کاتد مس، اصلی‌ترین محصول زنجیره تولید این فلز است که فعالیت تولیدکنندگان محصولات مسی به تولید این ماده اولیه وابستگی دارد. تولیدکنندگان کاتد در کشور ما، انگشت‌شمار هستند و تکنولوژی در این زمینه اهمیت زیادی دارد زیرا رقابت‌پذیری محصول را افزایش می‌دهد. شرکت مس مسکنی یکی از شرکت‌های فعال در این حوزه است که ماده اولیه خود را نیز از طریق معدن‌کاری تامین می‌کند. در این رابطه، خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» با کیهان گوهرین، مدیرعامل شرکت توسعه و فرآوری مس مسکنی به گفت‌وگو نشسته که متن کامل آن در ادامه آمده است:
توضیحاتی در خصوص تاریخچه و فعالیت شرکت توسعه و فرآوری مس مسکنی بفرمایید.
شرکت توسعه و فرآوری مس مسکنی با هدف ایجاد اشتغال مولد، محرومیت‌زدایی و رونق‌بخشی به مناطق محروم با انجام فعالیت‌های معدنی (اکتشاف، استخراج و فرآوری) در سال ۱۳۹۱ تاسیس شد. حفظ و صیانت از ذخایر معدنی کشور از طریق اکتشاف سیستماتیک و اصولی، استخراج حداکثری و رعایت معیارها و ضوابط ایمنی در معادن، مهم‌ترین معیارهای این شرکت از بدو تاسیس بوده است.
همزمان تاسیس این مجموعه، معدن مس مسکنی به این شرکت، واگذار و با تجهیز کارگاه و ارسال ماشین‌آلات معدنی، استخراج ماده معدنی مس از این معدن آغاز شد. بلافاصله بعد از استخراج مس از این معدن، راه‌اندازی اولین کارخانه مس کاتد در استان اصفهان نیز در دستور کار قرار گرفت و کارخانه فرآوری مس کاتد مسکنی در زمینی به وسعت ۱۰ هکتار و به روش تانک‌لیچینگ به دست جوانان متخصص به بهره‌برداری رسید. اولین محصول مجموعه، مس کاتد ۹۹٫۹۹ درصد بود که در بهمن ۱۳۹۳ وارد مرحله تولید شد.
سبد محصولات تولیدی شرکت توسعه و فرآوری مس مسکنی چیست و عمده مشتریان شما چه صنایعی هستند؟
مس کاتد با عیار ۹۹٫۹۹ در ابعاد یک هزار در ۸۰۰ میلی‌متر به وزن تقریبی ۷۰ کیلوگرم، عمده محصول تولیدی در شرکت است. ضمن اینکه از همان ابتدا با تولیدکنندگان لوله، سیم و کابل به عنوان مصرف‌کنندگان کاتد مس به صورت مستمر همکاری داشته‌ایم.
تکنولوژی تولید کاتد در این شرکت چیست و آیا این تکنولوژی تفاوت خاصی با نمونه‌های دیگر دارد؟
کاتد مس به دو روش اصلی پیرومتالورژی و هیدرومتالـــورژی تولیــد می‌شـــود. روش پیـــرو متالــورژی بــرای سنگ‌هــای سولفیدی و روش هیدرومتالورژی برای سنگ‌های اکسیدی مس کاربرد دارد. از آنجا که بخش عمده ذخایر سنگ مس دنیا و ایران از نوع سولفیدی است، عمده تولیدکنندگان مس در دنیا و کشور، از روش پیرومتالورژی برای تولید کاتد استفاده می‌کنند. به طور مثال، اگر معادن را به چهار قسمت مساوی تقسیم کنیم، سه‌چهارم آن‌ها سولفیدی و یک‌چهارم دیگر، اکسیدی خواهد بود.
در روش پیرومتالورژی، کوره ذوب نقش مهمی را در فرایند تولید دارد. در این روش، سنگ‌های سولفیدی از طریق فلوتاسیون، ذوب و پالایش به کاتد تبدیل می‌شوند. مرحله ابتدایی تولید در روش پیرومتالورژی که تولید کنسانتره به کمک فلوتاسیون است، فرایند پیچیده ای ندارد و خیلی هم هزینه‌بر نیست. به همین دلیل برخی از شرکت‌های خصوصی تنها کنسانتره مس را به کمک روش فلوتاسیون تولید می‌کنند و محصول خود را در اختیار کارخانجات ذوب تولیدکننده کاتـــد قـــرار می‌دهنـــد. مرحلـــه ثانویــــه روش پیرومتالورژی به دلیل نیاز به کوره و سپس پالایش، هزینه بالایی را شامل می‌شود. به همین دلیل بهتر است تا تناژ ماده اولیه (کنسانتره) ورودی زیاد باشد تا فرایند تولید به این روش صرفه اقتصادی داشته باشد.
