کک نفتی پس از فرایند تولید، کلسینه شده و با افزایش درصد وزنی کربن به کک سوزنی تبدیل می‌شود که منجر به خصوصیات الکتریکی مطلوب جهت تولید آند و الکترود می‌شود و در صنایع آلومینیوم‌سازی، آندسازی، فولاد، ریخته‌گری و حفاظت کاتدی مورد استفاده قرار می‌گیرد. آمریکا با کسب دانش فنی تولید این محصول و در اختیار داشتن نیمی از بازار صادرات کک سوزنی در جهان، بزرگ‌ترین صادرکننده این محصول و استرالیا با در اختیار داشتن ۱۰ درصد از بازار واردات کک سوزنی، بزرگ‌ترین واردکننده این محصول در جهان در سال ۲۰۲۱ محسوب می‌شوند.
به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» و به نقل از روابط عمومی شرکت مشاوره اقتصادی آرمان آتورپات، کک نفتی یکی از مشتقاتی است که هنگام تولید کک از قطران زغالسنگ و یا به عنوان یک محصول جانبی در پالایشگاه‌های نفت تولید می‌شود و سپس بعد از طی فرایند کلسینه شدن در کوره‌های حرارتی، از کک نفتی به کک کلسینه شده یا کک سوزنی تبدیل می‌شود. طی این فرایند، بخشی از مواد فرار و رطوبت موجود در کک خام از ماده خارج شده و درصد وزنی کربن افزایش می‌یابد. به عبارت دیگر، خشک کردن رطوبت درون کک که به دنبال تخریب هیدروکربن‌‌های باقی‌مانده در کک خام صورت می‌پذیرد، منتج به تولید کک بسیار متراکم و موجب می‌شود تا کک خصوصیات الکتریکی مطلوب که مناسب برای تولید آند و الکترود است را به دست آورد که در صنایع آلومینیوم‌سازی، آندسازی، صنایع فولاد، صنایع ریخته‌گری، حفاظت کاتدی و… کاربرد دارد.
با توجه به کاربرد گسترده این محصول در صنایع مختلف، میزان تجارت جهانی آن با کد تعرفه ۲۷۱۳۱۲ طی بازه زمانی ۱۰ ساله ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ مورد بررسی قرار گرفته و در نمودارهای ۱ و ۲ ارائه شده است. با توجه به نمودار ۱، میزان صادرات جهانی کک سوزنی در جهان با کاهش سالانه ۰.۵ درصدی، از حدود هفت میلیون تن در سال ۲۰۱۲، به ۶ میلیون و ۸۰۰ هزار تن در سال ۲۰۲۱ رسیده است. آمریکا با در اختیار داشتن حدود نیمی از سهم بازار صادرات کک سوزنی در سال ۲۰۲۱، بزرگ‌ترین صادرکننده کک سوزنی در جهان شناخته می‌شود که میزان صادرات آن با ۳ درصد کاهش سالانه طی این بازه زمانی مورد بررسی، از چهار میلیون و ۳۰۰ هزار تن به سه میلیون و ۳۰۰ هزار تن رسیده است و کشورهای کانادا و استرالیا، بزرگ‌ترین مقاصد صادراتی آن به شمار می‌روند.
بعد از آمریکا، کشورهای چین و برزیل، هریک با در اختیار داشتن ۲۳ درصد و ۶ درصد از سهم بازار صادرات کک در جهان، در رتبه‌های بعدی از منظر صادرات جهانی کک سوزنی قرار دارند که میزان صادرات چین با رشد سالیانه حدود ۴ درصدی در بازه زمانی ذکر شده، از حدود یک میلیون تن به یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن رسیده است و کشورهای هند و امارات، بزرگ‌ترین مقاصد صادراتی آن در سال ۲۰۲۱ بوده‌اند.
انحصار دانش فنی تولید کک سوزنی
ذکر این نکته ضروری است که تولید کک با کیفیت مناسب ساده نیست و کنترل چندین پارامتر برای فرایند تولید لازم است. بنابراین دانش فنی آن، انحصاری در اختیار چند کشور معدود مانند آمریکا، ژاپن، چین و آلمان قرار دارد که برخورداری از این امتیاز به همراه در اختیار داشتن منابع کافی باعث شده است تا کشورهای مذکور در لیست بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان کک سوزنی در جهان قرار بگیرند.
لازم به ذکر است که برزیل در لیست کشورهای صاحب دانش فنی تولید کک سوزنی قرار ندارد اما به دلیل در اختیار داشتن منابع مناسب برای تولید کک نفتی و سوزنی تحت لیسانس کشورهای توسعه یافته، جزو کشورهای مطرح صادرکننده کک سوزنی در جهان قرار گرفته است که میزان صادرات آن با رشد سالانه ۷ درصدی، از حدود ۲۳۵ هزار تن در سال ۲۰۱۲ به حدود ۴۲۰ هزار تن در سال ۲۰۲۱ رسیده است و کشورهای کانادا و آمریکا، بزرگ‌ترین مقاصد صادراتی این کشور محسوب می‌شوند.
