در حال حاضر ایران در سایه اقدامات توسعه‌ای و اکتشافی شرکت ملی صنایع مس ایران به عنوان متولی صنعت مس در کشور، یکی از کشورهای ثروتمند جهان در زمینه بهره‌مندی از ذخایر معدنی مس برشمرده می‌شود و از این حیث در رده پنجم جهان قرار دارد.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین»، در سال‌های اخیر دولت‌ها و نهادهای بین‌المللی با هدف کاهش سطوح آلایندگی و آسیب‌های استفاده از انرژی‌های فسیلی، رویکردها و سیاستهای مختلفی را در دستور کار قرار دادهاند که در راس آن‌ها، تغییر سبد انرژی و جایگزینی سوخت‌های فسیلی با منابع تجدیدپذیر و انرژی پاک قرار دارد. با توجه به کاربردها و نقش بی‌جایگزین فلز مس در زمینه توسعه زیرساخت‌های برقی، تغییر رویهها در منابع تامین انرژی منجر به افزایش سرعت رشد تقاضای این فلز در بازارهای جهانی می‌شود که این مسئله، با توجه به محدودیت منابع معدنی، چشم‌انداز بازاری پررونق برای این فلز را به تصویر می‌کشد.
شدت گرفتن آثار سوء فعالیت‌های بشری بر محیط زیست و افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای و به دنبال آن بالا رفتن دمای متوسط جهان در دو سده اخیر، نگرانی‌های بسیاری را برای جوامع بشری در رابطه با محیط زندگی انسان و آینده کره زمین ایجاد کرده است. این موضوع سازمان‌های بین‌المللی و دولت‌ها را بر آن داشته است که برنامه‌ها و رویکردهای مختلفی را در راستای کنترل آلایندگی‌ها و تغییر در منابع تامین انرژی اولیه جهان طراحی و تدوین کنند.
طرح‌های تامین انرژی از منابع پاک و سبز، کاهش انتشار کربن، تولید و عرضه خودروهای الکتریکی و ایجاد زیرساخت‌های نیروگاهی از منابع تجدیدپذیر از جمله نیروگاه‌های خورشیدی و بادی، نمونه‌های بارزی از تغییر در رویکردها و برنامه‌ریزی‌ها برای حرکت به سوی تغییر در سبد انرژی محسوب می‌شوند. باید توجه داشت گام نهادن در مسیر تولید انرژی‌های پاک، می‌تواند تغییرات شگرفی را در زنجیره‌های تامین جهان ایجاد کند و بازار مصرف را به سمت فلزاتی سوق دهد که پیشتر کمتر مورد توجه قرار می‌گرفتند. در این بین، مس فلزی بی‌جایگزین است که هرچه جهان به سمت توسعه زیرساخت‌های انرژی حرکت کند، تقاضای آن افزایش خواهد یافت.
در واقع کاربردهای فراوان مس در صنایع مختلف از جمله تجهیزات تولید و انتقال انرژی برق، ساخت‌و‌ساز، خودروهای الکتریکی و کالاهای الکترونیک و بازار روبه‌رشد صنایع یاد شده، موجب افزایش مصرف این فلز در سال‌های اخیر شده است. در سال‌های آینده، تسریع و تقویت روندهایی مانند ارتقا و ساخت زیرساخت‌های انرژی‌های پاک از جمله نیروگاه‌های باد و خورشیدی و همچنین جایگزینی خودروهای الکتریکی با خودروهای بنزینی معمول و توسعه زیرساخت‌های لازم برای آن‌ها، موجب افزایش نرخ رشد مصرف مس خواهد شد. با وجود چنین محرک‌های قدرتمندی، پیش‌بینی می‌شود بازار فلز مس که با نام «فلز الکتریکی شدن» (Metal of Electrification) نیز شناخته می‌شود، همگام با توسعه انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر رونق دو چندانی یابد.
