آنتیموان شبه‌فلزی استراتژیک با دامنه مصرف بسیار بالاست. صنایع پتروشیمی، خودروسازی و نظامی از اصلی‌ترین مصرف‌‌کنندگان این فلز به‌شمار می‌روند. چین عمده‌ترین تولیدکننده آنتیموان است.
در سال‌های گذشته کشور برای رفع نیاز داخلی مجبور به واردات این محصول بوده است. آنتیموان ازسوی کشورهای محدودی تولید می‌شود و پیش از ایران فقط ۵کشور شمش آنتیموان تولید می‌کردند. مشکلات داخلی و خارجی باعث شده بود این ۵ کشور یا محصولات خود را به ایران صادر نکنند یا برای واردات چالش‌های بسیاری پیش‌روی کشور وجود داشته باشد.
مجموع کل ذخایر آنتیموان جهان حدود ۸میلیون‌تن تخمین زده می‌شود که بخشی از آن در ایران و به‌طور عمده در جنوب‌شرق کشور و استان سیستانوبلوچستان قرار دارد.
شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران از سال۱۳۸۴ فعالیت‌های اکتشافی خود را در منظقه سیستانوبلوچستان آغاز کرد و در نهایت در سال ۱۳۹۵، کارخانه پایلوت تولید شمش آنتیموان با حضور مسئولان ذی‌ربط گشایش یافت و مقرر شد این کارخانه با ظرفیت اسمی تولید ۱۰۰ تن شمش آنتیموان در سال مورد بهره‌برداری قرار بگیرد.
خوشبختانه در مدت تعیین‌شده کارخانه با استفاده از دانش و تلاش متخصصان بومی به‌مرحله بهره‌برداری رسید. نکته جالب توجه آنکه در این فرآیند هیچ کمکی از کشورهای خارجی گرفته نشد و حتی دانش فنی آن نیز در اختیار کارشناسان بومی کشورمان بود.
البته طرح کارخانه در ابتدا مشکلاتی داشت که با استفاده از توان داخلی کشور این مشکلات یکی پس از دیگری شناسایی و حل شد و امروز ایران به جمع ۶کشور تولیدکننده شمش آنتیموان پیوسته است. حرکت در این مسیر، صنایع را تا حدی از واردات بی‌نیاز می‌کند و خود منجر به عدم‌خروج ارز از کشور می‌شود.
هدف‌گذاری اصلی شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران، تولید ۱۰۰تن شمش آنتیموان در سال است، اما کارخانه کنونی یک واحد پایلوت است و در حال حاضر توان رسیدن به این حجم از تولید را ندارد. درحال حاضر در کنار کارخانه آنتیموان یکی از معادن فعال شده تا خوراک این کارخانه تامین شود.
برای راه‌اندازی طرح‌های توسعه تنها معدن آنتیموان سفیدآبه کفایت نمی‌کند و در یک ماه گذشته معدن آنتیموان حیدرآباد نیز فعال شده و بنای کار بر این است که این معدن، به‌دنبال معدن سفیدآبه نیازهای این بخش را تامین کند. در همین راستا کارخانه جدید با ظرفیت اسمی ۱۰۰تن و با فناوری جدیدتر ایجاد می‌شود.
علاوه بر این، چندین محدوده معدنی دیگر نیز در استان سیستانوبلوچستان مورد اکتشاف قرار گرفته‌اند. معادن آنتیموان لخشک، شورچاه و توزگی از جمله معادن اکتشافی این استان هستند.
با توجه به اصل ۴۴ قانون اساسی از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی دعوت به‌عمل آمده تا با در اختیار قرار گرفتن معادن، نسبت به فعال‌سازی آن‌ها و بهره‌برداری از کارخانه شمش آنتیموان در منطقه اقدام کنند. تمامی این فعالیت‌ها در راستای تولید شمش آنتیموان، رفع نیاز داخل و در نهایت صادرات انجام می‌شود.
استان سیستانوبلوچستان که در جای‌‌جای آن معادنی با پتانسیل بسیار بالا نهفته است، برای کشور یک گنج به‌شمار می‌رود. یکی از رسالت‌های بخش دولتی و خصوصی شکوفا کردن ظرفیت‌های این استان است.
سابق بر این، موقعیت جغرافیایی استان سیستانوبلوچستان و مسائل مربوط به تامین امنیت آن در اولویت قرار گرفته و نگاه‌های موجود باعث توسعه پایین‌تر و رشد کمتر این استان شده بود. یکی از راهکارهای موثر برای موفقیت در سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و عدم‌وابستگی به اقتصاد نفتی، فعال‌سازی معادن کشور بوده و استان سیستانوبلوچستان یکی از قطب‌های معدنی برای سرمایهگذاری در این بخش است.
این استان به‌دلیل پتانسیل بالا و اشباع استخراج معدنی استان‌های دیگر مانند اصفهان و کرمان، از اهداف جدید حوزه معدن به‌شمار می‌آید. با تاکیدات رهبرمعظم‌انقلاب، دولت نیز تصمیم‌گیری قاطع خود را در زمینه جذب سرمایهگذاری بخش خصوصی و فعال‌سازی معادن این استان گرفته است.
در حالی که در گذشته، این استان تنها دارای معدن آنتیموان سفیدآبه بود، اما امروز با راه‌اندازی مجتمع طرح‌های اکتشافی و معدنی استان سیستانوبلوچستان، معادن بسیاری در این استان در حال راه‌اندازی است؛ این طرح‌ها با پیگیری‌های انجام شده موفقیت‌های خوبی را به‌دست آورده‌اند. هدف نهایی مجتمع طرح‌های اکتشافی و معدنی استان سیستانوبلوچستان راه‌اندازی همه معادن و استفاده از پتانسیل بی‌شمار این منطقه استراتژیک است.
