یکی از مهم‌ترین مباحث مطرح شده برای بهبود وضعیت کالاهای تولید داخل، صادرات محور بودن آن است. در این میان محصولات معدنی طیف بزرگی از صادرات کشور را دربر می‌گیرند که باید برای توسعه صادرات این محصولات از سوی مسئولان اقداماتی صورت گیرد. بر این اساس ماهنامه «اخبار فلزات» با رئیس هیئت عامل ایمیدرو به گفت‌وگو نشسته است. مهدی کرباسیان اعتقاد دارد صادرات محور نبودن کالاهای معدنی و عدم وجود حمایت‌های صادراتی از تولیدکنندگان دو مانع اصلی توسعه صادرات محسوب می‌شوند. وی همچنین می‌گوید دولت باید رویکرد خود را صادرات قرار دهد تا تولیدکنندگان کشور بتوانند با دیگر کشورها رقابت کنند. متن کامل این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
چرا بسیاری از محصولات معدنی در کشور قابل رقابت در بازارهای بین‌المللی نیستند؟
در وهله اول باید پذیرفت که تولید بسیاری از محصولات در کشور، تنها به عنوان جایگزین واردات تعریف شده و اساسا هدف اصلی تولید آن‌ها صادرات نیست. بنابراین تولیدات داخلی برای بازارهای بین‌المللی طراحی نشده‌اند. حتی در برخی دیگر از اقلام و کالاها مانند اقلام خوراکی نیز موضوع بسته‌بندی وجود دارد. ضمن اینکه صادرکنندگان کشور برای انجام صادرات به‌صورت منظم و هدفمند، در شرایط کنونی با مشکلاتی مواجه هستند.
چه مشکلاتی در این حوزه برای صادرات وجود دارد؟
در حال حاضر صادرکنندگان کشور با مسائلی همچون عدم ثبات در قوانین و مقررات صادراتی، نوسانات شدید نرخ ارز، جابه‌جایی پول از داخل به خارج و بالعکس و مشکالت سیستمهای بانکی و بیمه‌ای مواجه هستند که از دیگر مشکالت کشور در راه توسعه صادرات محسوب می‌شوند. اما در این میان مشکلات بزرگ دیگری نیز وجود دارد، حمل‌ونقل و قیمت آن، عدم توسعه مناسب بنادر و هزینه‌های بندری به‌گونه‌ای است که در برخی از موارد، محصولات صادراتی ایران را از دیگر کشورها عقب نگاه می‌دارد.
برای توسعه صادرات، در درجه اول بازاریابی پیشرفته و قابلیت رقابت با دیگر کشورها نکته بسیار مهمی است. به‌عنوان مثال در بخش معدن و صنایع معدنی، کشورهای صادرکننده بزرگی مانند چین به‌عنوان بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده نقش اساسی ایفا می‌کنند که در بازار بین‌المللی تعیین‌کننده هستند و تولیدکنندگان کشور باید با آن رقابت کنند. چالش‌های دیگر برای توسعه صادرات نیز قیمت تمام شده، استانداردها و کیفیت محصولات معدنی در ایران هستند.
کشورهای دیگر برای توسعه صادرات خود از چه ابزارهایی استفاده می‌کنند؟ آیا این ابزارهای در ایران اعمال می‌شوند؟
نکته بسیار مهم در موضوع صادرات این است که در کشورهای بزرگ صادرکننده مانند چین به صادرکنندگان کمک‌هایی در رابطه با حمل‌ونقل و برخی از موارد دیگر اعطا می‌شود. به عبارت بهتر در کشورهای پیشرفته به صادرکنندگان جوایز صادراتی تعلق می‌گیرد. اما با وجود اینکه در کشور ما نیز قوانین و مقررات لازم برای اعطای یارانه و تخفیف به صادرکنندگان وجود دارد، متاسفانه طی چندین سال گذشته اجرایی نشده است. در شرایط کنونی این موضوع به صادرکنندگان کشور کمک فراوانی می‌کند. به‌ویژه آنکه در حال حاضر با وجود لازم قانونی برای جوایز صادراتی، عدم اعطای آن باعث ایجاد برخی از مشکلات برای صادرکنندگان می‌شود. بنابراین باید با جوایز صادراتی به صادرکنندگان کمک شود.
چه اقداماتی را باید برای توسعه صادرات صورت داد؟
در شرایط کنونی باید استراتژی‌هایی اتخاذ شوند که در درجه اول به پایداری صادرات کشور بی‌انجامد و سپس با رقابت‌پذیری در بازارهای جهانی توسعه یابند. نخستین اقدام نیز در این زمینه باید توسط صادرکنندگان انجام شود. در دنیای کنونی صادرات به‌صورت تخصصی صورت می‌گیرد و تولیدکنندگان کشور نیز باید به‌صورت تخصصی به این امر نگاه کنند. در حقیقت انجام صادرات یک کار کاملا تخصصی و بین‌المللی است و در این رابطه صادرکنندگان کشور باید به‌سمت ایجاد شرکت‌های بزرگ مقیاس حرکت کنند که بتوانند در بازارهای بین‌المللی به مذاکرات جدی برای انعقاد قراردادهای بلندمدت و پایدار صادراتی وارد شوند.
