هر ساله در اوایل تابستان با توجه به گرمای هوا و افزایش مصرف برق، صنایع بزرگ و انرژی‌بر کشور با محدودیت‌هایی در تامین برق مواجه می‌شوند و به همین دلیل معمولا تعمیرات اساسی سالیانه خود را در تابستان انجام می‌دهند. همچنین مصرف‌کنندگان گاز نیز با توجه به سرمای هوا در زمستان، گاهی اوقات با قطعی و محدودیت تامین گاز روبه‌رو می‌شوند اما زمستان سال ۱۳۹۹ و تابستان سال ۱۴۰۰ به کام فولادی‌ها بسیار تلخ بود. در زمستان گذشته، واحدهای مصرف‌کننده گاز طبیعی به ویژه تولیدکنندگان آهن اسفنجی از ۳۰ تا ۵۰ روز دچار قطعی گاز شدند. در تیر ماه سال ۱۴۰۰ اوج فاجعه برای صنعت فولاد کشور رقم خورد و صنایع فولادی با قطعی کامل برق مواجه شدند که این وضعیت تا نیمه‌های شهریور ماه هم ادامه یافت.

عدم توازن میان ظرفیت تولید و مصرف برق در کشور باعث شد به نوعی صنعت فولاد و سیمان قربانی این نبود توازن شوند و متاسفانه با توجه به ظرفیت کنونی تولید برق و گاز، در کوتاه‌مدت و احتمالا میان‌مدت، صنایع فولادی با کمبود انرژی هم برق و هم گاز مواجه خواهند بود. برای برون‌رفت از این وضعیت، سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) به عنوان متولی صنایع بزرگ معدنی، شرکت‌های بزرگ را ملزم کرده است که نیروگاه اختصاصی احداث کنند تا به گمان آن‌ها حداقل با قطعی برق مواجه نباشند اما اصل نگرانی برای همه صنایع مصرف‌کننده برق این بوده که تولید برق نیز نیازمند گاز به عنوان خوراک است و در زمینه این انرژی نیز دچار کمبود تولید هستیم. همان‌طور که در دو سرمقاله شماره ۱۷۸ و ۱۷۶ در خصوص صنایع برق و گاز نیز عنوان شده بود، ساختار این دو صنعت و سیاست‌گذاری‌ها پیرامون تولید، عرضه و قیمت‌گذاری در آن‌ها به گونه‌ای بوده است که به تدریج آن‌ها را دچار زیان کرد و عملا سرمایه‌گذاری در این دو صنعت به ویژه احداث نیروگاه برق (مصرف‌کننده گاز و تولیدکننده برق) از صرفه اقتصادی خارج شد. این دو صنعت از چند سال گذشته متناسب با مصرف توسعه نیافتند. به همین دلیل به تدریج که مصرف به ویژه در حوزه صنعت افزایش یافت، قطعی برق و گاز، مهم‌ترین راهکاری بود که به ذهن مسئولان رسید و آن را عملی کردند. نکته قابل توجه در خصوص صنعت برق و گاز، دولتی بودن آن‌ها است و همین امر به سیاست‌گذاری و درنهایت قیمت‌گذاری اشتباه آن‌ها انجامید. ضمن اینکه دولت هیچ تعهدی هم در قبال عرضه انرژی و هم در قبال خسارت‌های ناشی از قطعی برق و گاز نداشت و همین امر برای صنایع دارای نیروگاه گران تمام شد؛ ضمن اینکه حتی با احداث نیروگاه اختصاصی و صرف هزینه‌های فراوان هم هیچ تضمینی برای عرضه آن به خود شرکت وجود ندارد؛ موضوعی که امسال شاهد آن بودیم..

با روی کار آمدن دولت جدید، راهکارهای متعددی برای برون‌رفت از بن‌بست‌های آتی در دستور کار قرار گرفته که مهم‌ترین آن تامین انرژی صنایع انرژی‌بر از بورس انرژی است و استفاده از ساز و کار بورس به عنوان یک راهکار موقتی که بعدا می‌تواند به یک راهکار دائمی تبدیل شود، مطرح شده است. در ساز و کار بورس دیگر قیمت‌گذاری به صورت دستوری انجام نمی‌شود و تولیدکنندگان انرژی اعم از برق و گاز می‌توانند قیمت مورد نظر خود را که احتمالا قیمت تمام شده به همراه سود است، در بورس پیشنهاد کنند و مصرف‌کننده نیز با توجه به تنوع عرضه‌کنندگان و قیمت‌های عرضه و محاسبات اقتصادی خود اقدام به خرید خواهد کرد. هر چند که در این شیوه ممکن است قیمت خرید برق یا گاز نسبت به قیمت کنونی افزایش یابد و مصرف‌کننده متحمل هزینه‌های بیشتری برای تامین انرژی خود شود اما راهی جز واقعی کردن قیمت انرژی و سودده بودن آن برای تولیدکنندگان وجود ندارد. نکته قابل توجه دیگر این است که در عرضه انرژی در بورس، عرضه‌کننده باید تضامین لازم را برای عرضه محصول خود به نهادهای نظارتی بورس بدهد و در صورتی که نتواند به موقع یا به میزان لازم انرژی را تحویل دهد، خریدار می‌تواند ضمن شکایت از عرضه‌کننده، خسارت ناشی از عدم دریافت انرژی را طلب کند؛ به همین جهت مصرف‌کننده می‌تواند انرژی مورد نیاز خود را با ضریب اطمینان نسبتا بالایی دریافت کند. ضمن اینکه ساز و کار عرضه و تقاضا در بورس انرژی باعث اقتصادی شدن تولید انرژی در کشور شده و می‌تواند زمینه را برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای و افزایش تولید فراهم کند. موضوعی که در کشور به شدت به آن نیاز داریم و باید با سرعت پیگیری شود.

استفاده از ساز و کار بورس می‌تواند به عنوان یک راهکار دائمی نیز مطرح شود زیرا برای احداث یک نیروگاه ۵۰۰ مگاواتی سیکل ترکیبی، به هفت هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری نیاز دارد و اگر قرار باشد ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه جدید احداث شود، احتمالا صنایع بزرگ کشور باید ۱۴۰ هزار میلیارد تومان برای احداث نیروگاه هزینه کنند؛ در حالی که صنایع اساسا با توجه به رسالت خود که تولید است، نباید به احداث زیرساخت‌ها روی آورند و هر صنعتی را بهر کاری ساخته‌اند. صنعت تنها باید در مسیر خود که همانا تولید است، حرکت کند و تحمیل این هزینه‌ها به صنایع تنها تحمیل به سهامداران آن‌ها و کشور است و می‌توان به جای سرمایه‌گذاری در نیروگاه، در افزایش تولید و تولید محصولات دارای ارزش افزوده سرمایه‌گذاری کرد. بنابراین احداث نیروگاه را تنها باید به متولیان آن سپرد و بورس انرژی نیز به عنوان ساز و کار دائمی مطرح باشد.

یادداشت: کارشناس فلزات‌آنلاین

انتهای پیام//