رویکردهای جدید در صنعت مس
افزایش دمای جهانی و آسیب‌های زیست‌محیطی ناشی از فعالیت‌های صنعتی، منجر به شکل‌گیری توافق‌نامه‌ها و کنوانسیون‌های مختلفی در سطح جهانی شده که مفاد همگی آن‌ها بر ارائه روش‌ها و اقداماتی سازنده در راستای کاهش آلایندگی‌های زیست‌محیطی استوار است. پیمان پاریس که یکی از معتبرترین توافق‌نامه‌های بین‌المللی در خصوص کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای است که در سال ۲۰۱۵ به تصویب رسیده است. در این توافق‌نامه اهداف بلندپروازانه‌ای برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای برای رسیدن به صفر خالص، جلوگیری از جنگل‌زدایی، افزایش تولید خودروهای برقی و سرمایه‌گذاری در ایجاد زیرساخت‌های انرژی تجدیدپذیر تعریف شده است. در واقع پیمان پاریس نقطه عطف شروع اقدامات موثر برای جلوگیری از تغییرات آب‌وهوایی به شمار می‌آید زیرا از زمان توافق‌نامه پاریس تا به امروز، اقدامات گسترده‌ای برای ارائه راه‌حل‌های کاهش انتشار کربن انجام شده و کشورها و نهادهای مختلف در حال تدوین راهکارهایی هستند تا انتشار گازهای گلخانه‌ای را تا حد امکان کاهش دهند. علاوه‌براین، رقابت خاصی در بخش‌های مختلف اقتصادی خصوصا در حوزه حمل‌ونقل و خودروهای الکتریکی شکل گرفته است و این مسئله فرصت‌های تجاری جدیدی را خصوصا در حوزه زیرساخت‌های انرژی تجدیدپذیر ایجاد می‌کند.
بر اساس آخرین نسخه چشم‌انداز انرژی جهانی (WEO) که توسط آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) در سال ۲۰۲۳ ارائه شده است، تغییرات عمده‌ای در بخش انرژی در حال شکل گرفتن است و اغلب سیاستهای دولتی در سراسر جهان به سمت گذار سبز و تقویت روند گرایش به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر میل می‌کنند. این تحولات بنیادین، سبد انرژی جهان را دچار تغییرات اساسی خواهند کرد؛ به طوری که سهم سوخت‌های فسیلی از سبد انرژی جهان که برای مدت‌ها حدود ۸۰ درصد بوده است، با پیاده‌سازی رویکردهای فعلی تا سال ۲۰۲۵ کاهش می‌یابد و به حدود ۷۳ درصد می‌رسد. پیش‌بینی می‌شود که در سال ۲۰۳۰، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در ترکیب سبد انرژی جهانی از ۲۰ درصد فعلی به ۵۰ درصد افزایش یابد. علاوه‌براین، سرمایه‌گذاری در پروژه‌های ایجاد نیروگاه‌های بادی و فراساحلی نسبت به نیروگاه‌های سوخت فسیلی سه برابر می‌شود.
انرژی‌های تجدیدپذیر شامل انرژی خورشیدی، بادی، آبی و سوخت زیستی، در راس استراتژی‌های کربن صفر قرار دارند و در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری‌های فراوانی برای ایجاد زیرساخت انرژی‌های تجدیدپذیر انجام شده است؛ به طوری که پیش‌بینی می‌شود در بازه سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۷، ظرفیت‌های انرژی تجدیدپذیر در جهان دو هزار و ۴۰۰ گیگاوات افزایش یابد که این عدد با ظرفیت فعلی نصب شده در چین برابر است. این روند پرشتاب افزایش ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر، ناشی از تبعات آلایندگی و افزایش قیمت سوخت‌های فسیلی و بحران انرژی در چند سال اخیر بوده که موجب جذابیت بیشتر سرمایه‌گذاری در فناوری‌های انرژی تجدیدپذیر شده است.
