حدود ۵۷ میلیون تن سنگ معدن و کنسانتره نیکل طی سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ در سطح جهان تجارت شده است. بررسی آمار تجارت نیکل معدنی در یک دهه اخیر، مبین این امر است که از میان پنج تولیدکننده بزرگ نیکل، اندونزی و فیلیپین بزرگ‌ترین صادرکنندگان نیکل معدنی در جهان هستند. چین، بزرگ‌ترین واردکننده نیکل معدنی جهان در دهه گذشته به‌شمار می‌رود و میزان تقاضای این کشور تاثیر غیر قابل انکاری بر تجارت و قیمت محصولات معدنی نیکل دارد. اگرچه تجارت نیکل معدنی در سال‌های اخیر نوسان زیادی را تجربه کرده است اما انتظار می‌رود که میزان تولید و تجارت این ماده معدنی در سال‌های پیش رو با توجه به پیش‌بینی‌ها مبنی بر افزایش تقاضا برای تولید باتری خودروهای الکتریکی، افزایش قابل توجهی داشته باشد.
به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات آنلاین» و به نقل از روابط عمومی شرکت مشاوره اقتصادی آرمان آتورپات، تجارت نیکل و اغلب فلزات به شدت تحت تاثیر مسائل اقتصادی و استراتژی‌های اتخاذ شده توسط تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان این محصول و روابط تجاری است. در حالی که تجارت سنگ معدن و کنسانتره نیکل تا سال ۲۰۱۳ سیر صعودی قابل توجهی داشت، از سال ۲۰۱۴ تجارت این ماده معدنی کاهش محسوسی پیدا کرد. دلیل اصلی این امر، ممنوع شدن صادرات محصولات معدنی فرآوری نشده نیکل در کشور اندونزی در آن سال بود. اوایل سال ۲۰۱۴، دولت کشور اندونزی به علت استخراج بی‌رویه نیکل و صادرات این محصول به صورت خام، صادرات نیکل فرآوری نشده را ممنوع اعلام کرد که این قانون تا اوایل سال ۲۰۱۷ پابرجا بود.
ممنوعیت صادرات نیکل خام از جانب دولت اندونزی به دلیل نگرانی از اتمام ذخایر نیکل این کشور نبود بلکه حجم بالای استخراج این ماده باعث شده بود تا میزان استخراج از ظرفیت فرآوری پیشی بگیرد و بخشی از ماده معدنی استخراج شده بدون فرآوری به سایر کشورها به ویژه چین انجام شود. لازم به ذکر است که تا سال ۲۰۱۴، حدود ۹۰ درصد از صادرات سنگ معدن و کنسانتره نیکل از مبدا اندونزی به چین صادر می‌شد. دولت این کشور با هدف کسب ارزش افزوده ناشی از فرآوری نیکل و تشویق به تکمیل زنجیره ارزش و توسعه واحدهای فرآوری، چنین سیاستی را در پیش گرفت که در نتیجه کاهش صادرات نیکل معدنی اتفاق افتاد.
عرضه نکردن سنگ معدن و کنسانتره نیکل توسط بزرگ‌ترین تولیدکننده معدنی این ماده، باعث کاهش قابل توجه تجارت نیکل از اوایل سال ۲۰۱۴ تا اواسط سال ۲۰۱۷ شد. اگرچه با تعلیق قانون بی‌نتیجه منع صادرات نیکل توسط دولت اندونزی، میزان تجارت این ماده از سال ۲۰۱۷ دوباره افزایش پیدا کرد و در سال ۲۰۱۹ تا ۶۶میلیون تن نیز افزایش یافت اما هنوز فاصله قابل توجهی با بیشترین صادرات ثبت شده طی یک دهه اخیر، یعنی ۸۱ میلیون تن در سال ۲۰۱۳ دارد. در سال ۲۰۲۰ نیز با توجه به همه‌گیری ویروس کرونا، میزان تولید و تجارت نیکل در سطح جهان سیر نزولی پیدا کرد و به حدود ۴۷.۵میلیون تن رسید.
طی یک دهه اخیر، چین بزرگ‌ترین واردکننده کنسانتره و سنگ معدن نیکل بوده و به‌طور میانگین، صادرات حدود ۸۲.۵ درصد از محصولات معدنی نیکل به مقصد این کشور بوده است. در نمودار ۱ بزرگ‌ترین واردکنندگان سنگ معدن و کنسانتره نیکل طی سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ قابل مشاهده است.
همان‌طور که در نمودار ۱ مشاهده می‌شود، میزان واردات نیکل در سطح جهان تا سال ۲۰۱۳ روند صعودی داشته است. همچنین، سهم چین از واردات جهانی نیکل رو به افزایش بوده و در سال ۲۰۱۳، حدود ۸۷ درصد از کنسانتره و سنگ معدن نیکل به این کشور صادر شده است. با ممنوعیت صادرات نیکل خام در کشور اندونزی، میزان صادرات جهانی این ماده افت قابل توجهی پیدا کرد و چین نیز یکی از بزرگ‌ترین تامین‌کنندگان خود را از دست داد. این امر باعث شد تا سهم چین از واردات نیکل در سال ۲۰۱۵ به حدود ۷۶درصد برسد. البته در مجموع سهم چین از واردات جهانی کنسانتره و سنگ معدن نیکل طی سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰، حدود ۸۳ درصد بوده است.
