ضایعات و قراضه‌های صنعتی در جهان، تحت عنوان طلاهای کثیف شناخته می‌شوند؛ چرا که بازیافت قراضه و ضایعات صنعتی، علاوه بر مقرون‌به‌صرفه بودن، به کاهش آلودگی محیط زیست نیز کمک می‌کنند. این امر در خصوص فلزاتی که از قیمت بالایی برخوردار هستند، نظیر فلز مس، بیشتر حائز اهمیت است. روند نزولی تجارت قراضه مسی نشان می‌دهد این طلای کثیف به قیمت مس وابسته بوده و با افت شدید قیمت مس، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در مقابل با افت قیمت مس، میزان تجارت آند طی سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ با نرخ رشد سالانه ۱۷ درصد روندی صعودی داشته است.
به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» و به نقل از روابط عمومی شرکت مشاوره اقتصادی آرمان آتورپات، مشاور طرح جامع مس کشور، مس به عنوان سومین فلز پر مصرف جهان، قابلیت استفاده دوباره را دارد. همچنین از دیرباز، بازیافت این فلز سرخ در جهان رایج بوده است. علاوه بر بازیافت کامل این فلز صنعتی، عواملی چون هزینه کمتر بازیابی مس از قراضه در مقابل فرایندهای معدن‌کاری و استخراج ناشی از منابع محدود مس و کاهش عیار کانسنگ‌ها، صرفه‌جویی در مصرف انرژی، کاهش ریسک‌های همراه با نگهداری باطله‌هـا و از همــه مهم‌تــر، مسائـــل زیست‌محیطی که کاهش انتشار گاز‌ها و گرد و غبار‌های مضر را به همراه دارند، ضرورت استفاده از قراضه و ضایعات مسی جهت بازیابی دوباره این فلز سرخ را افزایش می‌دهد.
بررسی تجارت جهانی ضایعات و قراضه مسی، بازتابی از روند عرضه و مصرف این کالا را ارائـــه می‌دهــد. عوامـــل متعــدد و پارامتر‌های متفاوتی در بـــازار قراضــه مســی موثــر است. مهم‌ترین عامل، ارتباط تنگاتنگ این طلای کثیف با بازار مس تصفیه شده است. تغییرات قیمتی، عوامل بنیادی و همچنین تغییر تکنولوژیکی محصولات بخش بالا‌دستی و پایین‌دستی در صنعت مس، تاثیر مستقیمی بر تجارت قراضه مسی دارد. قراضه و ضایعات مسی را می‌توان بر اساس نوع و فرایند ایجاد آن‌ها به سه دسته قراضه‌های نو، داخلی و کهنه تقسیم‌بندی کرد. قراضه داخلی، همان ضایعات مس ایجاد شده در واحدهای تولیدکننده مس است که در داخل همان واحد صنعتی دوباره بازیابی و فرآوری می‌شود. آندها، کاتدها، میله‌ها و مفتول‌های تولیدی غیر استاندارد از این دسته ضایعات هستند. قراضه، با قراضه داخلی تفاوتی ندارد بلکه بر اساس نوع محل مصرف، قراضه داخلی یا قراضه نو از هم جدا می‌شوند. در واقع می‌توان گفت که قراضه داخلی، بخشی از قراضه نویی به شمار می‌رود که در همان واحد صنعتی مصرف می‌شود که در آن ایجاد شده اســت. در نهایــت قراضه کهنــه به آن دسته از ضایعاتی اطلاق می‌شود که حاصل پایان عمر محصولات مسی هستند.
رشد قیمت مس همزمان با افزایش تجارت قراضه مسی
در حالت کلی می‌توان ادعا کرد که پس از بررسی داده‌های تجارت، میزان تجارت قراضه مسی روندی نزولی داشته است؛ به طوری که با نرخ رشد سالانه ۵ درصد، از هفت میلیون و ۷۰۰هزار تن در سال ۲۰۱۱ به چهار میلیون و ۶۰۰ هزار تن در سال ۲۰۲۰ کاهش یافت. همچنین میزان تجارت قراضه مسی در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۹، بالغ بر ۹۹۶ هزار تن کاهش داشت و به چهار میلیون و ۶۰۰ هزار تن در این سال رسید. گفتنی است با توجه به اینکه مس یک فلز پایه گران‌قیمت است، تمام واحدهای صنعتی جهت کاهش هزینه‌های عملیاتی و تولیدی خود، همواره سعی در استفاده از قراضه به عنوان ماده اولیه دارند. بنابراین می‌توان چنین ادعا کرد که رشد قیمت جهانی مس، همواره سبب افزایش گرایش مصرف‌کنندگان مس به قراضه می‌شود. با وجود اینکه ویروس کرونا بر کاهش میزان حجم تجارت قراضه مسی در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۹ تاثیر داشت اما دلیل اصلی کاهش حجم تجارت این طلای کثیف در سال مذکور، کاهش چشمگیر واردات قراضه مسی کشور چین بود.