پیش‌بینی می‌شود که چین در بازه زمانی پنج ساله یاد شده، نیمی از ظرفیت جدید پیش‌بینی شده انرژی‌های تجدیدپذیر را نصب کند. با توجه به سرعت بالای اجرای پروژه‌های در دست اقدام، پیش‌بینی می‌شود که چین در سال ۲۰۲۵ می‌تواند به ظرفیت مورد نظر انرژی بادی و خورشیدی دست یابد. علاوه بر چین، اتحادیه اروپا نیز با سرعت بالایی در صدد تحقق سرعت بخشیدن به پروژه‌های افزایش ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر است و کشورهای عضو این اتحادیه اهداف «REPowerEU» را برای حذف و یا به حداقل رساندن واردات سوخت فسیلی دنبال می‌کنند. با این حال محدود کردن سرعت پیشروی گرمایش جهانی به اقدامات موثرتری نیاز دارد که این مسئله در بطن خود به این معناست که محرک‌های قدرتمندتری برای مصرف مس در جهان وجود خواهد داشت.
صنعت مس؛ یک بازار پرتقاضا
بررسی‌ها نشان می‌دهد که رویکردهای کربن‌زدایی و تحقق اهداف توسعه پایدار در سال‌های گذشته، منجر به ایجاد و تسریع در پروژه‌های مربوط به زیرساخت‌های انرژی شده است. این موضوع محرک قدرتمندی برای مصرف مس در جهان برشمرده می‌شود و بر همین اساس روند عمومی تقاضای جهانی مس سیر صعودی خواهد داشت. علاوه بر زیرساخت‌های انرژی، توسعه بازار خودروهای الکتریکی نیز به عنوان یکی از محرک‌های اصلی مصرف مس برای تحقق اهداف کربن‌زدایی در حوزه حمل‌ونقل به شمار می‌آیند. کنترل آلایندگی‌های ناشی از حمل‌ونقل جاده‌ای، یکی از اصلی‌ترین استراتژی‌های اساسی تحقق اهداف توسعه پایدار است که این مسئله عاملی برای رشد تقاضای خودروهای الکتریکی محسوب می‌شود؛ به طوری که پیش‌بینی شده تعداد خودروهای الکتریکی در سال ۲۰۳۰، تقریبا ۱۰ برابر بیشتر از مقادیر فعلی باشد. باید توجه داشت که مصرف مس در خودروهای الکتریکی، نزدیک به چهار برابر خودروهای احتراق داخلی است و در هر یک دستگاه از این خودروها، بیش از ۸۰ کیلوگرم مس به مصرف می‌رسد؛ البته به این عدد باید میزان مسی را که در احداث زیرساخت‌های شارژ خودروهای الکتریکی به مصرف می‌رسد نیز افزود.
چنان که گفته شد، تحولات بازار انرژی جهان و همچنین حرکت به سمت استفاده از خودروهای الکتریکی در سال‌های اخیر، موجب بالا رفتن نرخ رشد مصرف مس در جهان شده است و مطابق اغلب پیش‌بینی‌ها انتظار می‌رود این روند در سال‌های آینده نیز ادامه پیدا کند. برای مثال، نتیجه مطالعات سازمان «S&P Global» نشان می‌دهد نرخ رشد تقاضای مس تا اواسط دهه ۲۰۳۰ به اوج خواهد رسید و بیشترین تقاضا از سوی کشورهای اروپایی، چین و ایالات متحده آمریکا خواهد بود. با این حال، این روند در دهه ۲۰۴۰ با رسیدن کشورها به مرز پیش‌بینی شده توسعه زیرساختی، اندکی کاهش خواهد یافت.