در راستای اصل۴۴ قانون‌اساسی و همچنین بند«ت» ماده۳۵ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر، برنامه‌ریزی به‌منظور جذب سرمایه‌گذار برای فعال‌سازی طرح‌های اکتشافی و معدنی در حال اجرا بوده و دولت برای تحقق این مهم مقدمات، زیرساخت‌ها، مکاتبات و رایزنی‌های را در دستور کار قرار داده است.
برای این منظور دولت محدوده‌ها و پهنه‌های اکتشافی استان سیستان و بلوچستان را مشخص کرده و با فراخوان‌های گوناگون به‌دنبال جذب سرمایه‌گذار بخش خصوصی برای معادن این استان است.
یکی از این معادن آنتیموان لخشک و توزگی بوده که برنده فراخوان آن، در آینده‌ای نزدیک فعالیت خود را آغاز خواهد کرد. دریافت مجوزهای لازم و انجام مقدمات طرح معدن آنتیموان با سرعت زیادی در حال پیگیری است که امید می‌رود به‌زودی این طرح نیز اجرا و فعالیت این معدن شروع شود. از دیگر طرح‌های دارای فراخوان می‌توان به طرح توسعه کارخانه سفیدآبه اشاره کرد.
در صورت ورود بخش خصوصی برای سرمایهگذاری در واحدهای معدنی، تمامی مدارک و اسناد موجود ازسوی نهاد‌های دولتی تحویل این بخش خواهد شد. دولت با قراردادهای بلندمدت و دوطرفه سعی در برقراری امنیت و ایجاد زیرساخت لازم برای همکاری موثر با بخش خصوصی دارد.
احداث کارخانه در استان سیستان و بلوچستان در گرو قرارداد با بخش خصوصی است. به‌عنوان نمونه، فعالیت در ذخیره معدنی پلی‌متال جانجا، محدوده پلی‌متال از مس، طلا و سرب که از مستعدترین ذخایر استان به‌شمار می‌رود، از ماه گذشته آغاز شده و نتایج خوبی نیز از این محدوده به‌دست آمده است. امید می‌رود با مشارکت بخش خصوصی این معدن به یکی از معادن خوب و فعال کشور در چند سال آینده تبدیل شود. از دیگر معادن استان سیستان و بلوچستان، محدوده معدنی طلای بزمان در جنوب این استان بوده که مرحله اکتشافات آن در حال انجام است.
از دیگر موضوعات قابل‌توجه، سیاست‌ها و تفاهمنامه‌های مجتمع طرح‌های اکتشافی و معدنی با وزارتخانه و ایمیدرو مبنی بر راه‌اندازی معادن کوچک مقیاس است. معادن کوچک مقیاس به‌تنهایی اقتصادی نیستند و ارزش سرمایهگذاری ندارند، اما با در کنار هم قرار دادن این معادن می‌توان کارخانه‌ای را نیز در جهت برنامه استخراج آن‌ها ایجاد کرد که همین امر موجب اقتصادی شدن معادن کوچک مقیاس خواهد شد.
از دیگر محدوده‌های استراتژیک جنوب استان سیستانوبلوچستان، سواحل مکران است که به‌دلیل نزدیکی با دریای عمان و دسترسی به آب‌های آزاد، موجب اجرایی شدن طرح استحصال مواد معدنی از شورآبه‌های دریای عمان شده است.
مشابه این طرح در مجتمع پتاس خور و بیابانک انجام شده و با توجه به شرایط جغرافیایی و اقلیمی، تولید متوسطی دارد، اما در منطقه چابهار و سواحل مکران ذخایر بسیار غنی‌تر بوده و به‌دلیل وجود لیتیوم در این معادن که امروزه با جایگزینی سوخت‌های هیبریدی به‌جای فسیلی کاربرد فراوانی دارد، از اهمیت زیادی برخوردار است.
از جمله اقدامات انجام شده در این راستا می‌توان به برگزاری نشست‌هایی با شرکت‌های داخلی و خارجی اشاره کرد که امید می‌رود در آینده‌ای نزدیک منجر به انعقاد تفاهمنامه، ظرفیت‌یابی و فراهم‌شدن شرایط و زیرساخت‌ها شود. فاز دوم طرح یادشده احداث پارک شیمیایی در سواحل چابهار است که در نهایت منجر به صادرات محصول نهایی آب‌های آزاد جنوب کشور خواهد شد.
اهداف طرح‌های معدنی از چند جنبه قابل بررسی است. نخستین جنبه، بهره‌برداری از مواد معدنی و پتانسیل‌های موجود در کشور است که از پیامدهای آن می‌توان به استفاده از مواد اولیه داخلی در تولید و رسیدن به خودکفایی اشاره کرد. دومین جنبه اجرای طرح‌های معدنی، توقف واردات و به‌دنبال آن خارج نشدن ارز از کشور است که در شزایط کنونی موضوع مهمی به‌شمار می‌رود.
جنبه سوم مربوط به هدف بلندمدت طرح‌های معدنی در افزایش صادرات و ارزآوری است. با عملیاتی شدن طرح‌های یادشده تحولات بزرگی اتفاق می‌افتد که مهم‌ترین آن‌ها، اشتغالزایی برای مناطق محروم مانند سیستانوبلوچستان است. امید می‌رود که با بهره‌برداری از تمامی ظرفیت‌های معدنی ایران و به‌ویژه استان سیستانوبلوچستان ریشه بیکاری در کشور ما خشک شده و افزایش میزان تحصیلات درنهایت منجر به برقراری امنیت در این مناطق شود.