در روش هیدرومتالورژی، از فرایند اسیدشویی استفاده می‌شود که مرحله اول اجرای آن، عملیات انحلال در اسید است. از آنجایی که ما در حال حاضر در معدن مسکنی از سنگ‌های اکسیدی مس به عنوان ماده اولیه استفاده می‌کنیم، در نتیجـــه فراینــــد تولیـــد محصــــول بـــــه روش هیدرومتالورژی است.
ارزیابی شما از عرضه کاتد مس در بورس کالای ایران چیست؟
بورس کالای ایران، یک تالار معاملاتی است که میزان عرضه و تقاضا برای انواع محصولات به ویژه مس، سرنوشت هر معامله را تعیین می‌کند. پیش از اینکه قیمت جهانی مس با افزایش چشمگیری مواجه شود، رابطه منطقی بین عرضه و تقاضای این محصول حاکم بود و شرکت ملی صنایع مس ایران که اغلب پنج هزار تن کاتد در این تالار صنعتی عرضه می‌کند، با میزان تقاضا و عرضه پنج هزار تنی نیز مواجه می‌شد اما از زمانی که قیمت کاتد به ازای هر کیلوگرم فراتر از ۲۳۰ هزار تومان رفته، میزان تقاضا و معامله به نسبت قبل کاهش یافته است. در واقع، میزان خرید در مقابل پنج هزار تن عرضه کاتد مس ناچیز است. در مجموع می‌توان گفت افزایش قیمت‌ها، میزان رقابت در رینگ صنعتی بورس کالای ایران را به شدت تحت تاثیر قرار خواهد داد و میزان تقاضا نیز با افت چشمگیری همراه می‌شود.
نوسان قیمت جهانی مس طی ماه‌های اخیر، چه تاثیری بر میزان فعالیت شرکت توسعه و فرآوری مس مسکنی گذاشته است؟
شرایط فعلی صنعت مس به گونه‌ای است که هر روز شاهد افزایش قیمت‌های داخلی و خارجی هستیم اما روند صعودی قیمت‌ها بر میزان تولید محصول در مجموعه تغییری ایجاد نکرده است. به جرات می‌توان گفت که امسال در فرایند تولید با مشکل خاصی مواجه نشده‌ایم اما شرایط نابسامان موجود به شدت بازار فروش را تحت تاثیر قرار داده است. از یک سو، مشتریان توقع عیار بالای کاتد مس را دارند و از سوی دیگر، قیمت تمام شده کاتد مس با خلوص بالا برای آن‌ها صرفه اقتصادی ندارد همچنین. برای صادرات کاتد مس نیز شرایط ویـــژه‌ای تعریـــف شـــده اســـت؛ بـــه طوری کـــه تولیدکننده باید محصول خود را ابتدا در بورس کالا عرضه کند و در صورتی که فروش محصول انجام نشد، مجوز صادرات برای آن واحد صادر می‌شود. در حالت کلی، رشد قیمت‌ها فشار مضاعفی را به مشتریان وارد کرده است؛ به گونه‌ای که پیش‌تر هزینه محصول را یکجا و به صورت نقد پرداخت می‌کردند اما هم‌اکنون شاهد واریز آن طی چند مرحله هستیـــم. این مسئلــه تامیــن نقدینگی واحدهای تولیدی را نیز تحت تاثیر قرار داه است و روند خرید و پرداخت به کندی پیش می‌رود.
با چه چالش‌هایی در تولید کاتد مس مواجه هستید؟
تامین مواد اولیه خط تولید، مهم‌ترین چالشی است که اکثر تولیدکنندگان با آن مواجه هستند و ما نیز از این قاعده مستثنی نیستیم. اگرچه همواره تمهیدات لازم را در راستای تامین کافی مواد اولیه اندیشیده‌ایم و سیاست‌های خاصی را در مجموعه اتخاذ کرده‌ایم تا بتوانیم بر مشکلات احتمالی غلبه کنیم. معضل دیگری که در این صنعت وجود دارد، موضوع حقوق دولتی معادن است. تا سال ۱۳۹۶، حقوق دولتی معدن را بر اساس استخراج سنگ معدن محاسبه می‌کردند؛ در صورتی که این حقوق اکنون طبق کاتد مس تولیدی برآورد می‌شود و اختلاف قیمت هنگفت ایجادشده بین استخراج سنگ و کاتد مس، به هیچ وجه صرفه اقتصادی ندارد. در سال ۱۳۹۶، ۱۵۰ میلیون تومان حقوق دولتی پرداخت می‌کردیم و در حال حاضر، این مبلغ حدود ۱۰ برابر شده است! ما به عنوان یک تولیدکننده از ابتدای فعالیت خود تا هم‌اکنون، کوچک‌ترین حمایتی را از هیچ سازمان دولتی دریافت نکرده‌ایم و بدون اخذ کمترین وام و تسهیلات بانکی به فعالیت خود ادامه داده‌ایم. بنابراین پرداخت این مبالغ به عنوان حقوق دولتی، ناعادلانه است.
