صنعت لوله و پروفیل فولادی با برخورداری از انواع مختلف محصول می‌تواند نقش بسیار موثری را در توسعه اقتصادی کشورها ایفا کند. طیف وسیع صنایع مصرف‌کننده این‌گونه محصولات نشان می‌دهد صنعت لوله و پروفیل فولادی یکی از پایه‌های توسعه صنعتی به شمار می‌رود؛ ساختمان‌سازی، سوله‌سازی، ماشین‌سازی، خودروسازی، صنایع غذایی، ادوات کشاورزی، لوازم خانگی، صنایع بادوام، مبلمان، جاده‌سازی، پل‌سازی، انتقال نفت، گاز و آب، صنایع پتروشیمی و… به عنوان مهم‌ترین محل‌های مصرف لوله و پروفیل فولادی شناخته می‌شوند. این یعنی لوله و پروفیل فولادی در همه ابعاد زندگی از ساخت در و پنجره فولادی گرفته تا مبل و صندلی اداری و حتی سوله‌های بسیار بزرگ کارخانه‌ها کاربرد دارند. اهمیت لوله و پروفیل در حوزه مصرف باعث شده تا در کشور ما تعداد زیادی کارخانه در این صنعت احداث شود. تخمین زده می‌شود بیش از ۲۵میلیون تن ظرفیت فعال در این صنعت ایجاد شده است و هر کدام از این کارخانه‌ها حدود ۱۰ هزار تن تا بیش از یک میلیون تن در سال ظرفیت دارند.

ممکن است در نگاه اول وضعیت صنعت لوله و پروفیل کشور با توجه به تعدد تولیدکنندگان و تنوع محصول، مناسب به نظر برسد اما توانایی تولید یک وجه این صنعت بوده و صنعت لوله و پروفیل هم در تامین مواد اولیه و هم در بخش مصرف با مشکلات متعددی مواجه است. تنها ماده اولیه تولید لوله و پروفیل انواع ورق‌های فولادی است که با استفاده از دستگاه‌ها و ماشین‌آلات تولیدی کارخانه‌ها، ورق به اشکال گوناگون قوطی، پروفیل و لوله فولادی درمی‌آید.

طبق آمار انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، سال ۱۴۰۰ تنها ۸٫۵ میلیون تن انواع ورق فولادی (گرم، سرد، گالوانیزه و قلع‌اندود) در کشور تولید و تقریبا به همین میزان مصرف شده است. اگر حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد از ورق تولید شده در کشور به مصرف صنعت لوله و پروفیل فولادی برسد، این یعنی تنها حدود ۲٫۵ تا سه میلیون تن ورق فولادی در دسترس این صنعت قرار گرفته است. به عبارت دیگر با توجه به ظرفیت ۲۵ میلیون تنی نصب شده در صنعت لوله و پروفیل، به طور متوسط تنها ۱۰ تا ۱۵ درصد از ظرفیت این صنعت مواد اولیه مورد نیاز خود را دریافت می‌کند و فعال محسوب می‌شود. به این موضوع باید رشد فزاینده قیمت مواد اولیه را نیز اضافه کرد. به طوری که در سال ۱۳۹۴ قیمت هر کیلوگرم ورق فولادی دو هزار تومان بود اما اکنون این میزان به بیش از ۲۰ هزار تومان رسیده است. با این قیمت بسیاری از تولیدکنندگان لوله و پروفیل که ظرفیت و توانایی پایینی دارند، قادر به تامین مواد اولیه خود به میزان کافی نیستند و به زودی از چرخه تولید حذف می‌شوند. در نتیجه، شاهد کاهش تولید لوله و پروفیل فولادی هستیم.

معضل اساسی که نه تنها صنعت لوله و پروفیل فولادی، بلکه اکثر صنایع را درگیر خود کرده، رکود اقتصادی است که همه ابعاد مصرف فولاد را در بر گرفته و هر سال شاهد کاهش مصرف فولاد در کشور هستیم. به عبارت دیگر، اگر در ۶ سال گذشته قیمت ورق فولادی ۱۰ برابر شده باشد، باید در مقابل آن، درآمدهای اساسی جامعه و نقدینگی شرکت‌ها نیز ۱۰ برابر شده باشد تا توانی برای خرید فولاد وجود داشته باشد. در حالی که حداکثر افزایش درآمدهای اساسی جامعه پنج برابر بوده و نقدینگی شرکت‌ها نیز چندان افزایش نیافته است. بنابراین تورم ایجاد شده، کاهش مصرف و خرید فولاد را در پی داشته است.

در سال‌های گذشته، مجوزهای بی‌شماری در حوزه صنایع پایین‌دستی فولاد به متقاضیان بدون آمایش و پایش بازار، هم در حوزه مواد اولیه و هم بازار محصولات داده شده و امروزه، یکی از گرفتاری‌های صنعت لوله و پروفیل فولادی، همین موضوع است. همواره تولیدکنندگان کوچک از کمبود مواد اولیه، ضعف نقدینگی، ناتوانایی در صادرات و… گلایه دارند. در حالی که برای تولیدکنندگان بزرگ وضعیت متفاو‌ت است؛ این تولیدکنندگان با توجه به ظرفیت درج شده در پروانه بهره‌برداری، سهمیه بیشتری از مواد اولیه را به خود اختصاص می‌دهند و با توجه به در اختیار داشتن تعداد زیاد خطوط تولید، می‌توانند به محصولات خود تنوع بخشند؛ این‌گونه که در صورت نبود تقاضا برای یک یا چند محصول معمولی در حوزه لوله و پروفیل، آن‌ها قادر به تولید محصولات دیگر و حتی بازارسازی جدید هستند. ضمن اینکه تولیدکنندگان بزرگ لوله و پروفیل در حوزه صادرات بسیار تواناتر از واحدهای کوچک هستند. این یعنی در صورتی که برای محصول، متقاضی داخلی وجود نداشته باشد، تولیدکننده می‌تواند محصول خود را صادر کند.

برای جلوگیری از زیان بیشتر، بهتر است دولت به دنبال چاره‌اندیشی اساسی برای واحدهای کوچک تولیدکننده لوله و پروفیل باشد. بسیاری از این واحدها در حال حاضر با کمتر از ۱۰ درصد ظرفیت و زیان فعالیت می‌کنند. دولت می‌تواند با پایش صحیح واحدهای تولیدی به ویژه واحدهای زیان‌ده، تمهیداتی را برای آن‌ها فراهم کند که واحدهای تولیدی بتوانند به سمت سرمایه‌گذاری‌های جدید ازجمله مشارکت در سرمایه‌گذاری با شرکت‌های بزرگ برای افزایش ظرفیت یا تولید محصولات خاص و جدید سوق یابند. علاوه‌براین، افزایش عرضه‌های مواد اولیه صنعت لوله و پروفیل که از چند ماه گذشته شروع شده، تداوم یابد زیرا افزایش عرضه موجب می‌شود که تولیدکنندگان قدرتمند با تامین مواد اولیه خود، محصولاتی درخور هم برای بازارهای داخلی و هم صادراتی تولید کنند و ظرفیت‌های واقعی این صنعت شکوفا شود.

یادداشت: کارشناس فلزات‌آنلاین