کاهش تقاضا از جانب چین به عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده نیکل معدنی، تاثیر زیادی بر قیمت جهانی نیکل داشت و قیمت نیکل در اوایل سال ۲۰۱۶ نسبت به ابتدای سال ۲۰۱۴، حدود ۴۷ درصد کاهش یافت. این امر نشان‌دهنده نقش برجسته تقاضای چین بر قیمت جهانی نیکل است.
اگرچه طی سال‌های گذشته نوسان‌هایی در قیمت نیکل مشاهده می‌شود اما به‌نظر می‌رسد که قیمت جهانی نیکل در سال‌های آتی افزایش بیشتری داشته باشد. برای مثال، ایلان ماسک، مدیر عامل یکی از شرکت‌های پیشرو در تولید خودروهای الکتریکی (تسلا)، درخواست افزایش تولید نیکل را به دلیل کاربرد گسترده آن در تولید باتری خودروهای برقی داشته است. اگرچه همچنان صنعت تولید فولاد زنگ‌نزن با اختلاف قابل ملاحظه‌ای، بزرگ‌ترین مصرف‌کننده نیکل در جهان به‌شمار می‌رود اما چنین سخنانی توسط افراد تاثیرگذار می‌تواند بر قیمت یک کالا تاثیر داشته باشد.
طی یک دهه اخیر علاوه بر چین، دو کشور دیگر از شرق آسیا یعنی ژاپن و کره جنوبی و کشورهای اروپایی اوکراین و مقدونیه شمالی دیگر واردکنندگان بزرگ سنگ معدن و کنسانتره نیکل بوده‌اند که در مجموع، بیش از ۹۹ درصد از نیکل معدنی جهان به این پنج کشور صادر شده است. لازم به ذکر است که نام کشورهای ژاپن و کره جنوبی نیز میان ۱۰ تولیدکننده بزرگ فولاد زنگ‌نزن مشاهده می‌شود که دلیلی برای حجم قابل ملاحظه واردات نیکل به این دو کشور است.
هرچند در یک دهه اخیر، ژاپن دومین واردکننده بزرگ سنگ معدن و کنسانتره نیکل بوده است اما با نرخ رشد منفی واردات توسط این کشور و نرخ رشد قابل توجه واردات توسط کره جنوبی و اوکراین، احتمال اینکه در سال‌های آتی سهم کره جنوبی و اوکراین از واردات افزایش یابد، وجود دارد.
همان طور که گفته شد، اندونزی بزرگ‌ترین تولیدکننده نیکل معدنی در جهان به شمار می‌رود اما بیشترین میزان صادرات سنگ معدن و کنسانتره نیکل در یک دهه گذشته توسط فیلیپین انجام شده است. پس از فیلیپین و اندونزی، کشورهای نیوکالدونیا، گواتمالا و استرالیا دیگر صادرکنندگان بزرگ نیکل در ۱۰ سال اخیر بوده‌اند. نمودار ۲ میانگین سهم صادرکنندگان بزرگ سنگ معدن و کنسانتره نیکل را در سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ به تصویر کشیده است.
همان طور که در نمودار ۲ مشخص است، فیلیپین با میانگین حدود ۵۷ درصد بیشترین سهم از صادرات جهانی سنگ معدن و کنسانتره نیکل را در اختیار داشته است. این در حالی است که در سال ۲۰۱۲ و پیش از ممنوعیت صادرات نیکل در اندونزی، سهم اندونزی و فیلیپین از صادرات جهانی سنگ معدن و کنسانتره نیکل، به ترتیب حدود ۵۵ و ۴۰ درصد بوده است و با قانون منع صادرات نیکل در اندونزی، فیلیپین تبدیل به یکه‌تاز صادرات نیکل شد. در سال ۲۰۱۶ نزدیک به ۸۰ درصد از صادرات سنگ معدن و کنسانتره نیکل در جهان از مبدا فیلیپین انجام شده است.
نیوکالدونیا در سال‌های اخیر استخراج و صادرات قابل توجهی از نیکل را انجام داده است و با توجه به نرخ رشد قابل ملاحظه‌ای که صادرات این کشور طی یک دهه اخیر داشته است، احتمال افزایش سهم این کشور از صادرات جهانی نیکل وجود دارد. همچنین، استرالیا در این بازه زمانی دارای نرخ رشد منفی در زمینه صادرات نیکل بوده است و احتمال خروج این کشور از میان پنج صادرکننده برتر نیکل وجود دارد. به ویژه اینکه طی سال‌های اخیر کشورهایی همچون ساحل عاج، زیمبابوه، ترکیه، آلبانی، فنلاند و روسیه، صادرات قابل توجهی از سنگ معدن و کنسانتره نیکل انجام داده‌اند.