این پیش‌بینی‌ها در دو سناریوی بلندپروازانه «High Ambition Scenario» و سناریوی مسیر ناهموار «Rocky Road Scenario» مورد بررسی قرار گرفته است که در سناریوی اول در پایان سال ۲۰۳۵، در حالی که تولید مس در جهان به بیش از ۴۷ میلیون تن می‌رسد، مصرف این فلز از ۲۵ میلیون و ۸۰۰ هزار تن در سال ۲۰۲۲، تا حدود ۴۹ میلیون تن افزایش می‌یابد. در سناریوی دوم، پیش‌بینی می‌شود که مجموع تولید مس جهان در سال ۲۰۳۵، به ۳۷ میلیون تن برسد اما تقاضای مصرف جهانی این فلز تا سطح ۳۹ میلیون افزایش خواهد یافت. مطابق پیش‌بینی‌های آژانس بین‌المللی انرژی، تقاضای مس در صورت تداوم شرایط کنونی در سال ۲۰۳۰، به حدود ۳۲ میلیون تن افزایش می‌یابد که حدود ۶ میلیون تن آن از مس ثانویه تامین می‌شود؛ در حالی که اگر اهداف کربن صفر به طور کامل تحقق شود، تقاضای مس در این سال به ۳۴٫۷ میلیون تن خواهد رسید.
مشهود است که فلز مس، از جمله کامودیتی‌هایی به شمار می‌آید که بازار آن متاثر از روندهای حاکم بر اقتصاد، صنعت و بخش انرژی جهان با مازاد تقاضا بر عرضه مواجه خواهد بود و با توجه به این مسئله و همچنین محدودیت منابع معدنی، افزایش قیمت این فلز در سال‌های آینده دور از ذهن نیست. در واقع صنعت مس در سال‌های آتی حتی نسبت به امروز، صنعتی سودآورتر خواهد بود که می‌تواند منابع قابلتوجهی را نصیب فعالان خود کند.
در حال حاضر ایران در سایه اقدامات توسعه‌ای و اکتشافی شرکت ملی صنایع مس ایران به عنوان متولی صنعت مس در کشور، یکی از کشورهای ثروتمند جهان در زمینه بهره‌مندی از ذخایر معدنی مس برشمرده می‌شود و از این حیث در رده پنجم جهان قرار دارد. با این حال، نگاهی به آمار تولید مس در کشور نشان می‌دهد کماکان فاصله قابل ملاحظه‌ای میان جایگاه ایران در بازارهای مس و پتانسیل‌های واقعی کشور وجود دارد. برای مثال ایران در سال ۲۰۲۲، با تولید ۳۰۸ هزار تن کاتد مس و اختصاص سهم ۱٫۲ درصدی از تولید این محصول، رتبه هفدهم مس پالایش شده جهان را به خود اختصاص داد.
باید توجه داشت شرکت ملی صنایع مس ایران با بهره‌مندی از خطوط تولید با فناوری‌های پیشرفته و سرمایه‌‌های انسانی کارآزموده و متخصص، قادر به تولید و عرضه کاتد مس باکیفیت بسیار بالا و عیار ۹۹٫۹۹۹ درصد بوده که نمونه آن در کمتر کشوری قابل تولید است. این مسئله شرکت ملی صنایع مس ایران را به تولیدکننده‌ای ممتازی میان سایر فعالان این صنعت تبدیل می‌کند که می‌تواند نیاز صنایع استراتژیک و حساس جهان را تامین کند. با این حال، شرکت ملی صنایع مس ایران با هدف کسب سهم بیشتر از بازارها، در حال حاضر طرح‌های توسعه مختلفی را دنبال می‌کند که بهره‌برداری از آن‌ها می‌تواند جهشی خیره‌کننده را در تولید این شرکت رقم بزند.
در برنامه یاد شده، هدف‌گذاری‌ها به شکلی انجام شده‌اند که تولید کاتد مس در شرکت ملی صنایع مس ایران در پایان سال ۱۴۰۶، از مرز یک میلیون تن عبور کند که این مسئله، زمینه صادرات ۱۰ میلیارد دلاری را برای کشور ایجاد می‌کند و فرصت‌های اشتغالزایی صنعت مس را که هم‌اکنون به ۱۸ هزار نفر می‌رسد، تا بیش از ۵۰ هزار نفر افزایش می‌دهد. با تحقق این چشم‌انداز، انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۷، سهم ایران از بازارهای مس آسیا از ۲٫۱ درصد فعلی، به ۴٫۸ درصد و در بازارهای جهانی، به ۳٫۶ درصد برسد.
انتهای پیام//
