کل ذخایر روی موجود در جهان در سال ۲۰۲۰، معادل ۲۵۰ میلیون تن برآورد شده است که در این بین، استرالیا ۳۰ درصد، چین ۱۹ درصد و مکزیک ۱۰ درصد از این ذخایر را در اختیار دارند. سهم ایران از ذخایر روی دنیا، ۹درصد است که همین امر سبب شده است تا از دیگر کشورها عقب نماند و سالیانه ۲۰۰ هزار تن شمش روی تولید کند.

اکثر کشورهای معتبر دنیا در زمینه صنعت روی، برنامه‌ریزی دقیق و منظمی جهت تامین مواد اولیه خود چه از طریق واردات خاک و چه از طریق برداشت درازمدت از ذخایر دارند و از این رو، با تکیه بر همین برنامه‌ریزی و استراتژی، همواره خوراک مورد نیاز شرکت های معدنی و صنعتی خود را تامین می‌کنند. موضوعی که متاسفانه در کشور ما به دلایل مختلف به صورت دقیق بررسی و کارشناسی نشده و هم‌اکنون عدم تامین مواد اولیه به موقع بسیاری از واحدهای تولیدکننده شمش سرب و روی را به مرز تعطیلی کشانده است.

ظرفیت تولید معدن انگوران که یکی از بزرگ‌ترین معادن خاورمیانه و از پرعیارترین کانسارهای روی و سرب جهان به حساب می‌آمد، سالانه به ۸۵۰هزار تن اکسید سرب و روی و مخلوط سولفوره سرب و روی می‌رسید. در واقع، انگوران روزگاری مهم‌ترین منبع تامین‌کننده خاک روی برای صنعتگران کشور به شمار می‌رفت اما این معدن تقریبا به روزهای پایانی فعالیت خود رسیده است. هر چند زمانی صنعت روی کشور با وجود این معدن توانست شکل و شمایل مطلوبی به خود بگیرد، با این حال، ضروری بود مسئولان امر از همان ابتدا برنامه‌ریزی جامع و مدونی را در زمینه تامین مواد اولیه واحدهای تولیدی صورت می‌دادند تا منابع این معدن به هدر نرود و همچنین منبع جایگزینی برای آن وجود داشته باشد تا صنعت سرب و روی را به مرز تعطیلی نکشاند.

در واقع، این باور در میان مسئولان و صنعتگران وجود داشت که با بهره‌برداری از معدن انگوران، خوراک مورد نیاز واحدهای تولیدی کوچک و بزرگ تامین می‌شود و دیگر مشکلی از این نظر نخواهیم داشت. متاسفانه بر پایه همین دیدگاه، بسیاری از فعالان صنعت سرب و روی، دلخوش به ذخایر این معدن فعالیت خود را آغاز کردند و حتی گسترش دادند. غافل از اینکه همزمان با این اتفاق، میزان ذخیره انگوران روند نزولی را طی کرد و اکنون تولیدکنندگان برای حفظ حیات خود باید به دنبال واردات خاک معدنی باشند و یا با سهمیه اندک و ناچیزی که دولت به آن‌ها اختصاص داده است، خاک مورد نیاز خود را تامین کنند. واردات خاک روی به کشور آن هم در شرایط سخت تحریمی و مشکلاتی که بانک مرکزی و گمرک برای واردکنندگان خاک ایجاد کرده‌اند، یقینا برای اغلب تولیدکنندگان به‌صرفه نخواهد بود و تاکنون به جز تعداد معدودی از شرکت‌ها، دیگر واحدها موفق به واردات خاک نشده‌اند.

حالا که معدن استثنایی انگوران را تقریبا از دست داده‌ایم و صحبت از بهره برداری از معدن مهم مهدی‌آباد شده است، باید از تجربه تلخ گذشته بیشترین استفاده را برد تا بتوانیم بهترین استفاده را از این معدن مهم ببریم. پروانه بهره‌برداری معدن مهدی‌آباد متعلق به ایمیدرو است و این سازمان پنج‌سال پیش در فراخوان مزایده، طی قراردادی به مدت ۲۴ سال حق بهره‌برداری معدن را به کنسرسیومی متشکل از چند شرکت واگذار کرد. قرار بود این کنسرسیوم تا پایان سال ۱۴۰۱، ۸۰۰ هزار تن کنسانتره روی تولید کند. طبق اعلام وزارت صنعت، معدن و تجارت، فاز نخست مجتمع مهدی‌آباد با حدود یک سال تاخیر، تا پایان سال جاری تکمیل و با راه‌اندازی آن، بیش از ۲درصد فلز روی جهان در مهدی‌آباد تولید خواهد شد اما به نظر می‌رسد تا تحقق تولید ۸۰۰ هزار تن کنسانتره روی و تامین مواد اولیه ۴۵۰ هزار تن ظرفیت واحدهای شمش روی کشور همچنان راه درازی در پیش باشد. یقینا بهره‌برداری از معدن مهدی‌آباد، باعث توسعه و پیشرفت صنعت سرب و روی خواهد شد اما باید توجه داشت که تنها بهره‌برداری از این معدن مهم نیست و اقدامات پس از آن همچون استراتژی تامین خوراک واحدهای تولیدی و نیز صادرات در صورت تامین نیاز داخلی باید در کانون تفکر و توجه مسئولین مرتبط قرار گیرد. البته معدن مهدی آباد از همین حالا دستخوش برخی حواشی شده است. چراکه پس از مدتی، فعالیت معدن از حالت کنسرسیومی، خارج و به نوعی به یک شرکت خصوصی تبدیل شد و در نهایت، برخی از سهامداران نسبت به شرایط به وجود آمده معترض شدند. بنابراین امید است پیش از بهره‌برداری از فاز نخست این معدن، نتیجه مطلوب در این زمینه نیز حاصل شود.

گذر از بحران کرونا و رسیدن به یک ثبات نسبی اقتصادی در کشور و پالس‌های مثبتی که از معدن مهدی‌آباد دریافت می‌شود، می‌تواند نویدبخش روزهای خوب صنعت سرب و روی که این روزها دچار رکود شده است، باشد. چراکه تامین مواد اولیه، مهم‌ترین دغدغه این روزهای فعالان این صنعت است و تا بهره‌برداری از معدن مهدی‌آباد، مشخص نیست کشورهای همسایه همچون ترکیه چه تصمیمی در قبال صادرات خاک سرب و روی داشته باشند. بنابراین نیاز است مسئولان و سیاست‌گذاران کشور در وزارت صمت و نیز ایمیدرو، جلساتی را با فعالان صنعت سرب و روی برگزار کنند و پای سخن و مشکلات آن‌ها بنشینند تا بتوان چاره‌ای برای احیای این صنعت مهم و پردرآمد اندیشید و شاهد آینده و افقی روشن برای آن بود.

یادداشت: کارشناس فلزات‌آنلاین

انتهای پیام//