از طرفی، وزارت صنعـــت، معــدن و تجــارت اعلام کرده بود که معدن‌د‌اران به دلیل اینکه نمی‌توانند در راستای جلوگیری از خام‌فروشی، اقدام به صادرات سنگ معدنی کنند، در صورت احداث واحد فرآوری و تولید محصول، مشمول معافیت مالیاتی و حقوق دولتی می‌شوند اما با راه‌اندازی خط فرآوری، همچنان باید برای حقوق دولتی و مالیات به وزارتخانه‌های صمت و اقتصاد و دارایی پاسخگو باشیم.
در واقع، طبق قانون شرکت توسعه و فرآوری مس مسکنی از معافیت مالیاتی وزارت صمت برخوردار است اما وزارت اقتصاد و دارایی، مالیات بر درآمد را طلب می‌کند و احقاق حق در این زمینه بسیار دشوار و زمان‌گیر است. به نظر می‌رسد که دولت به جای اینکه از تولیدکننده در جهت اشتغال‌زایی حمایت کند، به دنبال مانع‌تراشی در این زمینه اســت. عــدم حمایـــت دولت، فقط شامل حال تولیدکنندگان مس نیســت بلکه کم‌لطفی مسئولان شامــل حامــل تمام صنایــع پایین‌دستی فعال در صنعت مس و سایر حوزه‌ها نیز شده است.
اهداف و چشمانداز شرکت توسعه و فرآوری مس مسکنی چیست؟
شرکت ما برای تولید کاتد از روش تانک‌لیچینگ استفاده می‌کند و اسیدشویی در مخازن عظیم انجام می‌شود. از آنجایی که سنگ‌های مصرفی ما نیز کم‌عیار هستند، همواره در تلاش هستیم که از روش هیپ‌لیچینــگ نیز عــلاوه بـــر تانک‌لیچینگ بهره‌مند بشویم تا بتوانیم میزان تولید را تا حد امکان افزایش دهیم. مطالعات گسترده در مقیاس آزمایشگاهی و نیمه صنعتی در این زمینه در حال انجام است. علاوه‌براین در سال‌هــای اخیــر در سنگ‌هـــای استخراجی خود، شواهــدی از رگه‌های سولفیدی نیز مشاهده می‌کنیم و به دنبال آن هستیم تا با انجام مطالعات آزمایشگاهـــی و در نهایـــت احـــداث کارخانـــه فلوتاسیون و تولید کنسانتره مس و راه‌اندازی خط تولید پیرومتالورژی، موفقیت تازه‌ای را برای شرکت به ارمغان آوریم.
با توجه به اهمیت مس در سایر صنایع، تحلیل شما از آینده صنعت مس در کشور چیست؟
با توجه به شرایط اقتصادی جهان در زمان همه‌گیری ویروس کرونا، صنعت مس دچار افت و خیزهای فراوانی در بازارهای داخلی و خارجی شده است که در نهایت شاهد افزایش عرضه، تقاضا و قیمت این فلز استراتژیک هستیم. از سوی دیگر، رشد و پیشرفت تکنولوژی در زمینه تولید خودروهای برقی و استفاده کمتر از سوخت‌های فسیلی نیز خبر از افزایش قیمت هرچه بیشتر مس را می‌دهد که می‌تواند موقعیت مناسبی برای جهش تولید و فروش تولیدکنندگان داخلی مس تلقی شود. همچنین مس به عنوان یک شاخص اقتصادی نیز تلقی می‌شود زیرا به دلیل کاربرد فراوانی که دارد، می‌تواند نشان‌دهنده سلامت اقتصادی یک کشور نیز باشد. امیدوار هستیم با توجه به اهمیت این فلز سرخ، شاهد توسعه صنعت مس در کشور در آینده نزدیک باشیم.