کاهش رشد اقتصادی در سال ۲۰۱۴ در کشور آمریکا و افزایش خطر رکود در این کشور، منجر به کاهش فعالیت بسیاری از کارخانه‌های تولیدی در آمریکا و در نهایت منتج به کاهش تجارت بسیاری از کالاها در جهان شد که این مسئله، یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش صادرات کک سوزنی در سال ۲۰۱۴ به شمار می‌رود.
با گذار از سال ۲۰۱۴ و مرتفع شدن این مشکل، بازار شاهد روند صعودی صادرات کک در جهان بوده است که همه‌گیری ویروس کرونا در اواخر سال ۲۰۱۹، منجر به کاهش تجارت بسیاری از کالاها شد که کک نیز از این قاعده مستثنی نبود اما با کنترل تقریبی شدت همه‌گیری و با توجه به نیاز مبرم صنایع به این محصول، دوباره بازار شاهد افزایش صادرات کک سوزنی در جهان بوده است.
در این بخش از گزارش، به بررسی میزان واردات جهانی کک سوزنی در بازه زمانی ۱۰ ساله ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ پرداخته شده که در نمودار ۲ قابل مشاهده است. با توجه به نمودار ۲، میزان واردات جهانی کک سوزنی با حدود یک درصد کاهش سالانه، از هفت میلیون و ۶۰۰ هزار تن در سال ۲۰۱۲، به ۶ میلیون و ۹۰۰ هزار تن در سال ۲۰۲۱ رسیده است. کشور استرالیا با در اختیار داشتن ۱۰ درصد از سهم بازار واردات کک سوزنی، بزرگ‌ترین واردکننده این محصول در جهان محسوب می‌شود که میزان واردات آن با ۰.۵ درصد کاهش سالانه، طی این بازه زمانی مورد بررسی، از ۷۴۲ هزار تن به ۷۱۱ هزار تن رسیده است و کشورهای آمریکا و چین، بزرگ‌ترین مبادی وارداتی آن به شمار می‌روند.
کشورهای کانادا و هند نیز هر یک با در اختیار داشتن ۹ درصد و ۸ درصد از سهم بازار واردات کک سوزنی، در جایگاه بعدی کشورهای واردکننده کک سوزنی قرار دارند که میزان واردات کانادا با یک درصد کاهش سالانه در بازه زمانی ذکر شده، از حدود ۶۹۰ هزار تن به ۶۳۷ هزار تن رسیده است و آمریکا و برزیل، بزرگ‌ترین مبادی وارداتی آن محسوب می‌شوند.
میزان واردات کشور هند نیز به عنوان سومین کشور واردکننده کک سوزنی در جهان با ۱۸ درصد رشد سالانه، از حدود ۱۳۰ هزار تن در سال ۲۰۱۲ به حدود ۵۷۰ هزار تن در سال ۲۰۲۱ رسیده است که این امر می‌تواند نشان از توسعه صنعت فولاد این کشور داشته باشد و چین با تصاحب ۷۰ درصد از بازار واردات هند در سال ۲۰۲۱، بزرگ‌ترین مبدا وارداتی این کشور به شمار می‌رود.
وابستگی بالای صنعت فولاد به کک سوزنی
با توجه به اینکه تولید فولاد به روش کوره قوس الکتریکی به شدت به الکترود گرافیتی وابسته است و تولید الکترود گرافیتی دسترسی کافی به کک سوزنی را پر اهمیت می‌سازد، بنابراین می‌توان عنوان کرد که صنعت فولاد وابستگی بسیار بالایی به تولید فولاد در جهان دارد.
کشورهای استرالیا، کانادا و هند، در لیست بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده فولاد در جهان قرار دارند که تقاضای صنعت فولاد برای کک‌های ویژه جهت تولید فولاد به روش «Ultra High Power» در کوره‌های قوس الکتریکی در کشورهای مذکور در حال افزایش است که این مسئله، مهم‌ترین دلیل واردات بالای کک سوزنی در این کشورها به شمار می‌رود.
به طور کلی مطابق با نمودار ۲، میزان واردات جهانی کک سوزنی از سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۸، با نوسان‌های اندک و روند صعودی همراه بوده است اما کاهش تولید فولاد خام در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ در تمام مناطق جهان به جز آسیا و خاورمیانه، منجر به کاهش مصرف کک سوزنی و در نهایت کاهش واردات جهانی این محصول شد که دلایل کاهش تجارت در این سال‌های در بخش قبل شرح داده شد.
انتهای پیام//