آند (مس خام) در حین تولید کاتد مس به روش پیرومتالوژی به دست می‌آید. در این روش، مات مس در کوره‌های مبدل با تزریق جریان هوا، ناخالصی‌های مس سوخته را به آندی با عیار ۹۵ درصد تبدیل می‌کند. بررسی تجارت آند نشان می‌دهد میزان تجارت این محصول طی سال‌های مورد بررسی دوره، روندی صعودی داشت؛ به‌طوری که میزان تجارت آند طی سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰، به طور متوسط بالغ بر دو میلیون و ۶۰۰ هزار تن بود و با نرخ رشد سالانه ۱۷ درصد، از ۷۸۲ هزار تن در سال ۲۰۱۱ به سه میلیون و ۷۰۰ هزار تن در سال ۲۰۲۰ رسید. همچنین میزان حجم تجارت آند در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۹، حدود ۵۴۰ هزار تن افزایش داشت و از سه میلیون و ۲۰۰ هزار تن در سال ۲۰۱۹ به سه میلیون و ۷۰۰ هزار تن در سال ۲۰۲۰ رسید.
بزرگان تجارت قراضه مسی
چین، آلمان، کره جنوبی و بلژیک از جمله بزرگ‌ترین کشورهای مهم واردکننده قراضه مسی جهان در سال ۲۰۲۰ بودند. مجموع حجم واردات این کشورها در سال ۲۰۲۰، بالغ بر دو میلیون و ۱۴۶ هزار تن بود. چین با سهم ۲۰ درصدی، بزرگ‌ترین کشور واردکننده قراضه مسی در سال ۲۰۲۰ بود. میزان حجم واردات قراضه مسی چین در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۹، بالغ بر ۵۵۲ هزار تن کاهش داشت. چین با آغاز سیاست حمایت از کمپین زیست‌محیطی در سال ۲۰۱۹، واردات قراضه مسی خود را کاهش داد.
پس از چین، آلمان با سهم ۱۲ درصدی، بزرگ‌ترین واردکننده قراضه مسی جهان در سال ۲۰۲۰ برآورد شد. سهم این کشور در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۹، حدود ۲ واحد درصد افزایش داشت. کره‌جنوبی و بلژیک نیز با سهم‌های برابر ۷ درصدی، رتبه سوم کشورهای مهم واردکننده قراضه مسی در سال ۲۰۲۰ را به خود اختصاص دادند. میزان حجم واردات این طلای کثیف در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۹ در کره جنوبی، ۲۱ هزار تن افزایش و در بلژیک، ۲۵ هزار تن کاهش داشت.
آمریکا، آلمان، ژاپن و فرانسه از صدرنشینان صادرات این طلای کثیف در سال ۲۰۲۰ بودند. آمریکا با کاهش یک واحد درصد در سال ۲۰۲۰ در مقایسه با سال ۲۰۱۹، با کسب سهم ۱۶ درصدی بالغ بر ۷۷۷ هزار تن قراضه مسی صادر کرد. همچنین آلمان و ژاپن با سهم‌های برابر ۸ درصد، در مقام دوم بزرگ‌ترین صادرکننده‌های قراضه مسی در سال ۲۰۲۰ بودند. فرانسه نیز با کسب مقام چهارم، بالغ بر ۲۶۵ هزار تن در سال ۲۰۲۰ قراضه مسی صادر کرد که نسبت یه سال ۲۰۱۹، حدود سه هزار و ۸۰۰ تن کاهش داشت.
با توجه به اینکه مصرف قراضه و ضایعات مسی، نیازمند فرایندهای ذوب و پالایش (تولید کاتد مس ثانویه) و ذوب و ریخته‌گری مسی (مصرف مستقیم قراضه در ساخت نیمه‌ساخته‌های آلیاژی) است، بازارهای مصرف این کالا باید از صنعت ذوب، پالایش و ریخته‌گری مس بهره‌مند باشند. انتظار می‌رود با چشم‌انداز افزایش قیمت مس، میزان تجارت این طلای کثیف افزایش یابد اما چین به عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده قراضه مسی با سیاست حمایت از کمپین زیست‌محیطی از سال ۲۰۱۹، محدودیت‌های وارداتی هرگونه فلز جامد به این کشور را اجرا کرده است. این امر از سوی بزرگ‌ترین خریدار ضایعات جهان بر میزان تجارت قراضه مسی تاثیر بسزایی داشت که انتظار می‌رود این اثر در سال‌های پیش رو نیز ادامه‌دار باشد. با این وجود انتظار می‌رود رشد واحدهای ذوب و پالایش در این کشور، میزان دسترسی به کاتد مس را بیشتر کند. این امر موجب کاهش بیشتر واردات قراضه مسی به چین می‌شود.