دولت چه نقشی را در توسعه صادرات محصولات معدنی ایفا می‌کند و باید چه سیاستی را برای توسعه صادرات اتخاذ کند؟
در کنار این اقدامات دولت نیز باید از صادرات حمایت کافی به‌عمل آورد. البته خوشبختانه دولت در سال‌های اخیر به حوزه صادرات به‌ویژه در حوزه صنایع معدنی توجه کافی داشته است و این موضوع را میتوان از افزایش میزان صادرات فولاد در چند سال اخیر متوجه شد. در حال حاضر نیز یکی از محورهای اصلی دولت حمایت از صادرات است. از سال ۱۳۹۲ به بعد در حوزه فولاد ایران در زمره صادرکنندگان دنیا قرار گرفت. در سال جاری نیز طی ۷ ماه ابتدایی سال بیش از ۴/۵ میلیون تن فولاد از کشور صادر شده است.
ضمن اینکه در حوزه‌های دیگر مانند روی و مس نیز ایران صادرات بسیار خوبی داشته است. به طور کلی طی ۷ ماه ابتدای سال جاری بیش از ۲۰ درصد از صادرات کشور از نظر ارزش به محصولات معدنی تعلق دارد.
بنابراین بازارهای جدید صادراتی به دست آمده است. به طوری که برخی از صادرکنندگان کشور اخیرا توانسته اند ۲۴ کشور را به عنوان مقاصد صادراتی جدید بازاریابی کنند. به طوری کلی باید رایزنان بازرگانی کشور در وزارت امور خارجه و سفرای ایران در دیگر کشورها، در امور اقتصادی و صادراتی نسبت به گذشته فعال‌تر شوند. ضمن اینکه سیاست‌گذاری در کشور باید به صورت پایدار برای حمایت از صادرات صورت گیرد. سیاست دیگری که باید اتخاذ شود این است که باید بوروکراسی‌های اداری به طور کامل از صادرات حذف شود و در این رابطه باید به افرادی که در امر صادرات فعالیت می‌کنند اجازه داد درآمد بیشتری کسب کنند.
این سیاست نیز موجب می‌شود که صادرکنندگان حمایت بیشتری از تولیدکنندگان به عمل آورند و با شیوه‌هایی مانند پیش‌خرید کردن یا انعقاد قراردادهای بلندمدت برای کالاهای با کیفیت و در جهت نیاز مشتریان خارجی، به تامین مالی آن‌ها بپردازند. این موضوع در نهایت موجب ارزآوری مطلوب و ایجاد رونق مناسب برای اقتصاد کشور خواهد شد.
تولیدکنندگان کشور با اتخاذ چه استراتژی‌هایی باید صادرات خود را تقویت کنند؟
وی به تولیدکنندگان کشور نیز توصیه کرد: تولیدکنندگان نیز برای توسعه صادرات باید محصولات خود را از ابتدا با هدف صادراتی تولید کنند و این میزان به‌طور معمول در دیگر کشورها حدود ۳۰ درصد از محصولات تولیدی است. این سیاست موجب خواهد شد تولیدکننده تا حد زیادی از نوسانات بازار داخلی نیز مصون بماند و بتواند خود را به بازار بین‌المللی متصل کند. در نتیجه، اتخاذ این سیاست نیز باعث ورود تکنولوژی‌های جدید به کشور، کاهش قیمت تمام شده تولید، افزایش استاندارد کالاها و در امان ماندن از وضعیت‌های ناهنجار می‌شود.
طی ۹ ماهه امسال بیش از ۶٫۸ میلیارد دلار محصولات معدنی صادر شد سهم ۲۲ درصدی بخش معدن و صنایع معدنی از کل ارزش صادرات میزان سهم صادرات وزنی و ارزشی بخش معدن و صنایع معدنی نسبت به صادرات کل کشور طی ۹ ماهه امسال به ترتیب ۵۵ و ۲۲ درصد بود.
به گزارش «فلزات‌آنلاین» و به نقل از روابط عمومی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، از ابتدای فروردین تا پایان آذر امسال، ۴۸ میلیون و ۶۶۳ هزار تن محصولات معدنی شامل زنجیره فولاد و محصولات فولادی، زنجیره آلومینیوم و محصولات، مس و صنایع پایین‌دستی، زنجیره سرب، زنجیره سیمان، زنجیره روی، زنجیره مولیبدن، سنگ‌آهن، انواع محصولات سفال، کاشی و سرامیک، انواع سنگ، کروم، زغال‌سنگ و کک، تیتان، میکا، آنتیموان انواع فرو، فلزات و سنگ‌های گرانبها و غیره به خارج صادر کرد که نسبت به رقم مدت مشابه سال گذشته از نظر وزنی یک درصد رشد یافت.
همچنین میزان ارزش صادرات یاد شده به ۶ میلیارد و ۸۵۵ میلیون و ۵۷۰ هزار دلار رسید که در مقایسه با رقم مدت مشابه سال گذشته ۳ درصد افزایش یافت. میزان واردات بخش معدن و صنایع معدنی طی ۹ ماهه امسال، ۹ میلیون و ۱۱۵ هزار تن به ارزش ۴ میلیارد و ۸۳ میلیون و ۹۸۰ هزار دلار بود که از نظر وزنی و ارزشی به ترتیب ۸۶ و ۳۳ درصد رشد یافت.
این محصولات شامل زنجیره فولاد و محصولات فولادی، زنجیره آلومینیوم و محصولات، مس و صنایع پایین‌دستی، زنجیره سرب، زنجیره سیمان، زنجیره روی، سنگ‌آهن، انواع محصولات سفال، کاشی و سرامیک، انواع سنگ، کروم، زغال‌سنگ و کک، تیتان، میکا، آنتیموان انواع فرو و غیره بود. افزون بر این، طی مدت یاد شده، سهم بخش معدن از واردات کل کشور از نظر وزنی و ارزشی به ترتیب ۳۴ و ۱۱ درصد بود.
