سرمایه‌های انسانی به عنوان یکی از ارکان اساسی اقتصاد کشورها محسوب می‌شوند و در هر کشور، همواره برای بهره‌گیری این سرمایه‌ها در جهت رشد اقتصادی و افزایش رفاه عمومی، برنامه‌ریزی صورت می‌گیرد. این برنامه‌ریزی در همه ابعاد انجام می‌شود؛ از آموزش پایه برای یادگیری الفبای کار به صورت علمی به ویژه برای صنعت تا آموزش‌های حرفه‌ای و اجرای دوره‌های عملی در کارگاه‌ها و کارخانه‌های صنعتی به صورت کارآموزی و نیمه‌حرفه‌ای دنبال می‌شود تا در نهایت، نیروی آموزش دیده وارد بازار کار شود.

ایران یکی از کشورهای نسبتا جوان با نیروی کار فراوان است و این امر، پتانسیل عظیمی در جهت بهره‌گیری از این نیروها در جهت رشد اقتصادی به صورت‌های گوناگون خواهد بود. با این که شعارهای زیادی برای به کارگیری نیروی انسانی و ایجاد اشتغال داده می‌شود اما عملا بسیاری از شعارها محقق نشده و متاسفانه از جنبه‌های گوناگون، نیروی انسانی کشور نتوانسته آن‌گونه که باید و شاید در جهت رشد اقتصادی به کار بیاید زیرا از یک طرف، ارتباط صنایع بزرگ کشور با دانشگاه مطلوب نبوده و از طرف دیگر، دانشگاه نتوانسته است نیروی مطلوب صنعت را تربیت کند. عدم تربیت نیروی انسانی برای بازار کار نه تنها از جهت فنی و اقتصادی صورت نگرفت؛ بلکه به فرهنگ کار و تلاش در میان جوانان و نیروی تحصیل‌کرده نیز توجه نشد. این یعنی نه تنها در خصوص ابعاد اقتصادی و فنی نیروی کار و تحصیل‌کرده‌های دانشگاهی نتوانست آن‌گونه که باید و شاید پرورش یابد، بلکه کار و کارآفرینی از نظر نیروهای جدید به دلیل عدم تربیت و پرورش صحیح، ارزش تلقی نشده و نوعی سرخوردگی میان آن‌ها پدید آمده است. این یعنی فرهنگ کار و کارآفرینی در کشور ما به تدریج کمرنگ‌تر شده و جای خود را به ثروت‌اندوزی از راه‌های غیر متعارف داده است. ضمن اینکه کار با زحمت که روزگاری در کشور ارزش محسوب می‌شد، به تدریج به ضد ارزش تبدیل شده است و اکثر جوانان جویای کار ترجیح می‌دهند در یک اداره دولتی یا سازمانی، پشت میز بنشینند و کمتر وارد صنعت و مشاغل پرزحمت شوند.

در گذشته به دلیل تورم نیروی انسانی بیکار در کشور، برخی مقامات استانی در نقاط مختلف کشور برای اشتغال‌زایی اقدام به تحمیل نیروی انسانی به بنگاه‌های بزرگ کشور کردند و حتی باعث شدند برخی از این بنگاه‌های اقتصادی تا آستانه فروپاشی نیز پیش بروند. نکته قابل توجه این است که برخلاف تصور، اغلب بنگاه‌های کوچک هستند که بار کارآفرینی، ارزش افزوده اشتغال را بر دوش می‌کشند و دقیقا در نقطه مقابل بنگاه‌های بزرگ، شرکت‌ها و کارگاه‌های کوچک عمدتا از نبود نیروی انسانی متخصص یا حتی غیر متخصص رنج می‌برند. بخشی از دلیل این موضوع نیز همان‌طور که گفته شد به فرهنگ و نوع تربیت نیروی انسانی بازمی‌گردد اما شرایط اقتصادی که طی چند سال اخیر در کشور به وجود آمد نیز در این موضوع دخیل بوده است. از سویی، جذابیت بازارهای غیر مولد و مخرب اقتصاد کشور همچون ارز، طلا، دلالی مسکن، سودهای سرشار بانکی و حتی اخیرا رمزارزها باعث وسوسه بسیاری از افراد جامعه برای سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها شده است و از سوی دیگر، ثروت‌اندوزی برخی از افراد جامعه از طرق یاد شده نیز بر طبل بی‌هویتی کار و کارآفرینی کوبیده است و بسیاری از کارگاه‌ها و کارخانه‌های کوچک و بزرگ به جای اینکه محلی برای رونق تولید باشند، با وسوسه نیروهای انسانی برای حضور در بازارهای غیرمولد به ویژه رمزارزها، هر روز خالی‌تر از روز قبل می‌شوند. البته شرایط اقتصادی نیز به این موضوع دامن زده است. در حالی که حقوق و دستمزد سالانه ۲۰ تا ۴۰درصد طی چند سال اخیر افزایش یافته اما قیمت برخی کالاهای اساسی و سرمایه در هر سال بیش از دو برابر شده و به فاصله میان حقوق و دستمزد و هزینه‌ها دامن زده است. به طور مثال، اگر حقوق ماهانه کارگر را در سال جاری به طور میانگین سه تا چهار میلیون تومان در نظر بگیریم و میانگین قیمت مسکن در تهران نیز حدود ۳۰ تا ۴۰ میلیون تومان برای هر متر مربع باشد، این یعنی هر فرد باید حقوق ۱۰ ماه خود را باید برای خرید یک متر مربع خانه پس‌انداز کند. در مورد خودرو نیز همین موضوع تقریبا صادق است. با این حساب، یک کارگر هرگز نمی‌تواند با حقوق کارگری در عمر خود موفق به خرید خانه یا خودرو شود. بنابراین ممکن است به حضور در بازارهای موازی تشویق شود و از فضای کار و کارگری فاصله بگیرد.

مهم‌ترین اقدامی که می‌توان در خصوص وضعیت نیروی انسانی صورت داد، بهبود شرایط اقتصادی جامعه با تورم افسارگسیخته است؛ چراکه سرعت تورم از سرعت درآمد جامعه بیشتر شده است و نیروی انسانی روز به روز سرخورده‌تر از کار و کارآفرینی می‌‎شود؛ یکی از بهترین راهکارها برای حفظ اشتغال، بهبود فضای کسب و کار به جهت اطمینان یافتن کارفرما و صاحبان مشاغل از آینده کاری است زیرا تا اطمینان شغلی برای کارفرما و کارکنان وجود نداشته باشد، خطر از بین رفتن اشتغال وجود دارد. نکته مهم دیگر، بازنگری در قانون کار برای حمایت از کارفرما و کارگر است. کارفرما و کارگر هر دو به قانون کار نیاز دارند و اگر چتر حمایتی قانون را بالای سر خود ببینند، نسبت به شغل خود احساس رضایت بیشتری خواهند داشت و بنابراین اشتغال حفظ خواهد شد. در گام بعدی باید آموزش نیروی انسانی با توجه به نیاز جامعه صورت گیرد و به فرهنگ کار و کارآفرینی بیش از گذشته توجه شود. کارگاه‌ها و کارخانه‌های کوچک ممکن است که از نظر درآمدی با کارخانه‌های بزرگ قابل مقایسه نباشند اما از نظر سرمایه‌گذاری هزینه پایینی دارند و می‌توانند ارزش‌آفرینی زیادی را برای جامعه به همراه داشته باشند.

یادداشت: کارشناس فلزات‌آنلاین

انتهای پیام//