری کلاس‌ها و دوره‌های عملی نسبت به پرورش نیروی متخصص کرده تا آن نیرو در بخش مورد نظر ماهر شود. در این رابطه از تجربیات افراد قدیمی نیز استفاده می‌شود. درصد موفقیت این شیوه نسبت به شیوه‌های قبلی به مراتب بیشتر بوده و ماندگاری نیروها در سازمان بیشتر خواهد بود. ضمن اینکه ارتباط موثر صنعتگران با دانشگاه و مراکز پژوهشی باعث می‌شود تا فرایند شناسایی و جذب نخبگان و دانش‌آموختگان ممتاز این مراکز آسان‌تر صورت گیرد و با به کارگیری آن‌ها در صنعت، بسیاری از مشکلات حوزه تولید حل شده و فرار نخبگان از کشور کمتر شود.

یادداشت: کارشناس فلزات‌آنلاین